Pareneza, literatura parenetyczna – wzorce osobowe. Pareneza doslownie oznacza pouczenie. Literatura parenetyczna to literatura propagujaca wzory postepowania, idealy modne i uznawane w danej epoce. Z kolei tzw. wzorce parenetyczne to wzory osobowe, postacie godne nasladowania, skupiajace cechy wzorowe, pozadane, idealne. W oparciu o poznana literature sredniowiecza mozemy mówic o trzech wzorcach parenetycznych – czyli idealach, wzorach do nasladowania propagowanych w tej epoce. Pierwszy to ideal rycerza – wzorem takim jest np. Roland ze slynnej, francuskiej Piesni o Rolandzie. Piesn o Rolandzie opowiada o rycerzu imieniem Roland, który dowodzil tylna straza króla Karola Wielkiego. Roland jest wlasnie wzorem rycerza chrzescijanskiego, stal sie nawet najbardziej bohaterska postacia, legendarna osobowoscia literatury sredniowiecznej. W skrócie mozna przedstawic jego dzieje nastepujaco: gwardia dowodzona przez Rolanda zostala otoczona przez Sarecenów (muzulmanów, wrogów chrzescijan). W nierównej walce, unoszac sie honorem, Roland nie chce zadac w czarodziejski róg, który wzywa na pomoc armie królewska. Kiedy decyduje sie na to pod koniec bitwy, jest juz za pózno. Król Karol przybywa, aby pomscic Rolanda i poleglych zolnierzy, lecz Roland umiera. Cechy rycerza idealnego, jakimi odznacza sie Roland to: odwaga – wskazuje na to zachowanie sie Rolanda w czasie walki, wiernosc wladcy (w tym przypadku Karolowi Wielkiemu), jedna z najwazniejszych cech rycerza byla tez poboznosc i wiernosc Bogu. Walczyl taki rycerz z reguly z niewiernymi, krzewiac wiare chrzescijanska. Roland na przyklad walczyl przeciw Saracenom. Wiernosc ojczyznie i przywiazanie do niej (patriotyzm) widac, gdy Roland mówi: Nie daj Bóg, aby slodka Francja miala isc w pogarde i kiedy ginie: za króla, w imie Boga i ojczyzny – Francji. Inne cechy rycerza to: nadludzka sila i umiejetnosc walki, zapal i pragnienie walki, wiernosc w przyjazni i mestwo. Ogromnie wazny jest honor rycerza – wyeksponowany takze w Piesni o Rolandzie. Roland nie wzywa pomocy, gdyz byloby to wystawieniem na szwank jego honoru rycerskiego, dopiero gdy widzi kleske i smierc Francuzów decyduje sie zadac w róg. Drugi to ideal wladcy – tu za przyklad moze nam posluzyc portret Boleslawa Chrobrego i Boleslawa Krzywoustego, jaki odrysowuje Gall Anonim w Kronice polskiej. Gall Anonim prezentuje wzór wladcy chrzescijanskiego na przykladzie czynów i osoby króla Boleslawa Krzywoustego. Warto zauwazyc, ze takim idealem jest równiez opisywany przodek Krzywoustego – Boleslaw Chrobry. Obaj królowie maja podobne cechy: idealny wladca to czlowiek sprawiedliwy i rycerski. Jest to wielki i slawny maz, który walczy z poganstwem w imie wiary chrzescijanskiej. Cechami jego sa: mestwo, moc, poboznosc, madrosc. Król powinien byc srogi, lecz sprawiedliwy, przebiegly i madry w walce. Za jego panowania w kraju panuje dobrobyt, spokój, i radosc. Opisujac dzieje Boleslawa Chrobrego, moc jego ukazuje np. w ilosci wojsk, jakie posiada Boleslaw (tysiace pancernych z róznych miast itd.). Cnote i szlachetnosc tego króla oraz jego poboznosc obrazuje stosunkiem króla do duchownych; mówi: a sprawiedliwy byl zarówno dla ubogich wiesniaków jak i dla magnatów i rycerzy . Gall Anonim ukazuje szczodrobliwosc króla , opisujac jego stól i bogactwo domu, jego dobroc w darowywaniu win. Boleslawa Krzywoustego nazywa Boleslawem, który nie spi , przedstawia go jako postrach wrogów – Pomorzan i Niemców, a przede wszystkim podkresla talenty Krzywoustego jako wielkiego wodza.
