Ważny w tej powieści jest fakt, że jednym z bohaterów powieści Bolesława Prusa jest także Warszawa. Miasto w tej powieści odgrywa bardzo ważną, jeśli nie najważniejszą rolę. Stanowi tło dla przedstawionych wydarzeń, ale samo przedstawione jest też jako żywa istota. Podane fragmenty powieści ukazują nam, że tak naprawdę w tym mieście funkcjonują dwa światy: „Warszawa bogatych” i „Warszawa biednych”.
Powieść Bolesława Prusa jest napisana w konwencji realistycznej. Warszawa jest więc czynnikiem, który służy uprawdopodobnieniu powieści. Nawet dziś, spacerując po tym mieście, możemy odnaleźć miejsca, w ktorych żyli i pracowali bohaterowie powieści.
Jaką Warszawę przedstawia nam Bolesław Prus? Są w niej miejsca, w których mieszka arystokracja i dzelnice brudne, biedne, w które lepiej nie zapuszczać się po zmroku. Mamy więc dwie przestrzenie w jednym mieście. „Lepsza Warszawa” to obszar między Kolumną Zygmunta a Pomnikiem Kopernika. Jest elegancka („W ogóle ulica przedstawiała się czysto, spokojnie i wesoło.”) , gwarna, kolorowa („(…)jest to chyba najżółcijsze miasto pod słońcem.”). Brukowane ulice pełne są powozów, a chodnikami w obie strony podążaja tłumy ludzi. W takim miejscu swoj sklep ma Wokulski, w podobnej dzielnicy stoi kamienica należąca do Łęckiego. Miasto w tym miejscu jest zadbane, czyste i bezpieczne. W bramach stoją stróże. Inne reprezentacyjne części miasta – uwiecznone w powieści – to Aleje Ujazdowskie i Łazienki, czyli miejsca spotkań zamożnych mieszkańców stolicy.
Jak na tym tle wygląda ta „gorsza Warszawa”? W powieści mamy opisane Powiśle i Nalewki. Tutaj nie ma kamienic, kolorów. Domy to rudery, pozapadane w ziemię, zamieszkane przez nędzarzy, biednych robotników.Są to ludzie, którzy żyją w skrajnej nędzy. Chorzy, biedni („(…)obdartych mężczyzn, mizernych dzieci i kobiet niezwykle brudnych (…)”) i często bez dachu nad głową. Zdegenerowani fizycznie i psychicznie. Brak środków do życia powoduje, że mieszkańcy tej dzielnicy trudnią się prostytucja i zbrodnią. Na co dzień spotykają się ze śmiercią, cierpieniem i zbrodnią. Domy na Powiślu to ruiny, a ich mieszkańcy to wiecznie czekający na pracę ludzie: „Szedł i cicho się śmiał na widok wyrobników wiecznie czekających na robotę(…)”.
Jak widać Bolesław Prus wykazał się wielką skrupulatnością przy opisywaniu miasta. Odtwarza je z precyzją, niemal tak dokładnie jak przy pomocy fotografii. Wiernie odtwarza wygląd ulic i domów, nawet całych dzielnic, w których spotykamy bohaterów powieści. Autor dba też by oddać atmosferę miejsc, o których pisze. W tym obrazie nie ma zniekształceń ani upiększeń. Warszawa Prusa jest taka, jaka jest naprawdę. Autor opisał miasto na tyle dobrze, że wielu z jego czytelników wierzyło w to, iż na Krakowskim Przedmieściu naprawdę istniał sklep Wokulskiego.
Powieść „Lalka” pokazuje życie wielkiego miasta. Jest ono nie tylko tłem dla akcji książki, lecz także stanowi element konieczny do zrealizowania przez autora konwencji realizmu. Miasto to też bohater. Jest niezwykłą przestrzenią, która odzwierciedla specyfikę społeczenstwa w nim mieszkającego. Opisy architektury czy wyglądu miasta są zapisem pewnego czasu i miejsca. „Lalka” genialnie oddaje nastrój i atmosferę Warszawy drugiej połowy XIX wieku. Jest chyba najlepszą powieścią o tym mieście, niedoścignionym do dziś wzorem.
