Jan Chryzostom Pasek to siedemnastowieczny szlachcic, żołnierz i ziemianin, autor słynnego pamiętnika staropolskiego, który napisał pod koniec swojego życia. Tekst opublikowano dopiero w XIX wieku.
Pasek występuje w „Pamiętniku” w kilku rolach:
– świadka wydarzeń związanych z elekcją króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego ;
– uczestnika sejmu elekcyjnego;
– dziejopisarza;
W żadnych z tych ról nie jest do końca obiektywny. Mimo tego, a może dzięki temu, jego relacja jest barwna, żywa , dynamiczna. Obfituje w humorystyczne scenki, oddaje koloryt epoki oraz życia szlacheckiego.
Niezwykły jest również język mający charakter gawędziarski, pełen makaronizmów.
Pasek oprócz historii, pokazuje również jej kulisy, co pozwala mu obnażyć prawdziwą naturę stanu szlacheckiego, której jest typowym reprezentantem.
Jego „Pamiętniki” stanowią dla współczesnego człowieka bogate źródło wiedzy z obyczajach szlachty polskiej. Są również cennym dokumentem XVII w. języka i stylu.
Cechy szlachty polskiej w XVII w.
– bezkrytyczna;
– próżna;
– kłótliwa;
– nieustępliwa;
– gwałtowna;
– zapalczywa;
– uparta;
– krnąbrna;
– subiektywna w ocenie kandydatów;
– stronnicza;
– posiadała umiejętności organizacyjne;
– patriotyczna;
– nacjonalistyczna;
– wierna;
– apatyczna;
– niestała;
– przymilna wobec nowego władcy;
