Paul Czanne
Paul Czanne urodził się 19 stycznia 1839 roku w Aix-en-Provence, mieście na południu Francji, odległym o 20 kilometrów od Marsylii i Morza Śródziemne go. Matka przyszłego malarza, Anne Elizabeth Aubert ma dwadzieścia cztery lata. Ojciec, czterdziestoletni wtedy Louis Auguste Czanne, spotkał ją w sklepie kapeluszniczym, gdzie pracowała. Urodzone z nieślubnego związku dziecko zostało bezzwłocznie uznane przez ojca. W lipcu 1841 roku małemu Paulowi rodzi się siostra, Marie, trzy lata przed małżeństwem rodziców, w styczniu 1844 roku. Louis-Auguste Czanne jest człowiekiem zamożnym, żyje z procentów od kapitału. Kilka lat później, w 1848 roku, otwiera bank, jedyną tego typu instytucję w Aix. Trzecie dziecko, Rose, przychodzi na świat w 1854 roku. Paul jest jej ojcem chrzestnym. Przyszły malarz wstępuje w 1852 roku do gimnazjum Bourbon. Jest znakomitym uczniem mogącym się pochwalić licznymi nagrodami. Celuje zwłaszcza w językach starożytnych; za parę groszy pozwala zresztą kolegom korzystać ze swojej wiedzy i \”odwala jednym ruchem ręki sto łacińskich wersów\”. W wieku trzynastu lat zaprzyjaźnia się z trzema kolegami z gimnazjum: Emilem Zolą (1840-1902), Jean-Baptiste Baille\’em i Louisem Marguery. Wszystkich czterech łączy pasja do literatury – uwielbiają Victora Hugo, razem odkrywają poezję Alfreda de Musset. Interesują się też muzyką. W orkiestrze miejskiej Czanne gra na rogu, a Zola na klarnecie. W 1857 roku Czanne zapisuje się do Bezpłatnej Szkoły Rysunku Miasta Aix. Spotyka tam wielu lokalnych artystów. Wmiejskim muzeum odkrywa dzieła pochodzące z kolekcji Graneta, a wśród nich pejzaże o bardzo spontanicznym i nieskrępowanym charakterze. W roku 1858Zola opuszcza Aix i udaje się wraz z matką na stałe do Paryża. Rozstanie jest dla obu przyjaciół bardzo bolesne. Jakiś czas później Czanne zakochuje się w nieznajomej o imieniu Justyna. Narzucone mu przez ojca studia nie pociągają młodego Czanne\’a. Mimo to w grudniu 1858 roku zapisuje się na wydział prawa w Aix jednocześnie prosząc Zolę o informacje na temat egzaminu do Akademii Sztuk Pięknych w Paryżu. Jest zdecydowany zostać malarzem i wie, że będzie musiał pokonać ojcowskie zastrzeżenia. Więcej zrozumienia wykazuje matka: \”On ma na imię Paul, jak Rubens i Verone`se i jego przeznaczeniem jest bez wątpienia malarstwo\” – mówi. Zola podchodzi do problemu inaczej: \”Przyszły bankier okazuje się być malarzem i czując wyrastające mu orle skrzydła pragnie opuścić gniazdo\”. Profesor rysunku Czanne\’a, Joseph Gibert sprzeciwia się jego wyjazdowi. Paul zaczyna wątpić w siebie. Aby go pocieszyć Zola pisze do niego: \”W artyście istnieje dwóch ludzi, poeta i robotnik. Poetą trzeba się urodzić, robotnikiem można zostać. Aty, który posiadasz iskrę, której nie da się kupić żalisz się, gdy do sukcesu brakuje ci jedynie ćwiczenia palców, stania się robotnikiem\”. We wrześniu 1861 roku przybywa w towarzystwie swego ojca do Paryża. W Paryżu Czanne zmuszony jest żyć za 125 franków miesięcznie, co ledwo wystarcza mu na opłacenie pokoju, posiłków i kursów rysunku. Odkrywa wielkie muzea, gdzie może kopiować arcydzieła. Każdego ranka młody człowiek udaje się do akademii Charles Suisse by uczestniczyć w lekcjach rysunku. Popołudniami rysuje w pracowni Josepha-Francois Villevieille, malarza z Aix. W akademii spotyka innych malarzy: Achille\’a Emperaire, Francisco Ollera, Antoine\’a Guillemet, Armanda Guillaumin i Camille\’a Pisarro. Od przyjazdu do Paryża Paul nie przestaje mówić o powrocie do Aix. We wrześniu 1861 roku, po oblanym egzaminie do Akademii, rzeczywiście wyjeżdża i przez kilka miesięcy pracuje w ojcowskim banku. W 1862 roku Czanne opuszcza bank i zajmuje się malarstwem. W listopadzie wraca do Paryża i ponownie nie zdaje egzaminu wstępnego na Akademię Sztuk Pięknych. Kontynuuje zajęcia w pracowni Suisse\’a, gdzie maluje z modelu. Dużo kopiuje w Luwrze. W ramach protestu przeciwko akademizmowi oficjalnego Salonu Czanne wybiera na tematy swoich obrazów orgie, porwania i morderstwa. Pragnie zaprezentować obrazy, które \”sprawią że Akademia poczerwienieje z wściekłości i rozpaczy\”. musi także stawić czoła niechęci rodziców. Aby móc dalej malować, Czanne zwraca się o pomoc do Zoli i Baille\’a, którzy od czasu do czasu wspomagają go finansowo. Przyjaźń z Pisarro sprawia, że zaczyna malować w plenerze. W 1864 roku Czanne znajduje się w Estaque, małym paśmie górskim nieopodal Marsylii, które stanie się jednym z jego ulubionych miejsc do malowania. Pomimo wysiłków malarza, Salon odrzuca wszystkie proponowane przez niego obrazy. W roku 1868, po nowej odmowie, malarz z tym większą siłą czuje, że winien pozostać na wybranej przez siebie drodze: \”I dobrze! Oni jeszcze dostaną w pysk od wieczności\” – pisze. Niezrozumienie ze strony oficjalnych środowisk artystycznych, jak również jego własna niechęć do wejście w środowisko impresjonistów sprawiają, że Czanne wiedzie coraz bardziej samotne życie. W 1869 roku, Czanne spotyka Hortense Fiquet, z którą będzie miał później trzech synów. Jedynie matka wie o związku, który malarz ukrywa. Po narodzinach syna Paula, w styczniu 1872 roku Czanne jedzie latem do Pontoise, miejscowości leżącej na północny zachód od Paryża. Czeka tam na niego Pisarro. Czanne mieszka w Auvers i każdego ranka przebywa pieszo siedem kilometrów – dystans dzielący obie miejscowości. Dwaj przyjaciele malują później razem, w plenerze. W 1874 oraz 1877 roku Czanne bierzeudział w pierwszej i trzeciej wystawie impresjonistów. Jego dzieła stają się pośmiewiskiem krytyki. Jednakże pozostaje wierny sobie i tylko coraz bardziej izoluje się. Mieszka w posiadłości ojca (Jas de Bouffan), w Aix, w Estaque, lub u przyjaciół, na przykład u Zoli w Medan, niedaleko Paryża. Ojciec, który otwiera jego listy dowiaduje się w 1878 roku o istnieniu Hortense i wnuka. Grozi synowi obcięciem dochodów i na początek zmniejsza mu pensję. Prawdę powiedziawszy Czanne nie kocha już Hortense. W 1885 roku zakochuje się w innej kobiecie. Zola odgrywa rolę pośrednika doręczającego kochankom listy. Związek ten nie trwa jednak długo i malarz spędza coraz więcej czasu samotnie w Aix. W 1886 roku Czanne pokłóci się z Zolą. Tego samego roku Czanne poślubia Hortense (28 kwietnia) i traci ojca (23 października). Dziedziczy ojcowską fortunę i żyje odtąd w pewnym dobrobycie, który pozwala mu spokojnie poświęcić się sztuce. Od tej chwili, przez dziesięć lat, spędza co roku tyle samo czasu w Aix i w Paryżu. W 1897 roku, w wieku 83 lat umiera jego matka. Dwa lata później Czanne opuszcza Jas de Bouffan i przenosi się do Aix. Kupuje również pracownię poza miastem. Mieszka z panią Bremond, służącą, która stanowi jedyne jego towarzystwo. W tym okresie Czanne zaczyna być znany. Wciąz pracuje z całych sił. W wieku sześćdziesięciu trzech lat oświadcza jeszcze: \”Znajduję się dopiero u moich początków…\”. Malarz Emile Bernard (1868-1941), który publikuje entuzjastyczną opinię na temat sztuki Czanne\’a odwiedza go w roku 1904 w Aix, co wspomina: \”wstawał bardzo wcześnie rano. O każdej porze roku szedł do swojej pracowni, gdzie zostawał od szóstej do wpół do jedenastej. Wracał do Aix, żeby coś zjeść i zaraz potem znowu wychodził pracować nad jakimś tematem lub pejzażem do piątej wieczorem. Następnie jadł kolację i natychmiast kładł się spać\”. 15-go października 1906 roku Czanne maluje w plenerze. Nagle zasłabł. Spędza wiele godzin w ulewnym deszczu, a kiedy zostaje wreszcie odprowadzony do domu jest z nim już bardzo źle.
