Oświecenie jest epoką bardzo różnorodną, wyodrębniły się w niej trzy główne prądy – klasycyzm, rokoko i sentymentalizm. Twierdzono, że po mrocznych i mistycznych czasach baroku ludzkość ogarnęła światłość rozumu; dużą role przypisywano logicznemu myśleniu, zaczął rozwijać się kapitalizm.
W Europie jest to czas reform i rewolucji, wielkich filozofów ( np. Kant, który definiuje oświecenie jako wyjście człowieka z niepełnoletniości); zaczyna się walka o prawa dla ludzi, tolerancję ( np. Walter, który mówił: „Mimo iż się z tobą nie zgadzam zawsze będę bronił twojego prawa do własnego zdania”).
Na świat przychodzą nowe wynalazki ( np. maszyna parowa – Watt); nowe odkrycia ( mają miejsce pierwsze loty balonem). Są również osiągnięcia na polu naukowym ( Newton – fizyka, Leibniz – matematyka). Powstaje giełda w Holandii. Różnorodność epoki w Europie Zachodniej polega na tym, że mimo iż był to czas rozumu i logicznego myślenia, panowała dziwna moda – kobiet zakładały suknie na obręczy koła, pudrowały się – jak można to zauważyć na obrazach przedstawiających markizę De Pompadour, żył Markiz De Sade ( od którego pochodzi nazwa sadyzm) o dziwnych upodobaniach. Znany nam do dziś – słynny uwodziciel – Casanova.
Natomiast oświecenie w Polsce było nieco inne. Wydaje mi się, ze było uwarunkowane sytuacją w kraju. Skoro główną role przypisywano rozumowi, zaczęto zauważać braki w wykształceniu obywateli , samowolę szlachecką i podjęto w tym kierunku odpowiednie działania, a mianowicie: powstały szkoły – Collegium Nobilium Konarskiego, Szkoła Rycerska i Komisja Edukacji Narodowej mająca na celu zreformowanie Akademii (np. Wileńskiej). Zaczęto wydawać prasę (” Monitor”), powstał mecenat króla nad sztuką i kulturą – obiady czwartkowe. Do głosu dochodzą publicyści – Kołłątaj, Staszic, Jezierski traktujący o sytuacji w Polsce. Dużą role pełnią obrady Sejmu Wielkiego i uchwalenie Konstytucji 3 – go Maja. W Polsce duży naciski kładziony jest na edukację , dlatego tez literatura tego okresu pełniła taką funkcję ( powstawały gatunki dydaktyczne takie jak : bajka, satyra). Są jednak w Polsce i tacy, którzy nie interesują się sprawami politycznymi a swoją uwagę poświęcają modzie z Zachodu, jednak ich postawa spotyka się z krytyka ( np. typ Kosmopolity w „Powrocie posła” jako Szarmancki i Starościna, którzy w porównaniu z Podkomorzym i jego synem wypadają iście marnie…)
Uważam, że nie można jednoznacznie określić, czy oświecenie w Polsce było oryginalne czy wtórne. Na pewno różniło się nieco od obyczajów panujących w Europie Zachodniej, przede wszystkim ze względu na sytuacje w jakiej znalazł sięwówczas nasz kraj, ale przecież główna idea i nurt były takie same – „pierwszoplanowa” rola należała do rozumu i logiki.
