Podstawą funkcjonowania Królestwa Polskiego , jego podstawą prawną stała się konstytucja 1815 roku. Konstytucja została podpisana przez cara Aleksandra I 27 XI 1815 roku, a nadana Królestwu 24 XII 1815 roku. Konstytucja miała charakter oktrojowany tzn. była nadana przez władcę jako jednego suwerena (zwierzchnika), czyli jej treści zależały od woli monarchy.
Praktycznie projekt konstytucji przygotowywał przede wszystkim książę Adam Czartoryski, dlatego konstytucja nawiązywała do tradycji polskiego konstytucjonalizmu, czyli do konstytucji 1791 oraz konstytucji Księstwa Warszawskiego 1807r.
Konstytucja podkreślała unię personalną z Rosją , więc car był królem Polski, ale po odrębnej koronacji. Obydwa państwa miały wspólną politykę zagraniczną . Konstytucja wyodrębniała władzę wykonawczą i ustawodawczą. Władzę wykonawczą stanowił car, rada stanu i z niej wyodrębniona rada administracyjna (rząd).
Car posiadał pełnię władzy wykonawczej, dowództwo nad armią Polski i inicjatywę ustawodawczą, prawo veta, zwoływał sejmy, mianował wyższych urzędników, mógł zmieniać konstytucję. Zastępcą cara w Królestwie był namiestnik ( najwyższy urząd państwowy). Pierwszym namiestnikiem został gen. Józef Zajączek. Organami pomocniczymi dla cara była rada stanu i wydzielona z niej rada administracyjna. składająca się z ministrów. Władza ustawodawcza należała do dwuizbowego sejmu. Sejm miał zbierać się co 2 lata na okres 30 dni. Do jego kompetencji należało podejmowanie uchwał przedstawionych z inicjatywy króla. Sejm zatwierdzał budżet państwa i kontrolował pracę rządu.
Konstytucja broniła dominującą pozycję szlachty, prawa polityczne (zasiadanie w sejmie, dostęp do urzędów). Prawa wyborczego zostali pozbawieni wojskowi i większość chłopów z wyjątkiem tzw. chłopów czynszowników z dóbr narodowych.
Konstytucja przywracała podział na województwa, z poprzednich departamentów.
Konstytucja gwarantowała szereg swobód, praw obywatelskich (cywilnych), tzn. wolność osobistą, nietykalność osoby i własności, wolność wyznania i druku. Wszystkie prawa odnosiły się do wszystkich oprócz Żydów.
Językiem urzędowym był polski, ale w stosunkach z carem – francuski.
Konstytucja przewidywała odrębną armię polską w liczbie 28 tys.
Konstytucja 1815 formalnie była bardziej liberalna niż z roku 1807. Należała do najbardziej liberalnych konstytucji w Europie. Jednak konstytucja napotkała na ogromne problemy w realizacji. Niektórych postanowień nie realizowano, część zawiesił sam car.
Korzystnym zjawiskiem polskiej rzeczywistości był dobry stan szkolnictwa. Rozbiory zahamowały rozwój kulturalny kraju, tym samym podstawą utrzymania tradycji i poczucia narodowego był rozwój szkolnictwa. Głównymi ośrodkami szkolnictwa stał się Uniwersytet Wileński i Warszawski (powstały w 1816 roku),a także Liceum Krzemienieckie. Specjalne zasługi dla szkolnictwa miał ówczesny minister oświaty Stanisław Potocki. Z kolei głównym ośrodkiem nauki stało się założone w 1800 roku Towarzystwo Przyjaciół Nauki. W dziedzinie szkolnictwa stworzono gęstą sieć szkól elementarnych na wsi i rozwinięto szkolnictwo zawodowe.
We wszystkich szkołach kształciła się głównie młodzież szlachecka, a także młodzież mieszczańska ( 20%). Towarzystwo przyjaciół nauki zorganizowało bogatą bibliotekę, stworzyła zbiory muzealne, odbywało liczne posiedzenia na których przedstawiano prace naukowe. Przez długie lata prezesem był Stanisław Staszic, później Julian Ursyn Niemcewicz.
Właśnie z początkiem XIX wieku rozpoczęto badania historyczne (szczególną rolę na tej płaszczyźnie odegrał Joachim Lelewel). Rozpoczęt9o też badania filologiczne, rozwijano nauki ścisłe; matematyczne, fizyczne, geologiczne. Przykładem osiągnięć na tej płaszczyźnie są prace Staszica i Jana Jędrzeja Śniadeckiego.
W literaturze rozpoczął się spór klasyków z romantykami. Zaczęły ukazywać się pierwsze utwory Mickiewicza i teksty Maurycego Michnackiego.
