Piśmiennictwo zawitało do Polski wraz z łaciną pod koniec X wieku. Pisaniem i piśmiennictwem zajmowali się duchowni, pisarze – skryptorzy, a ozdabiali je inicjałami i barwnymi miniaturami iluminatory, również duchowni. Wiele ksiąg zawdzięczamy benedyktynom, stąd przysłowie „benedyktyńska praca” (żmudna).
Najstarszymi polskimi słowami zapisanymi są imiona osobowe, nazwy miejscowości wplecione w liczbie 400 w tekst łacińskiej bulli papieża Innocentego II z 1136r, skierowanej do arcybiskupa gnieźnieńskiego Jakuba. Dokument ten został później nazwany ZŁOTĄ BULLĄ JĘZYKA POLSKIEGO. Pierwsze polskie zdanie
utrwalone na piśmie odnaleziono w „Księdze henrykowskiej” ok. 1270r – „Kronice klasztoru Cystersów” w Henrykowie na Dolnym Śląsku. Brzmi ono: „DAJ AĆ JA POBRUSZĘ, A TY POCZYWAJ”. Spośród zachowanych zabytków polskiej prozy średniowiecznej najcenniejsze są:
a) „Kazania świętokrzyskie” z XIII wieku (klasztor na Łysej Górze)
b) „Psałterz floriański” z XIV wieku (150 psalmów dla królowej Jadwigi szaroszpatak)
c) „Kazania gnieźnieńskie” z końca XIV wieku
d) „Biblia królowej Zofii” z XV wieku (żona Wł. Jagiełły)
Kazania Świętokrzyskie adresowane były do światlejszego audytorium, a Kazania Gnieźnieńskie raczej do ludzi prostych. Są cenne jako przede wszystkim źródło wiedzy o ówczesnym języku.
