Antyczna tragedia Początek tragedii związany jest z kultem Dionizosa, boga winnej latorośli. Co roku odbywały się uroczystości w trakcie, których wykonywano chóralną pieśń zwaną dytyrambem. Początkowo ją improwizowano, ale pomiędzy Vii a VI w. p.n.e., odziani w skóry koźle pasterze śpiewali już utwory specjalnie na ten cel układane przez poetów. Wówczas to zapewne powstało określenie „tragedia” („tragos” – kozioł i „ode” – pieśń) i z chóru wydzielił się przewodnik. Tespis z Ikarii w VI w. p.n.e. przeciwstawił chórowi „opowiadacza” – pierwszego aktora, zaś Ajschylos, pierwszy wielki tragediopisarz grecki, – drugiego. Obecność na scenie trzeciego aktora zawdzięczamy Sofoklesowi, twórcy wieku V p.n.e. Konkurs dramatyczny stał się ważnym elementem marcowych „Wielkich Dionizjów”,które trwały trzy dni. Każdego jeden poeta prezentował tetralogię (cykl czterech sztuk) złożoną z trzech tragedii i dramatu satyrycznego. Spektakle odbywały się na okrągłym placu – orchestrze (taneczni), w głębi, której stał budynek, z którego wychodzili aktorzy. Nazywano go skene (barak) i on dał początek wyrazowi „scena”. Aktorzy występowali w maskach i butach na koturnach.
„Antygona” przykładem tragedii klasycznej :
1. Źródłem fabuły – mitologia;
2. Istotą utworu:
konflikt tragiczny ( pomiędzy ustanowionym przez człowieka prawem państwowym, reprezentowanym przez Kreona a prawem boskim, na które powołuje się Antygona), fatum jako siła, która sprawia, że bohaterowie muszą się znaleźć w sytuacji tragicznej.
3. Wina tragiczna:
Antygony – narusza królewski nakaz, ale pragnie uszanować prawa boskie,
Kreona – wydaje bezwzględny rozkaz, ale jest przekonany, że ma obowiązek ukarać zdrajcę ojczyzny i że jest to wola bogów,
4. Ironia tragiczna – działania Kreona przynoszą skutki sprzeczne z jego zamiarami, im bardziej stara się wykonywać obowiązki władcy, tym szybciej zmierza ku nieuchronnej katastrofie;
5. Bohaterowie: pochodzą z najszlachetniejszych rodów, zajmują wysoka pozycję społeczną (Kreon, Antygona, Ismena, Hajmon, Eurdyka to rodzina królewska), są szlachetni Kreon myśli przede wszystkim o interesie państwa, jest sprawiedliwy, Antygonę cechuje wielka odwaga i determinacja w obronie wyznawanych wartości, nieobce są im wady i słabości czyniące postacie dramatu bliskimi człowiekowi, Kreon w swym zaślepieniu nie bierze pod uwagę zdania najbliższych, Antygona jest okrutna wobec siostry, skazana na śmierć żałuje, że musi umrzeć
6. Chór – stale obecny na scenie, pełni funkcje
informując o wcześniejszych wydarzeniach (parados),
wyjaśnia sens tego, co dzieje się na scenie (stasimon, exodos),
ocenia postępowanie bohaterów (stasimon II),
bierze udział w akcji (epejzodion V)
7. Ograniczona liczba aktorów na scenie (oprócz Chóru najwyżej trzech);
8. Jedność nastroju (powaga i wzniosłość);
9. Jedność stylu (brak indywidualizacji językowej – styl retoryczny);10. Budowa akcji: ciąg wydarzeń połączonych ścisłymi związkami przyczynowo-skutkowymi
układających się w kolejne fazy:
– wprowadzenie (prologos),
-zawiązanie (epejzodion l),
– rozwinięcie (epejzodion II, III, IV),
– perypetia (epejzodion V wydaje się, że wszystko skończy się dobrze),
– katastrofa i rozwiązanie (exodos);
11.Trzy jedności:
akcji (jeden wątek, brak scen epizodycznych),
miejsca (przed pałacem królewskim),
czasu (brak luk czasowych; akcja dramatu trwa tyle czasu, ile spektakl).
