PEDAGODZY ODRODZENIA
Dom radości
Vittorio de Feltre – był on wychowawcą w rodzinie markiza Gonzagi w Mantui. Rozwijał szerszą działalność pedagogiczną. Wychowywał dzieci możnych władców Mantui, a poza tym dzieci z rodzin niezamożnych, mieszczańskich, czym dawał wyraz swym sympatiom dla poglądów liberalnych. Ćwiczeniom fizycznym przypisywał właściwości lecznicze. Uważał je za skuteczny środek zapobiegania chorobom. Drogą systematycznych i wytrwałych ćwiczeń usiłował osiągnąć odporność fizyczną. Szkoły Vittorio miały charakter pionierski. Przełamywały rygoryzm i schematyzm tradycyjnych programów wychowania. Oddziaływały również na poglądy wychowawcze i organizację szkolną w wielu ośrodkach kultury humanistycznej.
Ludwik Vives – pisarz i pedagog hiszpański.”. O naukach”, „W duszy i w życiu”. W dziele „De disciplinis” poddawał ostrej krytyce kulturę i pedagogikę średniowiecza. W swych postulatach zamieszczał rzeczy dotyczące związania szkoły z życiem, uwzględniał w programach szkolnych przedmioty matematyczno – przyrodnicze, a zwłaszcza wprowadzał opartą na bezpośrednich obserwacjach naukę o świecie i życiu przyrody. W dziele „De anima et vita” przedstawił swoje poglądy psychologiczne.
Erazm z Roterdamu – najlepiej wyrażał cele wychowania humanistycznego. Twierdził poza tym, że wychowanie powinno wdrażać do pobożności, lecz jednocześnie do zasadniczych funkcji wych. zaliczał: zaszczepianie umiłowania i dawanie gruntownego poznania „nauk wyzwolonych”, zaszczepianie wiedzy i wdrażanie do powinności życia doczesnego, wreszcie zaszczepianie i wdrażanie do form grzeczności (kult. bycia).
Tomasz Morus – angielski pisarz polityczny, humanista, mąż stanu, twórca teorii socjalizmu utopijnego. W głównym dziele swojego życia „Utopia” przeciwstawił ówczesnemu ustrojowi, w którym niższe warstwy społeczne doznawały tylu krzywd i upokorzeń, idealny ustrój społeczny na wyimaginowanej wyspie Utopii, ustrój oparty na wspólnej własności, na komunistycznej organizacji pracy. Idee wychowawcze kojarzył on z powszechnym kształceniem w języku ojczystym, z wychowaniem fizycznym i umysłowym.
Michael Montaigne – francuski pisarz i humanista, wybitny przedstawiciel myśli odrodzenia we Francji. W „Próbach” występował w obronie niezależności jednost ludzkiej. Jednocześnie zwalczał wszelki obskurantyzm religijny, uznając rozum ludzki za instancję decydującą o stosunku człowieka do innych ludzi i do świata jako całości. Rozdział 25 „Prób” – o wychowaniu dzieci” był satyrą na rolę samodzielności uczniów w dochodzeniu do prawdy o świecie
Franciszek Rabelais – francuski pisarz, humanista, lekarz, autor arcydzieła francuskiej literatury renesansu „Gargantua i Pantaguel” – epopeja fantastyczno – satyryczna, której postacie wywodzą się ze średniowiecznej tradycji ludowej. Proponował on wszechstronny rozwój człowieka zgodnie z prawami i wymogami natury. W swym dziele zawarł obraz współczesnego mu społeczeństwa, ostro wyszydzając przestarzałe instytucje feudalne, niezwykłe bogactwo wyobraźni, rubaszny humor przechodzący w groteskę i parodię, realizm, opisy, swoboda słowotwórcza.
Filip Metanehton – Uniwersytet w Wittenberdze – niemiecki humanista, teoretyk i działacz protestantyzmu, reorganizator i reformator szkolnictwa niemieckiego. Od 1518 r. prof. języka greckiego w Wittenberdze. Od 1519 r. zwolennik Lutra, współtwórca doktryny luteranizmu, którą wykładał i uzasadniał w swych utworach. Sformułował podstawowe tezy luteranizmu: zbawienie tylko przez samą wiarę w Chrystusa i uznanie Pisma św. za jedyne źródło objawienia.
Szymon Narycjusz z Pilzna – pisarz, pedagog, profesor retoryki Akademii Krakowskiej, autor jednej z pierwszych polskich oryginalnych rozpraw pedagogiki; uważał, że wychowanie młodzieży należy do obowiązków państwa, krytykował ówczesny stan oświaty. Jego dzieło to „O szkołach czyli o akademiach”
A.F. Modrzewski – wybitny polski pisarz polityczny i społeczny epoki odrodzenia, publicysta, zajmował się również zagadnieniami oświaty. W czasie swoich podróży zetknął się z Lutrem i Melanchtonem. Uzyskał świecenia kapłańskie, pracował w kancelarii Łaskiego, został sekretarzem Zygmunta Augusta. Był prześladowany przez Kościół za dzieło „O poprawie Rzeczypospolitej” – traktat składający się z 5 ksiąg: „O obyczajach”, „O prawach”, „O kościele”, „O szkole”. Modrzewski surowo ocenił w nich i skrytykował ustrój feudalny, wziął w obronę chłopów i mieszczan uciskanych przez feudałów. W księgach „O szkole” i część „O obyczajach” potraktował szkołę i wychowanie jako jeden z podstawowych czynników funkcjonowania państwa, wyprzedzając w ten sposób myśl oświatową swoich czasów. Opowiadał się za laicyzacją szkół i oświaty w kraju jak również za podwyższeniem godności stanu nauczycielskiego.
Jan Sturm – niemiecki pedagog i działacz oświatowy; jeden z twórców systemu klasowo – lekcyjnego; system zastosował w założonym przez siebie gimnazjum humanistycznym w Strasburgu. Nauka w tej szkole trwała 10 lak, nauczanie odbywało się w klasach, do których przez cały rok szkolny uczęszczali uczniowie o zbliżonym poziomie wiedzy. Każda klasa realizowała określony program nauczania. Dominowały tam przedmioty humanistyczne, szczególnie języki klasyczne, niewiele miejsca poświęcono natomiast naukom przyrodniczym. Gimnazjum Sturma stało się wzorem dla wielu szkół w Europie. Napisał „O dobrym urządzeniu szkół”, „Listy szkolne”. Realizował program szkoły humanistycznej. Dla niemieckich miast opracował program 5 – letniego gimnazjum.
