OŚWIECENIE-wiek rozumu-Anglia,filozofów-Francja,ludzi oświeconych-Niemcy.Europa-początek koniec XVII, 1789-Rewolucja Francuska-koniec.Polska-początek-Collegium
Nobilium(1740),koniec-1822-I tom poezji Mickiewicza”Ballady i romanse”.RACJONALIZM-pogląd że istnieje tylko to, co mozna
pozanć rozumem, i czego istnienia mozna dowieść przez dowodzenie i logikę.EMPIRYZM-pogląd że świat poznaje się dzięki doświadczeniu,a prawdziwe jest to co mozna potwierdzić badaniami.ATEIZM-jestkonsekwencją rac i emp.Skoro istnienia Boga nie można udowodnić,należy tą teze odrzucić.DEIZM-teoria że Bóg istnieje, to on stworzył świat ale nie ingeruje w swoje dzieło.LIBERTYNIZM-libertynami nazywano wonomyślicieli,zwykle ateistow którzy nie wierzyli w żadne kodeksy moralne,w życiu kierowali sie europejska filizofią dązenia do rozkoszy i unikania wszelkich przykrości.materia jest wieczna więc nie trzeba bać się śmierci.KLASYCYZM-główny nurt oświecenia dążący do jasności,porządku i harmoni,dązono do prostoty stylu oraz przejrzystości myśli,twierdzonoże literatura może być sposobem na odrdzenie się społeczeństw,sądzono że tylko przestrzeganie surowych przepisów zapewnia sztuce prawdziwą doskonałość. SENTYMENTALIZM-prąd literacki nastawiony na penetrację wewn.,uczuciowego życia człowieka,głosili pochwałę czułości i prostoty,zachwyt nad pięknem przyrody,w poezji szczególną uwagę zwracano na śpiewność i melodyjność wiersza.OBIADY CZWARTKOWE-od ok. 1770 cotygodniowe spotkania grupy intelektualistów i pisarzy, zbliżonych do Stanisława Augusta, na Zamku Królewskim w Warszawie.czytywano tu i omawiano utwory lit.,prace nauk. i pedag. oraz projekty reform.znaczenie duże gdyż podczas niech ukształotowała się idea reformy oświaty.ROKOKO-styl w sztuce pojawiajacy się w miejsceuroczystej sztuki klasycznej.styl dekoracyjny,kameralny,subtelny.w literaturze zamiłowanie do elegancji formy i subtelności treści,najczęstszy temat w lit.-zmysłowa miłość,literatura chciała dostarczać czytelnikowi rozrywki,cieszyć go pięknem i wdziękiem.POWIASTKA FILOZOFICZNA-utwór napisany prozą w którym fabuła potraktowana jest jako pretekst do przedstawienia jakiegoś poglądu lub idei.autorzy często łączą el.powieści przyg. i fantastycznej z satyrą społ. i polityczną.POEMAT HEROIKOMICZNY-parodia poematu epickiego.opisywanie wzniosłymstylem wydarzeń błahych i śmiesznych co daje komiczny efekt.1791-konstytucja IIIMaja.1792-I rozbiór,1793-II rozbiór,1795-III rozbiór.1773-Pierwsze ministerstwo KEN.1740-Collegium Nobilium,szkoła dla szlachciców,kształceni w duchu patriotycznym, założyciel Stanisław Konarski,metoda nauczania parta na logicznym myśleniu i łączeniu teorii z praktyką.1765-Szkoła Rycerska,komendant-Książe Adam Czartoryski,nacisk na nauki ówczesne.,kuźnia patriotyzmu i wiedzy.1765-1 numer monitora-red. Ign Krasicki.1765-powstaje scena narodowa-„Powrót posła”-pierwszy dobry tekst polski,najbardziej popularna forma dydaktyczną w teatrze-komedia.ENCYKLOPEDIA-dzieło najwybitniejszych umysłów epoki oświecenia.Sumowała poglądy epoki.W odważny a czasem nawet radykalny sposób wypowiadała się na temat pol.,filozofi oraz religii.Według encyklopedystów nie warto zajmować się Bogiem bo w przyrodzie nie ma śladów jego działania.Człowiek powinien odkryc prawa natury i żyć zgodnie z nimi.Tylko wtedy może osiagnąć prawdziwe szczęście.Nie trzeba wierzyć w Boga by postępować moralnie.Wystarczy przestrzegać praw natury.KRASICKI-„Mik. dośw. przyp.”-połączenie różnych typów pow:obyczajowej,utopinej i awanturniczej.Utwór ma formę pamiętnika.Tytułowy boh opowiada hist swojego życia z perspektywy dojrzałego wieku.Bohater wychowany wsarmackiej rodzinie,bez rygoru.Hazardzista,przepuszcza cały majątek ojca,modny podróżnik do stolicy ówczesnej kultury-Paryża trafia na wyspę-utopię i poznaje zasady moralne.Uczą goludzie prości,otwarci,szczerzy,prosta ale logiczna nauka,równość wszystkich ludzi.”Wstęp do bajek”-anafory,paraleizm składniowy,inwersja,rymy parzyste.Ukazany jest wymyślony, wyidealizowany, nieistniejący świat.morał-świat dobry istnieje tylko w bajkach.”Dewotka”-Krasicki w tej bajce piętnuje i wyśmiewa religijną obłudę i fałsz moralny, który można by zarzucić niejednemu człowiekowi. Tytułową bohaterkę charakteryzuje pobożność na pokaz, dla ludzi, bowiem tak naprawdę w sercu ma złość i nienawiść. Dewotka potrafi bowiem jednocześnie modlić się i bez litości bić swoją służącą z błahego powodu.”Ptaszki w klatce”-Bajka ta to rozmowa dwóch czyżyków. Młody urodzony w klatce mówi, że jest mu w niej dobrze. Urodzony na wolności mówi, że źle czuje się w klatce. Morałem jest tutaj to, że jeżeli nie przebywało się w lepszych warunkach to uważa się swoje za dobre. Nie należy dziwić się osobom, które przebywając w pozornie złych warunkach twierdzą, że jest im dobrze, gdyż mogły nie widzieć nic lepszego. Możemy też wnioskować z tej bajki, że życie na wolności chociaż w złych warunkach jest lepsze niż w niewoli.”Jagnię i wilcy”-siła,zło,bezwzględność,tekst klasyczny(ponadczasowy), racja jest po stronie tego co ma siłę.”Przyjaciel”-ludzie są fałszywi i nie zawsze można im zaufać,gdyż nawet przyjaciel może nas skrzywdzić,w bajce-żeni się zdziewczyną przyjaciela.Poemat heroikomiczny-np.”Monachomachia”-poemat bohaterski, elem.komizmu,składa się z 6 ksiąg,o niezgodzie pomiędzyzakonnikami karmelitów i dominikanów.Autor ukazuje ich głupotę, obżarstwo,lenistwo i pijaństwo.”Pijaństwo”-utwór w formie dialogu,anonimowość bohaterów,uniwersalność.Krasicki wyśmiewa największą wadę narodową – tytułowe pijaństwo. Poeta przedstawił w niej nie tylko znakomitą historię pijacką, ale stworzył studium portretowe nałogowego pijaka, który poszukuje okazji do napicia się wódki.
Podaje wady pijaństwa w formie żartobliwej, powody picia są błahe, a skutki fatalne. Satyra ta jest pesymistyczna: człowiek łatwo może się stoczyć na dno moralnego upadku, nie zna hamulców wewnętrznych, ma słabą wolę.”Do Króla”-Krasicki tak skonstruowałtą satyrę, że w pierwszej chwili wydaje się, że jest naganą skierowaną do króla – Stanisława Augusta Poniatowskiego. Szlachta zarzuca królowi, że jest uczony, dba o kulturę i naukę, a to wartości nieważne, że jest zbyt młody do piastowania urzędu, że jest zbyt łagodny, a powinien być okrutny, władać strachem i siłą, a nie przyjaźnią. Jednak autor nie obraża króla lecz szlachtę. Jest to mistrzowsko przedstawiona ironia. Poeta krytykuje konserwatyzm szlachecki nie wprost i bezpośrednio, ale w sposób subtelny i zamaskowany.Naruszewicz-„Balon”-tematemjest 1 w Polsce lot balonem.oda,styl podniosły i wyszykane słownictwo, epitety, kunsztowny szyk wyrazów w zdaniu,odwołania do mitologi.Za pomocą ekspresyjnej przenośni autor przedstawia nieustanną walkę człowieka z uosobioną naturą.Widzi on we wzlocie triumf ludzkiego rozumu nad siłami natury.Trzeba tylko pracy i czasu aby pokonać możliwości człowieka.Zakończenie ody:zwrot do rodakówaby nie ustawali w wysiłkach przebudowy ojczyzny.Karpiński-„Do Justyny”-przyroda odradza się,miłość oddala,budowa na zasadzie kontrastu,podmiot liryczny-odrzucony kochanek,warunki odnalezienia szczęscia-uczucie musi upodobnic się do natury-wiosny-odrodzić się.nostalgia, smutek, meloncholizm. „Przypomnienie dawnej miłości” – nastrój: tęsknota,większy smutek,staje się świadkiem,obsrwatorem tej miłości,świadek jest a miłości juz nie ma, uczucie szczere, prawdziwe,gorące.język prosty,potoczny.Kniaźnin-„Dwie lipy”- rozłaczeni na wieki kochankowie,prosta budowa,symboliczne imiona odwiecznych kochanków.Wnioski:uczucie szczere,podobna tonacja uczuciowa.natura arkadyjska-na jej tle rozgrywają się uczucia. przypominają pieśń ludową,sprzyja temu prosty rytmiczny język.
