Motywy mitologiczne i biblijne inspiracja dla twórców wspólczesnych ( Dedal i Ikar , Nike , Apollo i Marsjasz , Prometeusz , Syzyf , itp.). -Jan Kochanowski Czego chcesz od nas Panie – motyw zaczerpniety z Ksiegi Rodzaju. Bóg jest ukazany jako stwórca swiata, architekt, Wielki Budowniczy. On zbudowal niebo i sprawil, ze wody zebraly sie w brzegach. Przedstawiany takze jako wielki artysta. Oblicze Boga jest dobrotliwe i pogodne. W podnioslym tonie mówi o nim Kochanowski jako o Panu Swiata. Eksponuje jego potege i wszechobecnosc. Antropomorfizacja wizerunku Boga. – Treny – Tren XIX – Sen. Stwierdza, ze Bóg zsyla na czlowieka zarówno cierpienie jak i radosc, nagradza prawosc, sluzbe ojczyznie i cnote. – Prawa i obowiazki Tadeusz Rózewicz . – Wciaz o Ikarach glosza Ernest Bryll – Nike która sie waha Zbigniew Herbert – Apollo i Marsjasz Zbigniew Herbert – Ikar Stanislaw Grochowiak Mit jest to sfabularyzowana opowiesc wyrazajaca wierzenia danej spolecznosci, Ma on najczesciej charakter metaforyczny i symboliczny i dlatego niesie bogate tresci uniwersalne. Te cechy mitu sprawiaja, ze zawiera on pierwsze wzory ludzkich postaw i zachowan, tzw. archetypy. Uniwersalna wymowa mitu i wzorce postaw powoduja, ze mity odegraly szczególna role w kulturze europejskiej, staly sie bogatym zródlem tematów sztuk pieknych, a w tym takze literatury, która siegala do nich najczesciej w tych okresach, gdy ozywaly estetyczne normy antyku. Potwierdzeniem tego moze byc literatura Odrodzenia, a przede wszystkim twórczosc najwybitniejszego jej przedstawiciela w Polsce – Jana Kochanowskiego. W Odprawie poslów greckich Jan z Czarnolasu wykorzystuje zaczerpniety z Iliady fragment mitu trojanskiego opowiadajacego o uprowadzeniu przez Parysa pieknej Heleny – zony króla Menelausa. Poslowie greccy – Menelaus i Ulisses – przybywaja do Troi i zabiegaja o zwrot porwanej królowej spartanskiej. Nad dylematem, oddac czy zatrzymac w Troi Helene, obraduje rada trojanska, która wskutek intryg królewicza trojanskiego postanawia zatrzymac Greczynke i przez to naraza kraj na niebezpieczenstwo. Nawiazanie do mitu sluzy autorowi do pokazania stanu moralnego wspólczesnej sobie szlachty oraz do krytyki sejmu polskiego i osoby niezdecydowanego króla, który opowiada sie za wola wiekszosci kierujacej sie prywata. W Odprawie poslów greckich wyraza tez Kochanowski patriotyczna troske o przyszlosc kraju, która wypowiada przez usta wieszczki Kassandry przepowiadajacej upadek Troi. W zupelnie inny sposób mity inspiruja pisarzy romantyzmu i Mlodej Polski. Poeci tych czasów siegaja do symboliki mitu, nawiazuja do postaw bohaterów mitycznych i tego, co wyraza uniwersalne wartosci lub dazenia epoki. Widzimy to w kreacji bohatera III czesci Dziadów Adama Mickiewicza i w natchnionym monologu Konrada w Wielkiej improwizacji . Konrad w tej piesni kierowanej do Boga i natury wyraza wiare w twórcza, boska moc uczucia i mysli. Jednak radosc plynaca z doskonalosci i geniuszu poetyckiego jest przeniknieta wszechogarniajaca miloscia do wlasnego, udreczonego narodu. Konrad dzieli z nim cierpienia. Ja i ojczyzna to jedno. Nazywam sie Milijon – bo za miliony kocham i cierpie katusze. Zarliwa milosc do ojczyzny doprowadza go do prometejskiego buntu przeciwko Bozej obojetnosci. Domaga sie wiec rzadu dusz , bo wierzy, ze sila swego uczucia uszczesliwi naród. Konrada jako bohatera romantycznego cechuje poczucie tytanicznej sily, które jednak rodzi w nim pyche i powoduje bluznierstwo wobec Boga. Dlatego bohater staje sie lupem diablów i ponosi kleske. Konrad czesto jest zwany Prometeuszem polskim. Z postawy mitycznego bohatera przejmuje milosc do ludzi , bunt przeciwko Bogu, ofiare i cierpienie. Podobne cechy widzimy w kreacji podmiotu lirycznego w hymnie Jana Kasprowicza Swiety Boze, Swiety Mocny : Jestem, Jestem i placze… Bije skrzydlami jak ptak ranny jak ptak ten nocny któremu okiem kazano skrwawionym patrzec w blask slonca. i obraz buntu: A ty o Boze! o Niesmiertelny! (…) siedzisz miedzy gwiazdami (…) i ani spojrzysz na padolny smug. Mit o Syzyfie wykorzystuje Stefan Zeromski w powiesci Syzyfowe prace . Nieefektywny, bezowocny wysilek Syzyfa ( nieustanne wtaczanie glazu na szczyt góry i staczanie sie go z wierzcholka) wprowadza pisarz w tytule powiesci jako metafore. Ma ona pokazac daremnosc wysilku rusyfikatorów, którym nigdy nie uda sie zrusyfikowac mlodziezy polskiej. Widzimy to na przykladzie Marcina Borowicza. Zdawaloby sie, ze juz ulegl rusyfikacji , jednak jedna lekcja jezyka polskiego, a zwlaszcza recytacja Reduty Ordona przez Bernarda Zygiera sprawia przemiane duchowa Marcinka. Zrozumial on, ze jest Polakiem i swiadomie podjal walke z rusyfikacja. Wyjatkowo czesto do kultury antycznej siega Stanislaw Wyspianski – wielki erudyta w tej dziedzinie. Dramat Akropolis zaludnil poeta licznymi postaciami z dziel Homera. Natomiast w Nocy listopadowej do akcji wkraczaja greccy bogowie, np. zryw narodowy inspirowany przez Nike, motyw Demeter i Kory – pozegnanie matki z córka i odplyniecie Kory do Hadesu jest zapowiedzia kleski powstanców. W literaturze wspólczesnej do kultury antycznej oraz mitologii greckiej i rzymskiej nawiazuje w wielu wierszach Zbigniew Herbert. Przykladami sa Nike, która sie waha – wiersz poswiecony dramatowi mlodziutkiego powstanca oraz Apollo i Marsjasz . W tym ostatnim utworze przedstawia poeta wspólzawodnictwo Marsjasza i Apollina w grze na flecie. Zgodnie z trescia mitu Apollo wygral pojedynek, a Marsjasza przywiazal do drzewa i odarl ze skóry. Cierpienia Marsjasza budza w naturze groze i wspólczucie: pod nogi upada mu skamienialy slowik (…) drzewo, do którego przywiazany jest Marsjasz jest siwe zupelnie Ale Apollo spokojnie czysci instrument. Wiersz ten potepia okrucienstwo i przemoc. Tematy i motywy mitologiczne stanowia stala inspiracje dla twórców, a wiec nie tylko dla pisarzy, ale równiez rzezbiarzy i malarzy. Antygona – mit o Edypie: tron tebanski posiadl Lajos, wyrocznia ostrzegla go, ze polegnie z reki wlasnego syna, który w nastepstwie ozeni sie z matka, a jego zona Jokasta. Gdy urodzil sie syn, przekluli mu piety zelaznymi kolcami, zwiazali i porzucili w górach. Dziecko znalezli pasterze i zaniesli na wychowanie królowej, która nie miala wlasnego potomstwa. Od spuchnietych nóg nazwano go Edyp. Nikt nie chcial wyjawic mu tajemnicy jego pochodzenia. Pojechal do Delf do wyroczni. Uslyszal aby nie wracal do ojczyzny, gdyz zabije ojca i ozeni sie z matka. Edyp sadzac, ze królestwo Koryntu sa jego rodzicami udal sie w inne strony. Po drodze w ciasnym wawozie spotkal wóz, nie chcial ustapic z drogi. W bójce tamci zgineli (Lajos – ojciec Edypa). W Tebach tron objal syn Lajosa – Kreon. Edyp rozwiazal zagadke Sfinksa – ozenil sie z matka, zaczal panowac w Tebach. Urodzila mu dwóch synów i dwie córki. Klatwa wisiala na calymi Tebami. Wezwany medrzec wyjawil prawde. Jokasta sie powiesila, Edyp wyklul sobie oczy, odzial w lachmany i odszedl. Polinejkes i Eteokles walczyli o wladze w miescie – oboje zgineli. Polinejkes jako zdrajca (on najezdzal miasto, Eteokles go bronil) zostal bez pogrzebu. Iliada – mit o wojnie trojanskiej: król Troi Priam kazal nowonarodzonego syna Parysa porzucic w górach (matka Hekebe miala zly sen). Dziecko ocalil i wychowal pasterz. Gdy dorósl byl rozjemca trzech bogin: Ateny, Hery i Afrodyty. Afrodyta obiecala dac mu najpiekniejsza kobiete swiata – Helene zone Menelaosa króla Sparty. Potem porwal Helene. Grecy wyprawili sie na Troje. Na czele brat Menelaosa – Agamemnon. Na wyprawe wzieto Achillesa (pieta nie zamoczona w Styksie) – bez niego nie mogli zwyciezyc. Pogrom Troi byl pogromem bohaterów (Petroles, Hektor, Achilles, Parys). Pomysl Odyseusza – kon trojanski, mial byc ofiarowany Atenie. Odyseja Syzyfowe Prace Upadek Ikara Odprawa poslów greckich . Nawiazanie do mitu sluzy autorowi do pokazania stanu moralnego wspólczesnej sobie szlachty, krytyki sejmu, niezdecydowanego króla. Wyrazona jest równiez patriotyczna troska o dobro kraju, ustami wieszczki Kassandry, przepowiadajacej upadek Troi. Syzyfowe prace – metafora wprowadzona w tytule ma ukazac bezowocnosc wysilku rusyfikatorów, który nigdy nie uda sie zniszczyc mlodziezy polskiej. Widzimy to na przykladzie Marcina Borowicza. Wydawaloby sie, ze juz ulegl rusyfikacji jednak jedna lekcja polskiego, zwlaszcza recytacja Reduty Ordona sprawia jego przemiane duchowa. Zrozumial, ze jest Polakiem i podjal swiadomie walczyc z rusyfikacja
