Kryteria oceny czlowieka w Nad Niemnem i w Lalce Pozytywisci glosili dwa glówne hasla: praca organiczna i praca u podstaw . W obu wystepuje jednakowe slowo – praca . I wlasnie m.in. przez pryzmat pracy oceniani sa ludzie w Nad Niemnem i Lalce . Ci, którzy pracuja, sa ocenieni pozytywnie, gdyz realizuja jedno z zalozen epoki – odbudowuja Polske ekonomicznie. Pozostali sa jednostkami niepotrzebnymi, gdyz nic nie daja, a duzo biora. Drugim waznym kryterium oceny czlowieka jest pamiec o tradycji, o wydarzeniach z przeszlosci. Ci, którzy brali udzial w powstaniu i pielegnuja jego pamiec, sa patriotami. W Nad Niemnem mamy do czynienia z ewidentna pochwala pracy, a przykladem sa Jan i Cecylia, którzy tylko dzieki pracy wlasnych rak zalozyli osade. Dlatego król nadal im szlachectwo i nazwe Bohatyrowicze (od bohaterstwa i wytrwalosci w pracy). Orzeszkowa nadala pracy niemal cudowne wlasciwosci. Pracowici Bohatyrowicze sa szczesliwi i zdrowi, natomiast leniwy Rózyc jest chory i nie wie, co z soba zrobic. U Prusa wartosc pracy zostala przedstawiona nieco subtelniej – kazde dzialanie na rzecz poprawy sytuacji gospodarczej Polski jest godne pochwaly. Na podstawie analizy powyzszych utworów mozna stwierdzic, ze zarówno Orzeszkowa, jak i Prus realizowali hasla pozytywizmu w swoich utworach. Praca organiczna, praca u podstaw, patriotyzm i przywiazanie do ziemi, a takze pochwala nauki (Witold i Wokulski), to niewatpliwie cechy epoki, zawarte w utworach obojga pisarzy.
