Wśród ważnych spraw epoki napoleońskiej miejsce wybitne, chociaż nie naczelne, zajmowała bez wątpienia kwestia polska. Stanowiła trudny, jeden z najbardziej aktualnych i specyficznych problemów w ówczesnych przemianach polityczno-społecznych modelu narodu, a zwłaszcza w europejskiej polityce międzynarodowej. Decyzje podjęte przy kolejnych trzech rozbiorach szlacheckiej Rzeczypospolitej oznaczały największy i najtrwalszy sukces polityki ekspansji skierowanej przeciw jednemu z członków „rodziny państw cywilizowanych” w momencie, gdy publicyści i pisarze głosili właśnie potrzebę harmonijnej współpracy między państwami. Społeczeństwo polskie, które zaczynało dopiero zdobywać nowoczesną świadomość narodową, zostało podzielone i podane obcemu panowaniu. Nastąpiło to w chwili narodzin ruchów narodowych, które – zdopingowane sukcesami angielskich kolonii północno-amerykańskich, a zwłaszcza zrewolucjonizowanego i zmodernizowanego narodu francus – duża rola polskich formacji zbrojnych na obczyźnie, u boku państw uznawanych za głównych sojuszników polskiej sprawy Efektem takiej postawy było utworzenie Legionów Polskich przez genrała Jana Henryka Dąbrowskiego we Włoszech (1797) i generała Karola Kniaziewwicza nad Renem (1799). Stanowiły one z jednej strony konsekwencję dawniejszych pomysłów a zarazem można w nich dostrzec poszukiwanie nowych form i możliwości dążeń narodowowyzwoleńczych, nowego miejsca dla sprawy polskiej po zagładzie państwowości polskiej. Przywódcy polskich dążeń niepodległościowych stopniowo uczyli się sami trudniej sztuki lokowania sprawy polskiej w całokształcie stosunków europejskich, a także podejmowali wielki wysiłek uczenia sprawy polskiej polityków europejskich, przypominania o jej istnieniu. W pierwszym dziesięcioleciu porozbiorowym wszelkie polskie inicjatywy zmierzające ku podważeniu dzieła rozbiorowego kończyły się pełną klęską. Mimo zabiegów polskiej emigracji
