Natręctwa (określenie i przykłady), podział natręctw
OKREŚLENIE:
Natręctwa (obsessiones) to myśli lub wyobrażenia uporczywie narzucające się lub czynności ruchowe wielokrotnie wykonywane, mimo przeświadczenia o ich niedorzeczności.
Osoby, u których występuje nerwica natręctw doświadczają obsesji, czyli ciągłego, nawracającego pojawiania się określonej myśli. Reakcją na obsesje mogą być kompulsje, czyli powtarzanie określonych czynności, często wręcz w formie rytuału, np. związanych z zachowaniem czystości.
Człowiek, który doznaje natręctw, ocenia je krytycznie. To przeświadczenie o niedorzeczności lub chorobliwości odnosi się do wszystkich postaci natręctw i stanowi ich charakterystyczną cechę.
Chory próbuje odsunąć od siebie natrętnie powracające myśli lub próbuje zaprzestać wykonywania po wielokroć pewnych czynności, np. ustawicznego mycia rąk w obawie przed zakażeniem. Usiłowania te kończą się niepowodzeniem, lub nawet nasilają przykre uczucie wewnętrznego napięcia, które opada i rozładowuje się na pewien czas dopiero po wykonaniu czynności natrętnych.
U niektórych osób pewien stopień obsesyjnej dokładności jest cechą pożądaną. Dzięki niemu wykonują one swoją pracę bardzo dokładnie i często najlepiej sprawdzają się w zajęciach wymagających dużej skrupulatności, takich jak np. księgowość. Jeśli jednak owemu dążeniu do doskonałości zacznie towarzyszyć poczucie lęku, wtedy mogą pojawić się u nich zachowania mające na celu jego eliminację, a w konsekwencji ujemnie wpływające na koncentracje i jakość ich pracy.
Natomiast niektóre obsesyjne myśli powodują u chorego zwiększenie lęku i uczucia emocjonalnego. Lęk będący następstwem owych wyobrażeń powoduje, że chory może czuć się zmuszony do wykonywania różnych, często rytualnych, czynności w celu złagodzenia lęku.
PODZIAŁ NATRĘCTW:
Natrętne myśli to np. uporczywie doznawane przez chorego wątpliwości, czy aby jego wypowiedzi są dobrze rozumiane przez otoczenie, czy podjętą czynność doprowadził do końca, czy właściwie uchwycił sens wyjaśnień lekarza, czy nie zaniedbał swych obowiązków, czy nikłe z pozoru obawy nie świadczą o rozwijającej się poważnej chorobie itp. Należą tu też długotrwałe poszukiwania zapomnianego nazwiska czy nazwy miejscowości lub liczenie w myśli do określonej liczby przed podjęciem jakiejś ważnej czynności.
Natrętne wyobrażenia są to wyobrażenia np. scen o treści erotycznej, które nasuwają się na widok obrazów świętych, posągów, obrażając uczucia religijne chorego, który daremnie próbuje odsunąć je od siebie.
Natrętne czynności to np. sprawdzanie po wiele razy, czy drzwi do mieszkania zostały zamknięte, czy żelazko jest wyłączone, krany zakręcone, mimo, ze chory wykonuje te czynności z pilną odwagą, przewidując, że dobrze mu znane dręczone pytania z pewnością powrócą.
PRZYKŁADY:
• Chory np. najpierw odkaża spirytusem lub innym płynem brzegi wanny, kran, klamkę do drzwi i dopiero potem przystępuje do mycia rąk, mydląc dłonie określona liczbę razy (5,10,15), zachowując z kolei określony sposób odkładania mydła, zakręcania kranu, itp.
• Chory znajdując się w sytuacji stresowej regularnie sprawdza, czy drzwi są zamknięte i czy zakręcił krany. Zachowania te przybrały rodzaj rytuału (musiał dwukrotnie sprawdzić, czy wszystko jest tak, jak być powinno, aby niepokój ustąpił. Działo się też tak podczas pracy, lub wykonywania jakichkolwiek obliczeń. Jeśli pojawiało się przekonanie, że nie wykonał danej pracy zadawalająco, czuł się zmuszony powtarzać wszystkie czynności od początku. Zdając sobie sprawę z irracjonalności swojego zachowania, odczuł jednak duże napięcie i niepokój , jeśli nie wykonał wszystkich rutynowych działań. Z czasem chory zaczął odczuwać potrzebę układania swoich ubrań w określony sposób, pranie zaś musiało trwać określony ściśle czas i konieczne było zużycie podwójnej porcji mydła i proszku.
Fobie (określenie i przykłady)
Fobie (phobiae) polegają na powstawaniu lęku w określonych sytuacjach, na dążeniu do ich unikania oraz na przeżywaniu lęku przed tymi sytuacjami. Chory, w przypadku fobii, uważa swój lęk jako nieuzasadniony. Zachowuje więc ocenę krytyczną.
Chory przeżywa również dręczące lękowe oczekiwanie, czy aby nie znajdzie się w sytuacji, która wyzwala lęk. To lękowe oczekiwanie ma wyraźne cechy natręctwa: człowiek chory częstokroć myśli o sytuacjach, których pragnie uniknąć, przy czym myśli te i wyobrażenia mogą pojawić się samorzutnie, wbrew jego chęciom, a więc właściwie w sposób natrętny.
Fobia sporadycznie występuje jako jedyny objaw, tzw. fobie w czystej postaci. Częściej fobie łączą się z natręctwami oraz stanowią dominujący objaw nerwicy lękowej.
PODZIAŁ FOBII:
Agorafobia dosłownie „lęk przed miejscem targowym”. Jest to lęk przed sytuacjami, w których chory znajduje się w tłumie ludzi mu obcych lub gdy ma ograniczone możliwości wydostania się z danej sytuacji. Źródłem ich lęku jest oczekiwanie na to co ma nastąpić. W miarę upływu czasu, jeżeli chory nie jest leczony, jego stan pogarsza się i często przestaje on w ogóle wychodzić z domu.
Chorzy z agorafobią funkcjonują wzglednie normalnie tak długo, aż znajdą się w sytuacji wyzwalającej u nich lęk. Jeżeli reakcją będzie napad paniki oraz ucieczka ów schemat zostanie utrwalony i chory będzie reagował w ten sposób na wszystkie sytuacje wyzwalające u niego lęk.
Fobie monosymptomatyczne są z konkretnymi związane sytuacjami lub obiektami. Nazwy poszczególnych fobii tworzone są z użyciem łacińskich przedrostków. Może to być strach np.. przed owadami, ciemnościami, węzami.
PRZYKŁADY:
*Uczucie silnego lęku u pacjenta podczas spoglądania z balkonu na ulicę (balkon ten może być zaledwie na drugim piętrze, a nie na szczycie wieżowca). Jest to fobia wysokości (akrophobia)
*Kobieta zaczęła obawiać się, że nie będzie mogła wydostać się np. z kina, kościoła czy autobusu. Po kilku miesiącach objawy nasiliły się do tego stopnia, że pacjentka nie była w stanie podróżować publicznymi środkami transportu ani nawet pójść do sklepu. Głównym objawem była obawa przed omdleniem, mimo, że jeszcze nigdy jej się to nie zdarzyło, reakcją zaś na znalezienie się w jednym z publicznych miejsc był napad paniki i ucieczka. W końcu lęk chorej nasilił się do tego stopnia, że prawie w ogóle nie opuszczała domu i stała się w pewnym sensie jego niewolnikiem.
*Kobieta, w okresie lekkiej depresji podczas zabawy ze swoim synkiem doznawała nieprzyjemnych, uporczywych myśli: „jakby to było straszne, gdyby trzymając nóż, pozwoliła aby wbił się on w plecy dziecka.” Myśl ta zdominowała ją tak, że bała się brać nóż do ręki. Została zapewniona, że nie zrobi krzywdy swojemu dziecku, ale ze względu na uporczywość myśli poddała się leczeniu.
Wyjaśnić znaczenie terminów: chwiejność emocjonalna, lepkość emocjonalna, stępienie uczuciowe, ambiwalencja emocjonalna.
Chwiejność emocjonalna (labilitas affectiva) jest objawem charakterystycznym dla zespołu psychoorganicznego. Polega na patologicznej zmienności nastroju, na zbyt łatwym przechodzeniu nastroju podwyższonego w obniżony i odwrotnie. Błahe czynniki sytuacyjne, np. wesoła pokrzepiająca uwaga, wypowiedź nawiązująca do przykrych wydarzeń, wyraźnie zmieniają nastrój. Chory często rozrzewnia się, np. na wspomnienie ciężkich przeżyć z okresu swej młodości, a nieraz w chwilę potem popada w płaczliwą wesołość wobec oznak życzliwości otoczenia.
Lepkość emocjonalna (viscositas affectiva) przejawia się nadmiernie długim trwaniem raz wzbudzonego nastroju lub stanu wzruszenia (tzw. zaleganie afektu), jest objawem typowym zwłaszcza dla charakteropatii padaczkowej.
Stępienie uczuciowe (dementia affectiva) nastrój ten występuje na podłożu zmian organicznych, zwłaszcza typu otępiennego, podobnie jak euforia oraz chwiejność emocjonalna. Chory przejawiający stępienie uczuciowe, mimo obniżonej sprawności intelektualnej, zaburzeń pamięci i orientacji, zachowuje na ogół dobry kontakt emocjonalny z rodziną i innymi ludźmi, w przeciwieństwie do osoby chorej na schizofrenię, którą pustka uczuciowa dzieli od otoczenia, a przynajmniej tak się zdarza w licznych wypadkach.
Ambiwalencja emocjonalna. Ambiwalencja (ambiwalentia) oznacza dosłownie dwuwartościowość, dlatego ten sam termin nie wskazuje na dziedzinę, której dotyczy. Może to być np. ambiwalencja intelektualna (inaczej ambisentencja) lub właśnie ambiwalencja emocjonalna, tj. Występowanie sprzecznych emocji, a więc o przeciwnym znaku, np. pożądania i niechęci. Zgodnie z powyższym, termin ambiwalencja jest uzupełniony dodaniem właściwego przymiotnika.
Ambiwalencja emocjonalna występuje przede wszystkim w niektórych wypadkach schizofrenii, będących wyrazem rozszczepienia czynności psychicznych.
