Niewiele pierwiastkow chemicznych wystepuje w skorupie ziemskiej samodzielnie.
Wiekszosc z nich tworzy zwiazki i wystepuje jako mineraly.
Def. Mineraly to naturalne skladniki skorupy ziemskiej, ktore maja ustalony sklad chemiczny i okreslone cechy fizyczne.
Wsrod mineralow wyroznia sie :
a.tzw mineraly rodzime np.zloto, platyna, srebro ,miedz,zelazo, siarka, rtec, wegiel;wiekszosc z nich tworzy zwiazki i wystepuje w postaci rud: rudy zelaza, miedzi ,cynku i olowiu ,kruszce metali szlachetnych, kamienie szlachetne (szmaragd, rubin) i polszlachetne(agat).
b.tzw. mineraly skalotworcze, jest ich okolo 250, sposrod 3000 wystepujacych w przyrodzie, a kilkanascie z nich tworzy glowne skaly skorupy ziemskiej(litosfery).
Najpospolitsze z nich to: kwarc, kalcyt. dolomit, skalenie.
Kazdy z mineralow ma okreslona wg skali Mohsa twardosc , i tak
1.talk
2.gips
3.kalcyt
4.fluoryt
5.apatyt
6.ortoklaz
7.kwarc
8.topaz
9.korund
10.diament(chemicznie czysty wegiel)
Mineraly o twardosci 1 i 2 zdolamy zarysowac juz paznokciem ,natomist do numeru 5 ostrzem stalowym , a do numeru 6 szklem.
Skaly.
Def. Skala nazywamy zespol jednorodnych(np.z kalcytu- wapienie) lub roznorodnych (np.z kwarcu, lyszczymow,skaleni-granity) mineralow ,powstaly w okreslonym procesie geologicznym.
Ze wzgledu na sposob w jaki powstawaly skaly, czyli na geneze , dziela sie na :
1.magmowe
2.osadowe
3.przeobrazone(metamorficzne0
Ad1.
Skaly magmowe powstaly przez zastygniecie magmy (skaly glebinowe) lub lawy (skaly wylewne).
Na granicy tych dwoch rodzajow skal magmowych jest porfir, gdzie czesc mineralow wykrystalizowala sie , a czesc tworzy drobnokrystaliczna mase- ciasto skalne.
Ad2.
Skaly osadowe, w zaleznosci od czynnikow, ktore uczestniczyly w ich powstawaniu oraz od sposobu powstania dzielimy na :
a. okruchowe
Powstaja one w wyniku nagromadzenia skladnikow mineralnych pochodzacych ze skal wczesniej istniejacych.
W zaleznosci od srednicy ziarna wyroznia sie :
ily 2cm.
Tu nalezy zauwazyc zlozona budowe gliny jako mieszaniny ilu ,piasku, zwiru.
A takze lessu , skladajacego sie z silnie rozdrodnionych:kwarcu, wapiennego pylu, i mineralow ilastych.
b.pochodzenia organicznego
Skaly tego typu powstaja z organizmow zwierzecych lub roslinnych ,ktore po obumarciu ulegaja roznym przemianom, a gromadzone w pewnym miejscu tworza znaczne zbiorowiska.
Np. dolomity, wapienie, wegle.
c.pochodzenia chemicznego
Tego typu skaly tworza sie z rozpuszczonych mineralow, wyplukanych przez wody, znoszone do morz, gdzie wytracaja sie z roznych roztworow i osadzaja na dnie, np. sole, gipsy, anhydryt.
Ad.3
Skaly przeobrazone(metamorficzne), powstaja ze skal magmowych lub osadowych pod wplywem czynnikow chemicznych i fizycznych: mechaniczny nacisk warstw skalnych, wplyw temperatury, cisnienia, a takze oddzialywania wod, zwlaszcza goracych.
Powstaja np.marmury-przeobrazone wapienie wskutek kontaktu z goraca magma, ktora powoduje jego krystalizacje.
Ponadto gnejsy ,wskutek duzego cisnienia i wysokiej temperatury.
