Pan Tadeusz ? – geneza w świetle inwokacji i epilogu, tło historyczne, ramy czasowe. GENEZA W ŚWIETLE INWOKACJI I EPILOGU, TŁO HISTORYCZNE I. Sytuacja Polaków po upadku powstania listopadowego Powstanie listopadowe zakończyło się klęską Polaków. Następstwa po przegranym powstaniu były poważne : została ograniczona autonomia Królestwa Polskiego oraz zlikwidowano polskie wojsko. Wobec Polaków stosowano liczne represje, między innymi wprowadzono stan wojenny na okres 25 lat. Uczestników powstania zaborcy wysyłali na Sybir i konfiskowali prywatne mienie. II. Jakie przyczyny zadecydowały o powstaniu ? Pana Tadeusza ?? upadek powstania listopadowego, gorąca miłość do ojczyzny ? Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie, Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie? mówi wieszcz w ?Inwokacji? tęsknota za utraconym krajem dzieciństwa : ? Dziś dla nas, w świecie nieproszonych gości W całej przeszłości i w całej przyszłości Jedna już tylko jest kraina taka. W której jest trochę szczęścia dla Polaka. Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie Święty i czysty, jak pierwsze kochanie, (…) trudne położenie emigrantów polskich na obczyźnie : ? O tym – że dumać na paryskim bruku, Przynosząc z miasta uszy pełne stuku Przekleństw i kłamstwa, niewczesnych zamiarów, Zapóźnych żalów, potępieńczych swarów [frag. z ? Epilogu ?] swary wśród emigracji III. Adam Mickiewicz pracował nad ? Panem Tadeuszem ? od grudnia 1832 roku do czerwca 1834 roku. W tym czasie poeta zajmował się przekładem ?Giaurem? Byrona. Wyjeżdżał do Szwajcarii, by pielęgnować ciężko chorego przyjaciela, Stefana Garczyńskiego. IV. W czasie pisania epopei Mickiewicz spotykał się z przyjaciółmi, czytał im kolejne fragmenty dzieła. Mówi o tym w ? Epilogu ? : ? Jedyne szczęście, kto w szarej godzinie Z kilku przyjaciół usiadł przy kominie, Drzwi od Europy zamykał hałasów, Wyrwał się z myślą ku szczęśliwszym czasom I dumał, myślił o swojej krainie (…) I przyjaciele wtenczas pomogli rozmowie, I do piosnki rzucali mnie słowo za słowem.? Początkowo zamierzał napisać niewielką sielankę pod tytułem ? Szlachcic Żegota ?, ale z biegiem czasu utwór rozrósł się do rozmiarów epopei w dwunastu księgach. Jego pełen tytuł brzmi : PAN TADEUSZ, CZYLI OSTATNI ZAJAZD NA LITWIE. HISTORIA SZLACHECKA Z ROKU 1811 I 1812 WE DWUNASTU KSIĘGACH WIERSZEM. V. Zamiarem poety było napisanie utworu prostego, zrozumiałego dla każdego czytelnika. Pragnienie to wyrazili w ?Epilogu? : ? O, gdybym kiedyś dożył tej pociechy, Aby te księgi zbłądziły pod strzechy.? VI. Akcję epopei umieszcza poeta w roku 1811 i 1812, czyli w czasach, kiedy to wielkie nadzieje na wyzwolenie ojczyzny w czasach, kiedy to wielkie nadzieje na wyzwolenie ojczyzny wiązali Polacy z osobą Napoleona i jego planowaną wyprawą na Rosję. Utwór miał przypomnieć rodakom załamanym klęską powstania listopadowego i beznadziejną sytuacją w niewoli, tamte czasy, rozbudzić nowe nadzieje. Dla emigrantów, ? w świecie nieproszonych gości ?, Pan Tadeusz miał być przypomnieniem dalekiej ojczyzny. Utrwalili na zawsze obraz szczęśliwego kraju dzieciństwa. CZAS AKCJI W ? PANU TADEUSZU ? – (ramy czasowe) Jak głosi podtytuł dzieła, wydarzenia w Panu Tadeuszu mają miejsce w roku 1811 i 1812.W ? Panu Tadeuszu ? mamy również tzw. preakcję. Dotyczy ona wydarzeń sprzed dwudziestu laty. W czas przeszły przenoszą czytelnika Gerwazy i ksiądz Robak, na łożu śmierci. Wydarzenia z preakcji mają ścisły związek z wydarzeniami dziejącymi się w roku 1811 i 1812. Można powiedzieć nawet, że obecne życie niektórych bohaterów jest konsekwencją tamtych wydarzeń (Jacek Soplica, Zosia i Tadeusz, a także – Gerwazego i Hrabiego). Zatem jakie wydarzenia tworzą preakcję? – nieszczęśliwa miłość Jacka i Ewy : ożenek Jacka z niekochaną kobietą, jej śmierć, – walka o Konstytucję 3 Maja, – śmierć Stolnika Horeszki z rąk Jacka Soplicy, – triumf targowiczan, nadanie ziem horeszkowskich rodzinie Sopliców, – wywiezienie Ewy i jej męża na Sybir, ich śmierć, osierocenie Zosi.
