MODEL INTERPRETACJI LIRYKI
1. Wstępne rozpoznanie całości:
a) poszukiwanie nadrzędnego sensu utworu, sprecyzowanie zakresu owych poszukiwań;
b) sformułowanie wstępnej hipotezy interpretacyjnej.
2. Nadawca – adresat:
a) kto do kogo mówi
– kreacja podmiotu lirycznego („ja” liryczne)
– konstrukcja adresata monologu („ty” liryczne)
– relacje między podmiotem a adresatem, np. dystans (ja-ty, ja-wy), identyfikacja (my, ja-my)
b) w jakiej sytuacji
– sytuacja liryczna (okoliczności wypowiedzi, uwarunkowania sytuacyjne, np. nastrój, opis przestrzeni, usytuowanie refleksji/wyznania/dyskursu)
– rodzaj wypowiedzi (np. bezpośrednie wyznanie, liryka „persony”, liryka „maski”, dyskurs).
3. Ukształtowanie wypowiedzi:
a) jak mówi
– konstrukcja (organizacja) wypowiedzi lirycznej (np. monolog, dialog, wyznanie, apel);
– rodzaj liryki (bezpośrednie, pośrednia, wyznania itp.)
– pozycja „ja” lirycznego (dystans, zaangażowanie, ironia itp.)
– język wypowiedzi, znaczące operacje sensotwórcze (charakterystyczne cechy języka poetyckiego, innowacje słowotwórcze i frazeologiczne).
b) w jakim gatunku się wypowiada
– związek pomiędzy ukształtowaniem formalnym a charakterem wypowiedzi
– dostrzeganie funkcjonalności rozwiązania artystycznego, funkcjonalna analiza uwzględniająca znajomość konwencji oraz znaczeniotwórczą rolę zabiegów formalnych
– opis i analiza jako podstawa uogólnień interpretacyjnych, poprawne i funkcjonalne operowanie podstawowymi pojęciami z zakresu poetyki oraz budowy języka
c) dominanta kompozycyjna (nadrzędna zasad organizacji utworu)
– wpływ odczytanej dominanty na przyjętą hipotezę interpretacyjną.
4. Ogólny sens utworu:
a) o czym mówi – informacje stematyzowane i implikowane
– uwzględnienie miejsc nacechowanych znaczeniowo (tytuł, puenta, gatunek)
– kluczowe wyrażenia i znaczące motywy kulturowe
b) czy sens został wyrażony bezpośrednio, czy też budowane jest dwustopniowo (np. poprzez symbol, alegorię, ironię, aluzję literacką)?
5. Przywołanie właściwych kontekstów interpretacyjnych oraz ich wyzyskanie w odczytaniu sensu utworu:
a) kontekst epoki
b) inne układy odniesienia, które służą interpretowaniu utworu: konteksty kulturowe (np. filozoficzny, estetyczny, genologiczny, historyczny) i osobiste asocjacje ucznia.
6. Interpretacja uogólniająca:
a) wynikająca z odczytania całości teza interpretacyjna (weryfikacja tezy wstępnej)
b) sposób oceny i wartościowania.
