Krótka Historia Unii Europejskiej
Unia Europejska stanowi ukoronowanie półwiecza procesów integracyjnych w Europie. Traktat z Maastricht zawarty 7 lutego 1992 r., który powołał ją do życia, nie pozbawił osobowości prawnej istniejących uprzednio trzech Wspólnot Europejskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali – EWWiS i Europejskiej Wspólnoty Atomowej – EURATOM, ani też nie wyposażył Unii Europejskiej w podmiotowość prawną. Tak więc Unia Europejska nie jest formalnie podmiotem na arenie międzynarodowej, a wszelkie umowy z krajami trzecimi są nadal zawierane przez Wspólnoty, w ramach ich kompetencji, lub przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich. Unia Europejska nie ma też własnych, odrębnych organów, korzysta zaś dla realizacji swych zadań z organów Wspólnot Europejskich. Taki jest stan formalno-prawny, praktycznie natomiast – w języku potocznym i w literaturze – Unia Europejska jest często utożsamiana ze Wspólnotami Europejskimi.
Powojenne początki
Historia integracji Europy w okresie po II wojnie światowej liczy sobie już ponad pięćdziesiąt lat. U jej podłoża legły przede wszystkim względy polityczne: rezygnacja ze stosowania przemocy w stosunkach międzynarodowych i potrzeba współdziałania państw przy odbudowie Europy ze zniszczeń wojennych. Pomysł stworzenia \”Stanów Zjednoczonych Europy\” padł po raz pierwszy z ust Winstona Churchila, ówczesnego premiera Wielkiej Brytanii, w słynnym przemówieniu wygłoszonym przez niego w Zurychu we wrześniu 1946 r. Nieomal równolegle, zaczęły się pojawiać również inne koncepcje zacieśniania współpracy pomiędzy europejskimi państwami. Były one z dużym zaangażowaniem i przekonaniem lansowane przez grono wybitnych polityków, których zwykło się obecnie nazywać \”Ojcami Europy\”. Zalicza się do nich m.in.: Konrada Adenauera z Niemiec, Leona Bluma, Roberta Schumana i Jean Monneta z Francji, Paula Henri\’ego Spaaka z Belgii i Alcide de Gasperi\’ego z Włoch.
Na zwołanym z inicjatywy europejskich polityków, intelektualistów oraz licznych stowarzyszeń narodowych i ponadnarodowych Kongresie Europejskim w Hadze, w maju 1948 r., przyjęto Deklarację Polityczną wzywającą do zjednoczenia państw europejskich. W październiku 1948 r. powstała w Brukseli organizacja pod nazwą Ruch Europejski (European Movement), której celem było propagowanie idei integracji Europy. Data 5 maja 1949 r. zapisała się w historii powstaniem Rady Europy (Council of Europe), pierwszej europejskiej, międzyrządowej organizacji współpracy, której państwami założycielskimi były Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Wielka Brytania, Włochy i kraje skandynawskie. Celem Rady Europy stało się umacnianie i rozwój demokracji, ochrona praw człowieka, sprawiedliwe rozwiązywanie problemów społecznych i popieranie europejskiej tożsamości kulturowej. Polska została przyjęta do Rady Europy 26 listopada 1991 r., a organizacja ta liczy obecnie 41 członków.
W warunkach potęgującej się tzw. zimnej wojny na przełomie lat 40-tych i 50-tych, a także w obliczu zróżnicowanych interesów państw Europy Zachodniej, Rada Europy okazała się organizacją niewystarczającą dla urzeczywistnienia idei integracji europejskiej. Pojawiły się wówczas propozycje zacieśnienia współpracy, przede wszystkim gospodarczej, wraz z realizacją których można byłoby łatwiej podjąć współpracę polityczną. Twórcom tych koncepcji chodziło głównie o to, aby związać kraje zachodnioeuropejskie, w tym Niemcy i Francję, pod względem ekonomicznym, co stałoby się gwarancją trwałego pokoju w Europie. W ramach tego nurtu myślenia, 9 maja 1950 r. Robert Schuman, ówczesny francuski minister spraw zagranicznych przedstawił swój plan (nazwany później Planem Schumana) utworzenia wspólnoty węgla i stali. Propozycja ta została przyjęta: 18 kwietnia 1951 r. sześć państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy) podpisało w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali – EWWiS (European Coal and Steel Community – ESCC). Na mocy tej umowy, zwanej Traktatem Paryskim, sektory węglowy i stalowy krajów członkowskich zostały poddane wspólnej, międzynarodowej kontroli; powołano też do życia ponadpaństwowe organy EWWiS: Wysoką Władzę, Radę Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Trybunał Sprawiedliwości oraz Radę Ekonomiczno-Społeczną. Przewodnictwo nad Wysoką Władzą powierzono Jean\’owi Monnetowi, francuskiemu komisarzowi ds. planowania. Traktat o EWWiS stał się fundamentem dalszej integracji europejskiej.
Następnych kilka lat przyniosło próby rozszerzenia współpracy na sferę polityczną i militarną. W 1952 r. podpisano w Paryżu traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej, ale nie wszedł on ostatecznie w życie, z uwagi na zgłaszane przez poszczególne państwa obawy przed ograniczeniem ich suwerenności. Dwa lata później, 23 października 1954 r., z inicjatywy Anthony\’ego Edena, ministra spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, podpisano traktat powołujący do życia Unię Zachodnioeuropejską – UZE (Western European Union – WEU) – organizację o charakterze międzyrządowym, zajmującą się problematyką militarną. Traktat ten wszedł w życie w maju 1955 r., przy czym UZE nie została powiązana w żadnym sensie z istniejącą EWWiS, ani też z później utworzoną Europejską Wspólnotą Gospodarczą.
Traktaty Rzymskie
Następny etap europejskiej integracji został zapoczątkowany konferencją \”na szczycie\” w Mesynie w czerwcu 1955 r. Powołano na niej specjalny komitet międzyrządowy pod przewodnictwem Paula Henri\’ego Spaaka, belgijskiego ministra spraw zagranicznych, w celu przygotowania propozycji rozszerzenia zakresu integracji. Raport tego komitetu, znany pod nazwą Raportu Spaaka, stał się podstawą kilkunastomiesięcznych negocjacji, które zaowocowały podpisaniem 25 marca 1957 r. dwóch Traktatów Rzymskich. Jeden z nich ustanowił Europejską Wspólnotę Gospodarczą – EWG (European Economic Community – EEC), przemianowaną na mocy Traktatu z Maastricht z 1992 r. na Wspólnotę Europejską – WE (European Community – EC), a drugi powołał do życia Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (European Atomic Energy Community – EURATOM). Sygnatariuszami obu traktatów było sześć państw założycielskich EWWiS. EWG miała w założeniu doprowadzić do powstania unii celnej, a następnie wspólnego rynku towarów, usług, siły roboczej i kapitału, natomiast Europejska Wspólnota Energii Atomowej miała zapewnić wspólną kontrolę nad przemysłem nuklearnym w Europie, pod kątem wykorzystania go wyłącznie do celów pokojowych. Oba Traktaty weszły w życie 1 stycznia 1958 r. W ten sposób doszło do powstania istniejących obok siebie trzech Wspólnot Europejskich, o tym samym składzie członkowskim. Wszystkie trzy Wspólnoty mają osobowość prawną i są podmiotami prawa międzynarodowego. W odróżnieniu od ustalonego w traktacie założycielskim 50-letniego okresu istnienia EWWiS, czas funkcjonowania Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej nie został w Traktatach Rzymskich określony. Równolegle do Traktatów Rzymskich podpisano konwencję o wspólnych instytucjach, która miała na celu doprowadzenie do stworzenia jednolitych organów dla wszystkich Wspólnot Europejskich. Udało się to od razu zrobić tylko w przypadku Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego i Trybunału Sprawiedliwości, które stały się instytucjami wspólnymi dla tych trzech organizacji. Dopiero na mocy Traktatu o fuzji z 8 kwietnia 1965 r. zakończono proces łączenia wspólnotowych organów. Zdecydowano, że Rada Ministrów będzie służyć wszystkim trzem organizacjom, podobnie jak Komisja Wspólnot Europejskich. Zmieniono nazwę Europejskiego Zgromadzenia Parlamentarnego na Parlament Europejski oraz utworzono Komitet Stałych Przedstawicieli Rządowych (Committee of Permanent Representatives – COREPER). Traktat ten zaczął obowiązywać od 1 lipca 1967r.
Etapy rozszerzania WE
Możliwość rozszerzenia Wspólnot Europejskich jest przewidziana w powołujących je do życia traktatach. W praktyce, proces przyjmowania nowych członków był zwykle dość trudny i wymagał czasu. Wielka Brytania podejmowała dwukrotnie nieudane próby przystąpienia do Wspólnot Europejskich – w 1961 r. i 1967 r. Ostatecznie uzyskała ona akces dopiero z początkiem 1973 r., razem z Danią i Irlandią, na mocy podpisanych układów przystąpieniowych z 22 stycznia 1972 r. Było to tzw. pierwsze rozszerzenie Wspólnot Europejskich. Norwegia, która również wynegocjowała taki układ, nie weszła do Wspólnot Europejskich z powodu negatywnego wyniku krajowego referendum.
Jako kolejne europejskie państwo, o akces do WE zaczęła w 1975 r. ubiegać się Grecja. Stosowny traktat podpisano 28 maja 1979 r., a wszedł on w życie 1 stycznia 1981 r. Następnymi kandydatami do członkostwa były Hiszpania i Portugalia: Traktaty o przystąpieniu zawarto z nimi 12 czerwca 1985 r., a nabrały one mocy obowiązującej 1 stycznia 1986 r. Ostatnia runda rozszerzenia Wspólnot Europejskich (lub Unii Europejskiej – zgodnie z terminologią obowiązującego już wówczas Traktatu z Maastricht) objęła Austrię, Finlandię i Szwecję. Stosowne traktaty zostały podpisane 1 lutego 1994 r., a weszły w życie 1 stycznia 1995 r. Norwegia, negocjująca członkostwo razem z trzema wspomnianymi krajami, po raz drugi w historii zrezygnowała z przystąpienia do UE na skutek wyniku referendum. W rezultacie stopniowego rozszerzania listy członków, zainteresowanie Wspólnot Europejskich zwróciło się znacznie bardziej niż pierwotnie w stronę południa, a następnie – północy europejskiego kontynentu. W miarę jednolita struktura Wspólnot, składających się początkowo z krajów rozwiniętych, uległa zróżnicowaniu wraz z przystąpieniem znacznie uboższych państw południowych i Irlandii. Skłoniło to z czasem Wspólnoty do przyjęcia polityki mającej na celu wspieranie rozwoju uboższych regionów i krajów, w oparciu o zasadę solidarności.
Jednolity Akt Europejski.
W pierwszej połowie lat 70-tych proces integracji europejskiej postępował jeszcze w miarę pomyślnie. W kwietniu 1972 r. stworzono tzw. węża walutowego, który miał zapobiec nadmiernym wahaniom kursów walut państw członkowskich, a w 1973 r. powstał Europejski Fundusz Współpracy Walutowej. Pięć lat później, od marca 1978 r., współpraca walutowa państw WE zaczęła przebiegać w ramach nowo utworzonego Europejskiego Systemu Walutowego – EWS (European Monetary System – EMS). W 1975 r. powołano do życia nową instytucję WE – Trybunał Obrachunkowy, którego głównym zadaniem stała się kontrola budżetu Wspólnot. Zła koniunktura gospodarcza w drugiej połowie lat 70-tych wywarła jednak niekorzystny wpływ na proces europejskiej integracji. Zaostrzyły się ujawnione w łonie Wspólnot Europejskich trudności strukturalne. Doszło do poważnych kłopotów budżetowych, kryzysu Wspólnej Polityki Rolnej, uwidoczniła się niedoskonałość wspólnych instytucji. Interesy narodowe zaczęły dochodzić coraz bardziej do głosu, a Wspólny Rynek, nie funkcjonował w sposób należyty. Te trudności usiłowano rozwiązać we wczesnych latach 80-tych. Na szczycie w Fontainebleau, w czerwcu 1984 r., udało się zlikwidować impas w sprawach związanych z rolnictwem i budżetem, a także powołano dwa komitety: do spraw zmian instytucjonalnych (zwany Komitetem Dooge\’a) i ds. narodów Europy (Komitet Adonnino). Komitety te opracowały odnośne raporty: pierwszy postulował szybkie stworzenie w pełni zintegrowanego rynku wewnętrznego, a drugi – doprowadzenie do powstania \”Europy Obywateli\”. Na spotkaniu Rady Europejskiej w Mediolanie, w czerwcu 1985 r., Komisja Europejska przedstawiła Białą Księgę w sprawie rynku wewnętrznego. Oba raporty opracowane za zamówienie szczytu w Fontainebleau oraz wspomniana Biała Księga stały się podstawą dalszych dyskusji w Luksemburgu, w grudniu 1985 r. W wyniku dokonanych uzgodnień podpisano 17 lutego 1986 r. w Luksemburgu i 28 lutego 1986 r. w Hadze Jednolity Akt Europejski – JAE (Single European Act), modyfikujący Traktaty Rzymskie. Dokument ten znany jest przede wszystkim dzięki programowi dojścia przed 1993 r. do w pełni jednolitego, wolnego od wszelkich barier rynku wewnętrznego. Jednolity Akt Europejski wprowadził zarazem istotne zmiany instytucjonalno-prawne. Stworzył on m.in. podstawę prawną dla funkcjonowania Rady Europejskiej i Europejskiej Współpracy Politycznej oraz zwiększył uprawnienia Parlamentu Europejskiego. Ponadto, JAE włączył do Traktatu o EWG współpracę m.in. w dziedzinie polityki społecznej, ochrony środowiska i badań naukowych.
Traktat z Maastricht
Wraz z procesem dochodzenia do rynku wewnętrznego, uwidoczniała się coraz bardziej potrzeba ustanowienia unii gospodarczej i wprowadzenia wspólnego pieniądza, warunkującego właściwe funkcjonowanie tego rynku. W styczniu 1988 r. francuski premier Balladur przedstawił propozycję stworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, a w lutym tego samego roku Hans Dietrich Genscher, minister spraw zagranicznych Niemiec, wystąpił z koncepcją utworzenia europejskiego obszaru walutowego i Europejskiego Banku Centralnego. Podczas posiedzenia Rady Europejskiej w Hanowerze w czerwcu 1988 r. powołano specjalny komitet, pod przewodnictwem Jacquesa Delors\’a, ówczesnego przewodniczącego Komisji Wspólnot Europejskich, do zbadania tych projektów i przedstawienia odpowiednich wniosków. Raport Komisji (znany później jako Raport Delors\’a) został przyjęty na szczycie w Madrycie w czerwcu 1989 r. Zawierał on rekomendację trzystopniowego wprowadzenia Unii Gospodarczej i Walutowej. Pierwszy etap rozpoczął się, zgodnie z propozycją zawartą w raporcie, 1 lipca 1990 r.
Równolegle, we Wspólnotach Europejskich toczyła się dyskusja na temat stworzenia unii politycznej. Uwidoczniły się tu kontrowersje co do ewentualnych, ponadpaństwowych kompetencji przyszłej unii. Tym niemniej, na szczycie w Strasburgu w grudniu 1989 r. przyjęto jako cel strategiczny utworzenie Unii Europejskiej. Postulowana w Raporcie Delors\’a konferencja międzyrządowa w sprawie Unii Gospodarczej i Walutowej rozpoczęła się 14 i 15 grudnia 1990 r. w Rzymie. Negocjacje na ten temat, a także w kwestii możliwego zbliżenia się do unii politycznej, trwały ponad dwa lata i zakończyły się podpisaniem 7 lutego 1992 r. w Maastricht Traktatu o Unii Europejskiej. Na mocy traktatu, Unia Europejska jest zbudowana na trzech tzw. filarach: – Pierwszy z nich, uważany za wspólnotowy, bazujący na zmodyfikowanym Traktacie o EWG (nazywanym obecnie Traktatem o WE), objął m.in. gospodarkę, handel, politykę społeczną, ochronę środowiska, kulturę, itd. W ramach I filaru wprowadzono też instytucję \”obywatelstwa europejskiego\”. Nazwa \”Europejska Wspólnota Gospodarcza\” została w Traktacie zmieniona na \”Wspólnota Europejska\”. Powołano ciało doradcze – Komitet Regionów, stworzono podstawy prawne do utworzenia Europejskiego Instytutu Monetarnego, a także instytucji ogólnoeuropejskiego rzecznika praw obywatelskich. Przewidziano trzy etapy dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej – UGiW (Economic and Moneraty Union – EMU), a w Protokóle do Traktatu z Maastricht zapisano tzw. kryteria konwergencji, spełnienie których miało warunkować przejście poszczególnych krajów do trzeciego, najwyższego etapu EMU. – Drugim filarem Unii Europejskiej jest Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. (Traktat z Maastricht przewidział m.in. połączenie w przyszłości struktur Unii Zachodnioeuropejskiej i Unii Europejskiej).- Trzecim filarem UE jest współpraca w sferze wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Filar drugi i trzeci należą do dziedziny współpracy międzyrządowej, a podejmowane decyzje muszą zapadać na zasadzie jednomyślności.
Traktat Amsterdamski
Wraz z rozpadem systemu komunistycznego, zmianami systemowymi w krajach Europy Środkowej i Wschodniej oraz aspiracjami tych państw do integracji z Europą Zachodnią, Unia Europejska stanęła wobec perspektywy rozszerzenia na Wschód. Taka możliwość została po raz pierwszy oficjalnie potwierdzona podczas szczytu UE w Kopenhadze (), w czerwcu 1993 r., a w grudniu 1994 r., w Essen, Rada Europejska przyjęła odnośną strategię. W Kopenhadze, za jeden z warunków rozszerzenia Unii Europejskiej uznano sprawne funkcjonowanie Unii, pomimo ewentualnego, znacznego zwiększenia liczby jej członków.
Już w Traktacie z Maastricht, w Artykule N, przewidziano zwołanie Konferencji Międzyrządowej, celem dokonania przeglądu zapisów m.in. o procedurze współdecydowania Rady i Parlamentu Europejskiego, Wspólnej Polityce Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz hierarchii aktów prawnych. Postanowiono więc przeprowadzić adaptację i konsolidację obowiązujących traktatów, dokonując równocześnie pewnych zmian instytucjonalnych, niezbędnych z punktu widzenia stworzenia warunków dla rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschód. Przygotowania do konferencji międzyrządowej prowadzone były w ramach tzw. Grupy Refleksyjnej pod przewodnictwem Carlosa Westendorpa, hiszpańskiego sekretarza stanu ds. integracji europejskiej. Sporządzony przez tę grupę raport stał się przedmiotem obrad szczytu UE w Madrycie w grudniu 1995 r., podczas którego postanowiono zwołać konferencję międzyrządową (rozpoczęła się ona w Turynie 29 marca 1996 r.) Podjęto zarazem decyzję o ograniczeniu zakresu tematycznego tej konferencji do problematyki zbliżenia Unii Europejskiej do jej obywateli, usprawnienia systemu instytucjonalnego UE w kontekście przyszłego rozszerzenia, a także przyznania Unii zwiększonego mandatu w dziedzinie Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa oraz współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. W rezultacie prac tej konferencji, parafowano podczas spotkania Rady Europejskiej 17 czerwca 1997 r. w Amsterdamie nowy traktat, nazwany później Traktatem Amsterdamskim. Został on formalnie podpisany 2 października 1997 r. Traktat Amsterdamski mówi o fundamentalnych prawach obywateli, stopniowym ustanawianiu strefy wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, zawiera dyspozycje dotyczące współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, wprowadza nowe zapisy na temat zatrudnienia, polityki socjalnej, ochrony środowiska naturalnego, zdrowia i konsumentów, podejmuje problematykę obywatelstwa europejskiego, podkreśla wagę stosowania zasady subsydiarności i proporcjonalności, zawiera postanowienia wzmacniające II filar UE oraz wprowadza dość ograniczone zmiany jeśli chodzi o instytucje Unii Europejskiej i obowiązujący proces decyzyjny. Zupełnie nowym zapisem Traktatu Amsterdamskiego jest postanowienie przewidujące możliwość skorzystania w pewnych sytuacjach z formuły \”ściślejszej współpracy\” przez pragnące tego kraje, dla realizacji wspólnych celów. Traktat Amsterdamski wszedł w życie 1 maja 1999 r. W wykonaniu jednego z jego postanowień w sferze Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, na szczycie Unii Europejskiej w Kolonii, 3-4 czerwca 1999 r., uzgodniono kandydata, który sprawuje przewidzianą w Traktacie funkcję Wysokiego Przedstawiciela do spraw WPZB, w randze Sekretarza Generalnego Rady. Jest nim były sekretarz generalny NATO, Javier Solana, który objął nowe stanowisko po zakończeniu swej misji w NATO, z początkiem 2000 r. Rozszerzenie UE na Wschód Wśród krajów Unii Europejskiej panuje dość powszechna zgoda, że Traktat Amsterdamski nie dokonał niezbędnych zmian instytucjonalnych UE, pod kątem przyszłego rozszerzenia Unii na Wschód. W związku z tym, na szczycie w Kolonii w czerwcu 1999 r. uzgodniono zwołanie w 2000 r. kolejnej Konferencji Międzyrządowej w tej sprawie. Otwarcie konferencji nastąpiło podczas spotkania Rady ds. Ogólnych 14 lutego 2000 r., w Brukseli. Tymczasem, w końcu marca 1998 r., proces rozszerzania Unii Europejskiej rozpoczął się formalnie z udziałem wszystkich dziesięciu krajów kandydujących z tego regionu ( Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia i Węgry). Jednocześnie podjęto negocjacje akcesyjne z Cyprem. Do pierwszej fali negocjujących krajów zaliczono, zgodnie z rekomendacją Komisji Europejskiej, Czechy, Estonię, Polskę, Słowenię i Węgry oraz Cypr. Negocjacje z tymi krajami rozpoczęły się 31 marca 1998 roku.
Komisja Europejska, przygotowując ramy finansowe dla działalności Wspólnot Europejskich w latach 2000-2006, przyjęła założenie, że rozszerzenie UE o gotowe do tego kraje Europy środkowej i Wschodniej mogłoby nastąpić już z początkiem 2002 r. i zarezerwowała w unijnym budżecie stosowne środki. Propozycje Komisji sformułowane w dokumencie \”Agenda 2000\”, dotyczące spraw budżetowych, a zarazem reformy polityki strukturalnej i modyfikacji Wspólnej Polityki Rolnej, zostały – po wprowadzeniu pewnych zmian – zaakceptowane na szczycie w Berlinie 24-25 marca 1999 r. W lipcu 1999 roku Komisja Europejska zdecydowała o rozdziale nowych funduszy przedakcesyjnych, które mają pomóc państwom starającym się o członkostwo w Unii Europejskiej przystosować ich gospodarkę do wymogów unijnych. Na szczycie Unii Europejskiej w Helsinkach, w dniach 10-11 grudnia 1999 r., oficjalnie zaproszono do negocjacji kandydatów tzw. drugiej fali: Bułgarię, Litwę, Łotwę, Rumunię, Słowację oraz Maltę, znosząc zarazem podział kandydatów na grupy. Negocjacje z tymi kandydatami rozpoczęły się 15 lutego 2000 r. Turcja uzyskała w Helsinkach status kraju kandydującego do członkostwa w Unii Europejskiej.
Traktat Nicejski
Celem zainaugurowanej 14 lutego 2000 r. Konferencji Międzyrządowej było uzgodnienie niezbędnych – z punktu widzenia przyszłego rozszerzenia UE – reform instytucjonalnych, które nie zostały rozstrzygnięte w Amsterdamie w 1997 r. Za trzy najważniejsze tego rodzaju kwestie uznano: podział głosów w Radzie UE i system podejmowania decyzji kwalifikowaną większością głosów, skład Komisji Europejskiej (liczba komisarzy) oraz zakres decyzji podejmowanych kwalifikowaną większością głosów. Te trzy zagadnienia, stanowiące tzw. \”pozostałości z Amsterdamu\”, wypełniły zasadniczo agendę Konferencji, którą rozszerzono ponadto o problematykę tzw. ściślejszej współpracy. Konferencję Międzyrządową zakończono uzgodnieniem nowego Traktatu podczas spotkania Rady Europejskiej w Nicei, w nocy z 10 na 11 grudnia 2000 r. Ustalenia Traktatu Nicejskiego zostały oficjalnie uznane za wystarczające do przystąpienia do rozszerzenia Unii. Traktat Nicejski, po ostatecznym zredagowaniu, zostanie podpisany przez państwa członkowskie, a następnie będzie poddany procedurze ratyfikacyjnej, zarówno w parlamentach narodowych, jak i w Parlamencie Europejskim. Zakłada się, że procedura ta powinna dobiec końca najpóźniej w grudniu 2002 r., tak aby z początkiem 2003 r. Unia Europejska uzyskała stan gotowości do przyszłego rozszerzenia. W deklaracji zamieszczonej w aneksie do Traktatu Nicejskiego przewidziano dalszą debatę na temat przyszłości Unii Europejskiej. Ma ona m.in. dotyczyć następujących kwestii: jak ustalić i monitorować bardziej szczegółowy podział kompetencji pomiędzy Unią Europejską i państwami członkowskimi, odzwierciedlający zasadę subsydiarności; status Karty Praw Podstawowych UE przyjętej na szczycie w Nicei; uproszczenie Traktatów w celu uzyskania ich większej czytelności i przejrzystości; oraz rola narodowych Parlamentów w przyszłej konstrukcji europejskiej. Nowa konferencja przedstawicieli rządów państw członkowskich, która zajmie się tymi zagadnieniami, zostanie zwołana w 2004 r. Konferencja ta w żadnej mierze nie powinna stanąć na przeszkodzie procesowi poszerzania Unii Europejskiej. Kraje kandydujące, które do tego czasu zakończą negocjacje, zostaną zaproszone do uczestnictwa w konferencji, a kraje prowadzące nadal negocjacje uzyskają status obserwatorów.
