?Makbet?
Uznaje się, że Makbet powstał w 1605 lub 1606 roku. Został po raz pierwszy wystawiony w 1606 roku w Hampton Court specjalnie dla Jakuba I i jego szwagra Chrystiana ? króla Danii.
Podstawą do napisania Makbeta były Kroniki Anglii, Szkocji i Irlandii autorstwa Raphaela Holinsheda wydane w 1587 roku. Dzieło to było uważane przez Szekspira za dramat, a nie klasyczną kronikę historyczną. Świadczył o tym fakt pojawienia się na stronach dzieła Holinsheda postaci Banquo (Banka), którą wymyślił szesnastowieczny szkocki historyk, by nadać linii Stuartów szlachetniejsze pochodzenie. Szekspir na swój użytek zmienił kilka faktów pochodzących z Kroniki…, dokonał manipulacji zwłaszcza w obrębie postaci samego Makbeta i króla Dunkana.
Czas akcji:
Akcja toczy się w połowie XI wieku. Mimo tego w „Makbecie” ma miejsce zjawisko dość częste w twórczości Szekspira – w utworze pojawiają się rzeczy z innych epok (np. Fleance mówi o bijącym zegarze, a żołnierz o działach).
Nie wiadomo, ile trwa akcja dramatu. Akt I i akt II rozgrywają się w ciągu dwóch dni. Między aktem II i aktem III następuje przerwa nieznanej długości. Akt III trwa dwa dni. Akt IV to co najmniej kilka dni. Nie wiadomo, ile dni mija pomiędzy aktem IV i V. Akt V to noc i następujący po niej dzień.
Szekspir zrywa więc z zasadą jedności czasu.
Miejsce akcji:
Akcja rozgrywa się w Szkocji oraz w Anglii. W Szkocji – na wrzosowiskach, obok pola bitwy, na zamku w Forres, na zamku w Inverness, w jaskini, w Dunzynan i w lesie Birnam.W Anglii – w pałacu królewskim. Szekspir zrywa więc z zasadą jedności miejsca.
Język utworu
Język „Makbeta” jest bardzo poetycki. Występuje wiele metafor. Ich podstawą są najczęściej części ciała, anioły, diabły, rośliny i zwierzęta.
Bohaterowie:
Makbet – Wódz szkocki. Po zwycięskiej bitwie otrzymuje tytuł tana Kawdoru. Jest wiernym, odważnym rycerzem. Wszystko zmienia się, gdy czarownice przepowiadają mu przyszłość. Wizja zdobycia tronu powoduje przemianę wewnętrzną Makbeta i prowadzi do jego upadku. Początkowo Makbet ma wątpliwości, czy popełnić pierwszą zbrodnię, jednak po namowach żony, Lady Makbet, decyduje się zabić Dunkana. Pierwsza zbrodnia otwiera drogę do popełnienia kolejnych. Makbet nie waha się już. Został wybrany na króla i gotów jest od tej pory zrobić wszystko, by nie stracić władzy. Chociaż dręczą go koszmarne wizje, konsekwentnie realizuje swój plan. Z czasem śmierć przestaje robić na nim wrażenie, czego dowodem może być jego reakcja na śmierć Lady Makbet. Jest złym królem, mówi się, że stosuje tyrańskie metody rządzenia. Żądza władzy prowadzi go ostatecznie do całkowitego upadku i śmierci.
Lady Makbet- Żona Makbeta. Kobieta silna i bezwzględna. Gotowa na wszystko, by żyć u boku męża – króla Szkocji. To ona namawia Makbeta do zabicia Dunkana. Marzy jej się władza u boku męża. W odróżnieniu od Makbeta nie ma rozterek moralnych. Kieruje postępowaniem słabego i wrażliwego męża. Z czasem Makbet staje się coraz silniejszy i wymyka się spod jej władzy. Lady Makbet z silnej kobiety zmienia się w słabą, chorą psychicznie osobę. Nie jest w stanie poradzić sobie ze złem, którego dokonała razem z mężem, nie akceptuje też tego, że mąż się od niej odsunął. Nie widzi sensu żyć dalej, popełnia samobójstwo.
Dunkan ? król Szkocji. Władca sprawiedliwy, mężny, doceniający starania poddanych w walce dla ojczyzny. Nagradza Makbeta tytułami w zamian za bohaterstwo na polu bitwy. Zdrajców ojczyzny karze śmiercią (przykład tana Kawdoru). Dunkan nie podejrzewa przemiany swego krewnego, Makbeta, i zatrzymuje się w Inverness, nieświadomy zasadzki na swe życie. Ginie z rąk Makbeta.
Makduf ? lord szkocki. Postać wierna królowi Dunkanowi, jeden z pierwszych panów, który podejrzewa zdradę Makbeta. Jest zmuszony uciekać do Anglii i opuścić żonę i dzieci w swej posiadłości w Fajf. Jako niemowlę został wyjęty przez lekarzy z łona matki, zanim upłynęło dziewięć miesięcy. Fakt ten będzie przedmiotem jednej z wróżb, dotyczących śmierci Makbeta. Makduf zabije głównego bohatera w bitwie pod Dunzynan.
Lady Makduf ? żona Makdufa. Dobra matka i wierna mężowi gospodyni, która nie rozumie polityki, nie miesza się w sprawy męża. Kobieta racjonalna, łatwowierna, nie rozumiejąca głębszych słów synka, który rozumie decyzję ojca i niebezpieczną sytuację polityczną w państwie. Lady Makduf, wahająca się, czy wierzyć przestrodze, nie zdąży uciec przed zbójcami i zginie wraz z dziećmi.
Malkolm i Donalbein ? synowie króla Dunkana. Nie kierują się żądzą władzy, ale stosują raczej uniki w polityce, stawiając na wartość ich życia. Po morderstwie Dunkana podejrzewają spisek także przeciw sobie i uciekają z kraju. Z daleka obserwują tyrańskie rządy Makbeta. Gdy znajdują pomoc króla Anglii, ruszają przywrócić w ich ojczyźnie ład i spokój. Malkolm, jako starszy, przejmuje władzę.
Banko – przyjaciel Makbeta. Jest dowódcą wojsk Dunkana w wojnie szkocko-norweskiej. Podobnie jak Makbet, Banko zdobył sławę jako waleczny rycerz, dzięki któremu Szkocja wygrała z wrogiem. Postać szlachetna, prawdomówna, wierna ideałom, racjonalna. Czarownice przepowiadają mu, że zostanie ojcem królewskiego rodu. Ta przepowiednia ściąga na niego śmierć, ponieważ Makbet dążył do likwidacji wszystkich potencjalnych konkurentów.
Fleance ? syn Banka. Chłopiec, który ucieka z zasadzki zastawionej w lesie na niego i ojca. Stanie się ogniwem spełnionej przepowiedni wiedźm,że potomstwo Banka będzie królami Szkocji.
Lennox, Rosse, Angus ? panowie szkoccy. Chcą przywrócenia sprawiedliwości i prawości w Szkocji króla Makbeta. Dawniej wierni słudzy Dunkana i przyjaciele Makbeta.
Siward ? hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich, przybyłych pod Dunzynan na wojnę z królem-tyranem, Makbetem. W walkach zginie jego syn, Młody Siward.
Hekate ? najważniejsza z czarownic, boginka wojny i zemsty. Służą jej wiedźmy, diabliki. Ona ma moc kontaktować się z Czartem. Hekate pojawia się wśród wiedźm i zapowiada koniec wielkości Makbeta, ponieważ ten nie wezwał jej pomocy w dzień morderstwa Dunkana. Hekate, gdy zwraca się do trzech czarownic, nazywa siebie mistrzynią [ich] czarów. Jest wściekła, bo wiedźmy postąpiły samowolnie, wciągając Makbeta w krąg zbrodni bez udziału Hekate. Poza tym klęska Makbeta będzie większa za jej udziałem, bo bohater chce uniknąć kary za swe czyny, nie wierzy we własną zgubę. Hekate mówi też, że zadufanie, same wiecie ? największy wróg śmiertelnych w świecie.
Trzy wiedźmy ? czarownice, które pojawiają się najpierw przed Makbetem i Bankiem, a później albo są same na scenie, albo z Makbetem. Przepowiadają przyszłość, ale zawsze mówią o niej za pomocą dwuznacznych zaklęć, strof rymowanych i pełnych metafor. Ich słowa są w stanie zawładnąć człowiekiem, jeśli ten od razu w nie uwierzy i naiwnie będzie się trzymać swojej jednej interpretacji wróżby.
?Makbet? ? streszczenie
Król Dunkan jest władcą Szkocji. Za jego panowania państwo rozwija się, władca zwycięża wrogów, mimo że zdarzają się zdrajcy (jak tan Kawdoru). Makbet wraz z przyjacielem, Bankiem, są dowódcami wojsk Dunkana, walecznymi żołnierzami i wiernymi patriotami.
Po tym, jak obaj przyjaciele spotykają wiedźmy, które przepowiadają Makbetowi królewską przyszłość, Makbet zaczyna dążyć do władzy. Za namowami żony, Lady Makbet, która pobudza kiełkujące w Makbecie niemoralne żądze, bohater dokonuje zbrodni. We własnym domu zabija on Dunkana, zrzuca winę na służących, a potem na synów króla. Ci muszą uciekać ze Szkocji, przez co Makbet, krewny Dunkana, zostaje królem .
Główny bohater musi jednak zacierać ślady zbrodni. Zleca zabójstwo Banka, swego przyjaciela. Ponadto napada i morduje rodzinę jednego z wiernych lordów dawnego króla ? Makdufa. Makduf podejrzewa bowiem zdradę Makbeta i również jest zmuszony schronić się w Anglii.
Krwawe, tyrańskie rządy Makbeta, tracącego powoli zmysły, mają zostać szybko ukrócone. Prawda powoli wychodzi na jaw, kiedy na dworze angielskim lordowie analizują wydarzenia przeszłe i obecne w ich ojczyźnie. Zabicie rodziny Makdufa przesądza o wyruszeniu wojsk angielskich pod wodzą Siwarda na Szkocję.
Dochodzi do bitwy szkocko-angielskiej. Makbet ma niewielu ludzi po swojej stronie. Większa część panów Szkocji przyłączyła się do Siwardai synów Dunkana. Tuż przed rozpoczęciem walk umiera Lady Makbet, którą dotknęło obłąkanie. Makbet, któremu wiedźmy przepowiedziały koniec, gdy poruszy się las Birnam i przebije go miecz człowieka nie narodzonego z kobiety, polega na polu bitwy. Zabija go Makduf, który został wyjęty z łona matki przez lekarzy przed upływem dziewięciu miesięcy. Las Birnam poruszył się natomiast, kiedy wojska angielskie zamaskowały się gałęziami i podchodziły pod zamek Dunzynan.
Władza zostaje przywrócona prawowitemu następcy tronu, synowi Dunkana, Malkolmowi. Nowy król zapowiada lepsze czasy dla Szkocji i powrót sprawiedliwości.
