Mity o szczególnej zywotnosci w kulturze Mit jest opowiescia, która przedstawia i organizuje wierzenia dawnej polecznosci, próbuje dac odpowiedz na pytanie o pochodzenie swiata i czlowieka. Mity tworzyly wiez spoleczna, okreslaly tozsamosc danej grupy ludzi i przyblizaja obyczaje i tradycje starozytnego czlowieka. Pelnily one funkcje poznawcze – umozliwiajac interpretacje zjawisk przyrody, swiatopogladowe – bedac podstawa wierzen religijnych i sakralne – laczac kult bóstw i rytualne obrzedy. Mity mozemy podzielic na: teogeniczne (o powstawaniu i naturze bogów), kosmologiczne (o powstaniu i naturze swiata), antropogeniczne (o powstaniu czlowieka), eschatologiczne (o zbawieniu czlowieka), geneaologiczne (o pochodzeniu spoleczenstw) Najbardziej znanym mitem jest z pewnoscia mit o Dedalu i Ikarze. Wladca Krety – król Minos sprowadzil na Krete Dedala wraz z synem Ikarem. Zbudowal on labirynt dla Minotaura – potwora pól-byka, pól-czlowieka. Dedal znany byl ze swoich zdolnosci rzezbiarskich i konstruktorskich. Dedal tesknil za ojczyzna, lecz Minor tak polubil go, iz nie chcial by opuscil Krete. Konstruktor zbudowal z ptasich piór skrzydla, na których wraz z synem uciekl z Krety. W czasie podrózy Ikar wzniósl sie – pomimo przestróg ojca – zbyt wysoko i zginal. Ikar jest typem czlowieka, który potrafi sie zapamietac, smiercia zaplacic za chwile szczescia, archeotypem nierozwagi, uniesienia, uosobieniem piekna. Jego ojciec jest natomiast czlowiekiem rozwaznym, doswiadczonym, ale czesto postrzeganym jako przyziemny. Stanislaw Grochowiak w wierszu Ikar podejmuje polemike z przekazem mitologicznym. Przyrównuje on Ikara do muchy. Wiersz jest pytaniem o istote piekna. Grochowiak nawiazuje do obrazu Pietera Breueghla Upadek Ikara , gdzie na pierwszym planie znajduje sie oracz i pasterz, choc tytul obrazu wskazuje, ze ktos inny jest glównym bohaterem obrazu. Motyw Ikaryjski wykorzystal w swoim opowiadaniu Ikar równiez Jaroslaw Iwaszkiewicz.Kolejnym mitem wykorzystanym w literaturze okresów pózniejszych jest mit o Prometeuszu. Prometeusz byl jednym z tyranów, twórca czlowieka, dawca ognia, który wykradl z rydwanu slonca. Nie podobalo sie ta Zeusowi, który chcac zemscic sie na tytanie zeslal na niego przewrotna kobiete Pandora, wraz z jej slynna puszka. Prometeusz byl jednak sprytniejszy, i rozpoznal podstep. W rewanzu Prometeusz zabil wolu, podzielil go na dwie czesci. Mieso zawinal w skóre, a kosci nakryl tluszczem. Dzeus mial wybrac jedna z czesci, aby byla ona zawsze skladana bogom. Wybral te gdzie bylo wiecej tluszczu. Bóg kiedy spostrzegl podstep postanowil zemscic sie na tytanie. Rozkazal wiec przykuc go do skal Kaukazu i co dzien ptak przylatywal i by wyjadac mu watrobe. Prometeusz jest archeotypem czlowieka , buntownika i bezinteresownego dobroczyncy, który za swoja postawe i odwage wobec Dzeus zostal przykuty do skal Kaukazu. Zbigniew Herbert w wierszu Stary Prometeusz ukazuje bohatera kilkadziesiat lat pózniej. Bohater Herberta ma zone, obrósl w dostatki, wtopil sie w miejscowa elite, mieszka wygodnie a nawet luksusowo. W jego pokoju sa pamiatki jego burzliwej mlodosci – wypchany orzel i list dziekczynny tyrana Kaukazu, który dzieki podarkowi Prometeusza mógl spalic zbuntowane miasto. Po przeczytaniu wiersza nasuwa sie pytanie czy Prometeusz Herberta zbuntowalby sie przeciwko bogom i losowi? Wszystko wskazuje na to, ze nie.Nastepnym mitem uzytym w pózniejszej literaturze jest mit o Syzyfie. Syzyf byl królem Koryntu, który zgodnie z wyrokiem bogów musial toczyc glaz pod góre. Gdy byl u szczytu, spadal i Syzyf od poczatku musial podejmowac swój wysilek. Albert Camus podjal ten watek i napisal esej Mit Syzyfa Camusa interesuje postac samego Syzyfa. Zderza przekaz mitologiczny z wlasnym wyobrazeniem jego postaci. Syzyf znany byl z tego, ze nie bal sie bogów. W konsekwencji zostal ukarany. Camus przedstawia go jednak szczesliwym Twierdzi on, ze Syzyf potrafi sie wzniesc ponad swoje cierpienie. A istote jego zwyciestwa stanowilo uswiadomienie sobie swego losu. Wedlug Camusa w chwili kiedy król Koryntu pokonal swoje cierpienie pokonal takze bogów. Stefan Zeromski w Syzyfowych pracach poruszyl problem dorastania, niepokojów swiatopogladowych mlodosci, rodzenia sie buntu narodowego i swiadomosci spolecznej w mlodym pokoleniu, ukazany na tle zycia szkoly w zaborze rosyjskim oraz nielatwej sytuacji wsi. Tytul powiesci, nawiazujacy do mitologicznej historii Syzyfa, mozna rozumiec dwojako: jako oznake uporu i wytrwalosci mlodziezy – marnowanej w poddanej rusyfikacji szkole – pozbawionej wsparcia starszego pokolenia w walce z zaborca lub jako daremnosc szkolnych wysilków rusyfikacyjnych zaborcy.Motywy mitologiczne w swojej literaturze wykorzystali równiez:- Zbigniew Herbert w wierszu Nike, która sie waha – Leopold Staff – Odys – Tadeusz Nowak Psalm o powrocie o powrocie Odysa.- Ernest Bryll Wciaz o Ikarach glosza
