Leopold Staff (1878-1957) to poeta trzech pokoleń literackich, dramatopisarz i tłumacz (z języka francuskiego, niemieckiego i łacińskiego).Twórczość swoją rozpoczął w okresie Młodej Polski tomem \”Sny o potędze\” (1901 r.). Omawiając ten etap twórczości wykorzystam trzy wiersze: \”Kowal\”, \”Deszcz jesienny\”, \”Curriculum Vitae\”. \”Kowal\” (\”Sny o potędze\”, 1901) – marzenie o aktywnej postawie wobec świata (wpływ nietzscheanizmu) na przekór słabościom epoki, hasło doskonalenia wewnętrznego; tytułowy kowal jest symbolem tęsknoty do siły, przeciwstawienie się dekadenckiemu pesymizmowi. \”Deszcz jesienny\” (\”Dzień duszy\”, 1903) – utwór utrzymany w konwencji poetyki młodopolskiej; cechuje go melodyjność (powtarzający się refren, rytmika wiersza – regularny dwunastozgłoskowiec), muzyczna nastrojowość (dźwiękowe określenia: \”deszcz dzwoni\”, \”krople padają\”, \”jęk\”), malarskość (\”dal ciemna…, szara, mglista\”), symbolika – szatan (symbol zła, smutny, sam zatrwożony ogromem uczynionego spustoszenia). Ale Staff – miłujący świat i ludzi – dostrzega też ludzkie tragedie, choć mówi o nich w sposób enigmatyczny: \”ktoś poszedł… umarł…. byłem na jakimś pogrzebie… zmarł nędzarz…. spaliły się dzieci… jak ludzie w krąg płaczą\”. \”Curriculum Vitae\” (\”W cieniu miecza\”, 1911) – wiersz napisany kilka lat po \”Kowalu\”; zawiera ocenę dotychczasowej drogi twórczej poety. Uleganie młodopolskim nastrojom należy już do przeszłości. Poeta odnalazł drogę do afirmacji świata w klasycznym pięknie: \”Dopiero od posągów, od drzwi i od trawy, Nauczyłem się prostej, pogodnej postawy.\” W tym okresie twórczości Staff nawiązuje często do obrazów wziętych ze świata antycznego i starożytnej filozofii, np. w \”Początku bajki\” czy \”Przedśpiewie\”. Z tego ostatniego wiersza pochodzi głęboko humanistyczna myśl cytowana w tytule omawianego tu zagadnienia. Cechy poetyki młodopolskiego okresu twórczości poety to: – kult słowa, staranność w doborze środków artystycznych; – zróżnicowane nastroje: od marzycielstwa do opanowania; – klasyczna jasność i zwięzłość. Okres międzywojenny w twórczości Staffa to czas dojrzałego klasycyzmu. Chciałbym omówić tu cztery wiersze: \”Kartoflisko\”, \” Lipy\”, Wysokie drzewa\”, \”Ars poetica\”. \”Kartoflisko\” (\”Ścieżki polne\”, 1919) – nowy motyw w poezji Staffa – powszechność i rodzimość, które sugerują, że poeta dostrzega uroki życia także z klasycznym pięknem. Temat pracy prostych ludzi będzie pojawiał się jeszcze wielokrotnie w jego twórczości. \”Lipy\” (\”Wysokie drzewa\”, 1932) – kult tradycji czarnoleskiej, niedościgniętego wzoru piękna dla poety. Urzeka tu głębokie odczuwanie radości życia i piękna przyrody. \”Ars poetica\” (\”Barwa miodu\”, 1936) – program poetycki: ostateczne pożegnanie młodopolskiej konwencji, akceptacja klasycyzmu i humanizmu wyrażającego się w umiłowaniu prostoty: \”I niech wiersz, co ze strun się toczy, Będzie, przybrawszy rytm i dźwięki, Tak jasny, jak spojrzenie w oczy, I prosty jak podanie ręki.\” \”Wysokie drzewa\” (\”Wysokie drzewa\”, 1932) – dojrzała precyzja obrazowania, wyjątkowa plastyka obrazów, kolorystyka: \”brąz zachodu\”, synestezja (łączenie wrażeń zmysłowych) – \”zapach wody\”.Poetyka tego okresu twórczości poety wzbogaca się o nowe elementy:-prostotę opisu polskiego pejzażu;-niepoetycki temat ujęty uwznioślająco (zwrot do codzienności);-dążenie – przy zachowaniu form klasycznych – do swobody i lekkości wiersza;-rosnący kunszt poetycki: mistrzowskie operowanie poetyzmami….Jak przystało na dojrzałego humanistę, wybuch wojny powitał Staff słynnym, wyważonym lirykiem \”Pierwsza przechadzka\” (ukazał się drukiem w tomiku \”Martwa pogoda\” w 1946 r.) To wiersz – nadzieja, zawiera przekonanie, że \”przejdą dni ciężkie\” i będziemy \”jeszcze mieszkać w swoim domu, będziemy stąpać po swych własnych schodach\”.Okres powojenny.Tu chciałbym omówić trzy wiersze: \”Chciałem już zamknąć dzień\” (\”Martwa pogoda\”, 1946), \”Podwaliny\”, \”Most\” (\”Wiklina\”, 1954). Po wojnie ukazały się trzy tomy poetyckie: \”Martwa pogoda\” 1946r., \”Wiklina\” 1954 r. – za życia poety, oraz \”Dziewięć muz\” – tom wydany po śmierci Staffa. \”Chciałem już zamknąć dzień\” – po straszliwym kataklizmie poeta, człowiek starszy, nie chce pozostać obojętny wobec rodzącego się na nowo życia: \”Oto dzień nowy i świat nowy, Tysiącem dziwów mi gra. Zerwałem się na równe nogi Przed wysokimi stanąłem schodami.\”Nowatorstwo poetyckie widać wyraźnie w wierszach z tomu \”Wiklina\”. Pod wpływem twórców młodej generacji poeta sięgnął po nowe dla niego środki artystyczne:-przełamanie tradycyjnych systemów wiersza;-ograniczenie metafory;-wprowadzenie zwrotów potocznych. Wiersze często mają charakter żarcików, kalamburów, oparte są na paradoksach, np. \”Niebo w nocy\”. \”Podwaliny\” – dla piewcy ładu i harmonii doświadczenia wojenne stały się ciężką próbą. \”Budowałem na piasku I zawaliło się. Budowałem na skale I zawaliło się. Teraz budując zacznę od dymu z komina.\” Kończąc wypowiedź posłużę się lirykiem pełnym poetyckiej zadumy nad życiem ludzkim – \”Ostatni z mego pokolenia\”. Tym wierszem sam poeta najwłaściwiej podsumował własne życie i twórczość: \”Ostatni z mego pokolenia, Drogich przyjaciół pogrzebałem. Widziałem, jak się życie zmienia, I sam jak życie się zmieniałem.Człowiekam kochał i przyrodę, W przyszłości patrzyłem jasnym okiem, Wielbiłem wolność i swobodę Zbratany z wiatrem i obłokiem. Nie wabił mnie spiżowy pomnik, Rozgłośne trąby, huczne brawa. Zostanie po mnie pusty pokój I małomówna, cicha sowa.\” Z pośmiertnie wydanego tomu, opracowanego przez Tadeusza Różewicza, \”Kto jest ten dziwny nieznajomy\”, 1964 r.).
