Rzemieślnicy
Wysoki poziom. Dopiero w okresie Późnym pojawia się koło obrotowe poruszane nogą, ceramiki nigdy nie pokrywano glazurą, pierwotnie naczynia z kamieni – taki nawyk że nawet potem imitacje. Ciosaki. Zawiasy – łóżko polowe – w drzwiach raczej rzadko. Nie szafa lecz raczej wygodna i poręczna skrzynka. Sklejka. Większe narzędzia kuto na gorąco, małe na zimno. Użycie brązu od około 1500. Żelazo powszechne od III Okresu Przejściowego. Pierwotnie pochodziło z Hatti i lub z meteorytów i raczej znaczenie rytualno-magiczne. 110 kg – złota trumna Tutanchamona. Lapis-Lazuli – najbliższe źródło to Afganistan. Sprowadzany już w okresie archaicznym. Mnóstwo paciorków i amuletów – zawsze do grobu.
Kapłani
Sporo różnych, równolegle funkcjonujących koncepcji religijnych – a wojen nie było. Już najwcześniejsi Egipcjanie gotowi utrzymywać bezproduktywnych – byleby byli z Bogiem. Relacja – wzajemna pomoc i szacunek a nie zabobonny lęk. Każdy kult – hymny i modły. Świątynie kultowe – tu mieszkają „honorowi obywatele” 😉 i świątynie grobowe. Kapłan – nie interesuje go moralność ludu czy kult ogólnonarodowy, lecz wyłącznie obowiązek wobec swych bogów. Nowe Państwo – Amon w Karnaku. PURYFIKACJA. Soda. Ogolone włosy (wszy zmorą) i brwi. ¾ normalne życie. Ale ta ¼ bez seksu i nie wchodzić ze zwierzęcymi skórami, rzeczami – lamparcia skórka. Posąg to mieszkanie a nie bóg sam w sobie. Nie krwawe ofiary- nie na oczach boga. Jadło i napoje, kadzidła i perfumy, muzyka i śpiew. Tylko osobiste dobra króla przewyższają majątek świątyni jako takiej. Ofiary szły dla personelu po oficjalnej ofierze. Pomyślność świątyni odbija się w wypłatach. Zwykły koleś – brak wstępu. Jedynie wielkie uroczystości okazją do spotkania z bogami. Praktycznie każdy człowiek był w pewnym sensie kapłanem . Spowiedź negatywna. Kapłan nie po to by pośredniczyć lecz by utrzymać przychylność bogów. Świat bez bogów – coś przerażającego dla Egipcjanina.
Pisarze
W słowie pisanym i mówionym – moc. Dzięki krótkiej choćby inskrypcji każdy obraz nabiera realności. Rzeczy można powołać do istnienia – wymieniając choćby samą ich nazwę. „Pismo hieroglificzne” – pismo boga – był nim TOT. HIERATYKA – kursywa wywodząca się z hieroglifów. „Satyra na różne zawody” – inaczej „Nauka Duaufa”. Znajomość pisma – przywilej klas średnich i wyższych. Często tu adopcje. Kopiowanie literatur umoralniającej. Piórnik z grubej trzciny. „Pędzelek” z pogryzionej trzcinki. Klej roślinny + węgiel drzewny lub ochra. Papirus – ekskluzywny. „bublos” – biblia – bublos to białe karty. „Papuros” a „Pir o” – czyżby monopol faraona przynajmniej w okresie ptolemejskim. Ostraki (kamienne odłupki) – do ćwiczenia np. lub zwoje skórzane – wytrzymałe w codziennym życiu. Częste podróże – np. żniwa i inne sprawy pod gołym niebem. Teoretyczny „DZIEŃ ŚWIĄTYNNY” – dochód roczny : 365. Król uczony – raczej reguła niż wyjątek. Pisanie i czytanie w obcych językach – degradujące zajęcie. Opowieści – raczej ustnie przekazywane.
Rolnik
HATHOR– łagodna bogini krowa, która karmi swoim mlekiem króla – to jedno z najstarszych bóstw.
HORUS – (jego oczy – lewe słońce, prawe – księżyc). Jego wróg to Set (chaos, burza, przemoc).
Egipska koncepcja MAAT – świat równowagi
OZYRYS – pierwotnie rolniczy – potem zaświaty – z nim najszybciej wiązano króla
GEB – jego ojciec
IZYDA – jego siostra i żona
Aż do okresu Ptolemejskiego obywano się bez pieniędzy. Tak więc przez 4000 lat mamy do czynienia z handlem wymiennym – „ceny” podstawowe w mierze zboża. Pszenica i jęczmień – chleb i piwo. Motyka a socha. Małe zbiory – klęska – ignorujemy faraona i błagamy o pomoc lokalnego nomarchę. Swięto MINA – płodność ziemi i wielki czarny fallus. Oddzielnie ścinanie kłosów i całego zboża. Groch, fasola, soczewica i len. Przed Rzymianami (bawełna wtedy) wszelkie ubrania z lnu. Kult byka APISA – wcielenie boga stwórcy – Ptaha z Memfis. Wołowina dla bogaczy.
Budowniczy
Trzcina i trawy – drewno zbyt cenne jako budulec. Cegła mułowa – nawet fortyfikacje czy wczesne mastaby (część w nich elementów z tego). Wypalanie ich rzadko – np. do bruku. Akacja. Płaski dach domu. MANETON. Ptah z Memfis – mistrz rzemieślników. Biały wapień z Tura – nim obłożone piramidy – białe schody do nieba. Łokieć królewski (52) i krótki (45) – dzieli się na 7 dłoni (7,5) i : na 4 palce. Rowki i woda. Pęczniejące kołki. MIN z Koptos – oprócz płodności także bóg górników, podróżników i robotników z kamieniołomów. Herodot – do Cheopsa 100 tyś ludzi. Ale może w czasie wylewu. 10 łokci sześciennych kamienia dziennie. Olbrzymie rampy z cegieł mułowych.
Kobiety i dzieci
Jedno z najbardziej humanitarnych społeczeństw wszystkich czasów. Małżeństwo gwarantowane prawem – uświęcone przez Ozyrysa i Izydę. Waga Maat w wielkiej sali Ozyrysa. Pogrzeb matki – najstarszy syn. Dzieci – zminiaturyzowani dorośli. Monogamia. Kobieta zachowuje wszystko co wniosła do małżeństwa, dziedziczyła też majątek rodziców. Dowód małżeństwa – publiczne przyprowadzenie do domu męża. Karmienie piersią – 3 lata, dlaczego ?. Hathor – rodzenie i macierzyństwo. Izyda – doskonała matka – karmi piersią Horusa. W ukryciu chroni też przed złym Setem (zabił Ozyrysa) dopóki syn Horus nie pomści ojca. Jaśniejsza cera – zamożność i status, kobieta i mężczyzna. IZYDA – najdłuższy kult. Chleb podstawą wyżywienia, a w uboższych domach – jedyne. Jako opał – odchody i słoma. Czerpanie wody – najniższa kategoria. Upicie się na przyjęciu – dowód uznania dla gospodarza. Kobiety też piją. Koty do tropienia szczurów. Generalnie raczej nie wykształcone kobiety.
Żołnierze
Królowi w bitwie zawsze towarzyszą bogowie – sztuka. Narzędzie zemsty – maczuga. Ta gruszkowa to podstawowa broń piechoty. Większość żołnierzy to nie zawodowcy. Aż do Nowego Państwa – brak stałej armii. Żołnierz – gorsze niż inne fizyczne – wielka !!! obawa przed śmiercią w obcej ziemi. Nubijczycy, łuki i bumerangi. Złamanie łuku – symbolizuje ujarzmienie przeciwnika. Buhen – chyba już za II dynastii – około II katarakty. Łuk prosty z Nubii a od Nowego Państwa kompozytywny przejęty od Hyksosów – 2x zasięg i celność. W rydwanie zazwyczaj dwóch – tylko rydwany. Amenhotep – mistrz w szkoleniu koni. MESZWESZ – pasterze bydła, niebezpieczni dla Egiptu. [relief i sala HYPOSTYLOWA – co to ?}. Jeńcy wcieleni do armii lub np. przymusowi robotnicy do budowania zabytków. Oporni – kamieniołomy. Hathor – patronka Byblos. Liczenie poległych wrogów – obcinanie dłoni i penisów. Totmes III – pierwszy który przekracza Eufrat. Po reformach Horemheba – podział na armię górno i dolno egipską.
Ludzie na szczycie
Abydos, Nagada, Sakkara – wielkie cmentarzyska. Maczuga Skorpiona i Paleta Narmera – pierwsze „dokumenty”. W kolejności – od króla – hierarchia. Nie zabijano. Sumerze i Kermie mamy tego ślady. Sygnet wywodzi się z pieczęci stemplowej (guzikowej) . Skarabeusze kommemoratywne – dla obwieszczenia wielkich wydarzeń. Bliski Wschód – tu też każdy dostojnik nosi pieczęć odpowiednią do swej rangi. Kanclerz (kontroluje finanse) – mógł zagrozić samemu królowi. WEZYR – CZATI. Proroctwo Neferti – Amenhotep I. Senuseret. Podział: Skarbiec królewski (kanclerz), świątynie, armia, cała reszta podlegała wezyrowi. XI – wezyrat < nomarchowie a XII odwrotnie. „Obowiązek wezyra” – oficjalnie zapisany tekst znajdujący się w grobach kilku wezyrów Nowego Państwa.
Artysta
Brak artysty w naszym rozumieniu tego słowa. Raczej rysownik itd. – raczej bliski kontakt z rysunkiem. Malowidła, reliefy i posągi – jako trój, lub dwu wymiarowe uzupełnienie towarzyszących im inskrypcji. Jakże nietypowe tu zadania sztuki i jej prawa. Po zamknięciu grobowca nikt nie miał jej już oglądać. Ścisłe reguły, zasady i konwencje. Nie ma tu miejsca na wolność wyrazu itd. Odejście od formy wyznaczonej przez bogów – bluźnierstwo. Rzeźbiarz – ktoś kto zachowuje swój model, lub powołuje go do życia. Mało sztuki świeckiej. Nie ma co marzyć o realizmie (wszędzie idealizacja). Naczynie na duszę musi przecież być doskonałe. Sztuka anonimowa – podpisywanie to zarozumialstwo – jeśli już jest to raczej wyraża chęć artysty do zapewnienia nim sobie nieśmiertelności . Mistyczne przekształcenie portretu w rzeczywistość to akt kreacji zastrzeżony dla bogów. Rysownik wykształcony na pisarza, sprawuje pieczę nad artystą (wykonawcą) – konkludując – w zasadzie rzemieślników. NEFERTITI – żona Echnatona. Zabawna umiejętność płynnego przejścia między widokiem frontalnym a profilem. Przedstawianie obcokrajowców, zwierząt (tylko kontury drugiego). Lapis-lazuli – ciemno niebieskie. Farby otrzymywane z barwników mineralnych – nie zwierzęcych – bo trwalsze. Relief – kompozycja rzeźb. na płycie kamiennej, drewnianej lub metalowej. Podpory do posągów (lub posągi dobudowane do ścian) – używane nawet gdy nie były już techniczną koniecznością. KUBUS – podkurczone nogi – jest miejsce na inskrypcje. Czasy Echnatona – jeszcze większy realizm – to tzw. okres Amarneński – od dzisiejszej nazwy miejsca lokacji dawnej stolicy Echnatona. Podsumowując – nie można postrzegać ówczesnej sztuki w dzisiejszych kategoriach.
Król
Geb – Bóg ziemi – rozsądził spór między Setem a Horusem – wynagrodził mu to panowaniem nad pustyniami i obcymi krajami – zło i wojna – ale też potrzebny każdemu królowi. Jego kult zwłaszcza w płn. wsch. Delcie – Seti I – „człowiek Seta”
Ombos – najstarsze miejsce Seta. Horus z Nechen (Hierakonpolis). 5 wielkich imion zapisywanych w prostokątnym serechu. Przyprawiana broda – rytuał oczyszczenia nie pozwalał mu na naturalną. Po śmierci już długa i wąska, zakręcona na końcu. Typowa na przedstawieniach grobowych. 30 lat Heb „Sed” (ogon) lub (rzeź). Ewolucja tego święta – Nowe Państwo – opowiedz. Król był synem Ozyrysa jako wcielony Horus, ale po śmierci sam stawał się Ozyrysem. Nawet po śmierci faraon służył krajowi. Tylko jedna żona mogła nosić tytuł „Wielkiej małżonki króla”. Zakręcony pręt – chyba wąż. Górny – biała. Dolny – czerwona. Set – dolny (płn.) w czasie zjedn. – mamy dowody. Horus – górny – ale w późniejszej tradycji odwrotnie. (per-aa) – na określenie samego władcy – dopiero w okresie późnym. Dlaczego ? Czystość krwi, władza w jednej rodzinie – brak zazdrości rodów.
