Został namalowany około 1558 roku przez niderlandzkiego malarza Pietera Brueghel’a Starszego (1525 – 1569) zwanego „Chłopskim”. Autor posłużył się techniką olejną. Pejzaż z upadkiem Ikara znajduje się obecnie w Brukseli, w Królewskim Muzeum Sztuk Pięknych. Pomimo trochę mylącego tytułu to nie upadek Ikara jest jego głównym tematem, a pejzaż z jego upadkiem. Tytułowy motyw, w pierwszej chwili zostaje niezauważony. Co jest, więc główną treścią dzieła?
Na pierwszym planie widzimy oracza, który idzie za pługiem. Został on wyodrębniony przez malarza poprzez powiększenie. Plan drugi „należy” do pasterza, pilnującego stada owiec oraz rybaka zarzucającego sieci. Jednym słowem ludzie zajęci są ciężką pracą i własnymi problemami. W głębi obrazu zauważamy statki z rozwiniętymi żaglami, które wypływają w rejs, rozległe Morze Ikaryjskie oraz miasto. Na pierwszy rzut oka to scena wprost z obrazu realistycznego, ze zwykłego dnia namalowanych postaci – chłopa, wędkarza czy pastucha. Jednak oko uważnego obserwatora dostrzeże w kąciku obrazu kilka rozrzuconych piór i dwie nogi wystające z wody. To Ikar – chłopak z wielkimi młodzieńczymi ideałami, który wzleciał ku Słońcu, teraz wpada w toń morza. Jest to jego wielka tragedia. Tragedią jest również ogromna obojętność ludzi, którzy pochłonięci własnymi sprawami nawet go nie zauważyli. „Obojętność” – to ona jest właśnie tematem obrazu. Dzieło przedstawia jak wielka może być nieczułość innych na krzywdę. Postaci z obrazu nie obserwują zdarzenia. Nie widza ani lotu Ikara, ani jego upadku. Nikt nie próbuje mu pomóc. Tak przedstawiony jest świat ludzi: egoistyczny, nieczuły na czyjaś tragedię, zajęty wyłącznie sobą. Oracz musiał usłyszeć krzyk Ikara, a pasterz wpatrzony w niebo na pewno go spostrzegł. Brueghel celowo odwraca swoim postaciom oczy od tragedii Ikara. Oddaje w ten sposób hołd wszystkim, którzy wyznaczają sobie cele w życiu i w przeciwieństwie do Ikara kierują się zdrowym rozsądkiem. Pochwala chłopa, który dąży do swojego celu – przygotowuje ziemię do siewu. Celowo zwraca uwagę na to, że bardziej zapamiętywani są ludzie, którzy giną z szaloną, idealistyczną postawą niż ci, którzy dochodzą do czegoś ciężka, mozolną pracą.
Obraz przygnębia mnie, choć w pierwszej chwili atmosfera panująca na nim nie wzbudza takich uczuć. To dzieło ukazuje prawdziwe, a zarazem smutne oblicze ludzi. Obraz nie wywołuje podniosłego, uroczystego nastroju, tylko zwykły i codzienny. Brueghel, malując Pejzaż z upadkiem Ikara, doskonale przedstawił swoją teorię na temat ludzi, którzy giną z własnej nieodpowiedzialności i głupoty, a są na długo zapamiętywani, w przeciwieństwie do tych, którzy zrobili coś naprawdę ważnego. To cytat z wiersza Ernesta Brylla, który wpełni oddaje teorię Brueghel’a: Wciąż o Ikarach głoszą – choć doleciał Dedal, (…) Brueghel (…) wiedział, że nie gapić trzeba się nam w Ikary, nie upadkiem smucić – choćby najwyższy…
