Narodziny nowozytnej propagandy politycznej w dobie oswiecenia. Wiek XVIII to fatalne stulecie, w którym rodza sie rozmaite instytucje dreczace nas po dzis dzien. Burzliwe przemiany polityczne uwarunkowaly powstanie zjawisk propagandy – ksztaltuje sie ona glównie we Francji i Anglii. Narzedziem masowego przekazu staje sie czasopismiennictwo – wydawano periodyki przypominajace wspólczesna publikacje ksiazkowa. Takie czasopisma studiowano w rozwijajacych sie czytelniach i kawiarniach. Inna forma rozwoju bylo czasopismiennictwo ulotne – gazetki jednostronicowe, drukowane w stosunkowo duzym nakladzie, gratisowe. Dominujacymi formami byly paszkwile – pisma satyryczne, poslugujace sie swiadomie poetyka oszczerstwa, pamflety – nieco od paszkwili lagodniejsze oraz bajki. Pierwsze polskie czasopismo zaczelo sie ukazywac w 1 marca 1765 roku – byl to Monitor pod redakcja Franciszka Bohomolca i Ignacego Krasickiego. W latach 1770 – 77 ukazywaly sie ponadto Zabawy Przyjemne i Pozyteczne . W czasie obrad Sejmu Wielkiego istotna role w konfrontacji obozów patriotów i konserwatystów odgrywaly : Gazeta Narodowa i Obca , Gazetka Warszawska , Pamietnik Historyczno – Polityczny , Magazyn Warszawski . Wazka role w ksztaltowaniu sie polskiego pismiennictwa publicystycznego odegrala Kuznica Kollatajowska, która dzialala w latach 1788 – 92. Terminem tym okreslamy grono 12 najwybitniejszych polskich publicystów oswiecenia skupionych wokól Kollataja. Zbierali sie w jego domu i redagowali czasopisma ulotne. Mialy za zadanie urobienie ludu na rzecz dokonania reform politycznych. Poslugiwali sie paszkwilem, pamfletem i bajka. Stanislaw Konarski O skutecznym rad sposobie W czterech czesciach dziela autor ukazuje zgubne skutki dzialania liberum veto, charakteryzuje istote kryzysu polskiego parlamentaryzmu. Józef Wybicki Listy patriotyczne Przedstawil panujaca w Polsce anarchie, ruine miast. Pragnal pobudzic patriotyczne postawy swoich rodaków poprzez formulowanie konkretnych postulatów politycznych i ekonomicznych – wprowadzenie gospodarki czynszowej, ograniczenie wladzy pana wzgledem chlopa. Hugo Kollataj Listy Anonima W pierwszej czesci utworu autor scharakteryzowal problemy polskiej skarbowosci. W drugiej i trzeciej rozwazal problemy zwiazane z przeksztalceniem narodu szlacheckiego w naród burzuazyjny. Hugo Kollataj Prawo polityczne narodu polskiego Dzielo opatrzone dedykacja Do przeswietnej deputacji – byla to grupa poslów redagujacych projekt konstytucji. Apelowal do nich by mieli swiadomosc, ze ich praca moze stac sie podstawa dobrobytu i szczesliwosci Polaków. Proponowal utworzenie monarchii dziedzicznej, sejmu trwalego, zawarcie sojuszu pomiedzy szlachta a mieszczanstwem o charakterze antymagnackim. Stanislaw Staszic Uwagi nad zyciem Jana Zamoyskiego Autor scharakteryzowal róznorodne zagrozenia Rzeczpospolitej, jej niepodleglosci. Uwazal, ze wychowaniu powinno sie nadac ksztalt utylitarny, tak aby ksztaltowalo postawy obywatelskie, jego podstawa winna byc religia pojmowana katechetycznie. Postulowal wprowadzenie trójpodzialu wladzy i monarchii. Przyczyn panujacego zla upatrywal w skazeniu magnaterii. Stanislaw Staszic Przestrogi dla Polski Jest to traktat publicystyczny – autor wyraza namietne skazenie magnaterii, opisuje tragiczne polozenie polskich chlopów, postuluje wprowadzenie sojuszu politycznego miedzy mieszczanstwem a szlachta przeciw magnaterii. Franciszek Salezy Jezierski Katechizm o tajemnicach rzadu polskiego Autor posluzyl sie katechizmem aby wyszydzic dogmatyczne traktowanie elementów ustrojowych Rzeczpospolitej. Posluguje sie poetyka parodii i oszczerstwa – obnaza fakt, iz ustrój polski jest amorficzny, krytykuje przywileje, których skutkiem jest nierzad, oficjalny podzial stanowy, fakt, iz chlopi i mieszczanie pozbawieni sa praw obywatelskich i politycznych. Zarzuca stanowi szlacheckiemu przekupstwo, korupcje, ministrom wspólprace z panstwami osciennymi, krytykuje bezprawie – za jawne przestepstwa nikt w Polsce nie odpowiada.
