Po śmierci Cezara zawiązał się nowy triumwirat, ale tym razem uznany był przez senat. Należeli do niego Oktawian, Antoniusz, Lepidus. Ten ostatni wkrótce zginą. I walka o władzę rozegrała się między Oktawianem, a Antoniuszem. Decydująca bitwa miała miejsce pod Akcjum w 31r p.n.e. Zakończyła się zwycięstwem usynowionego siostrzeńca Cezara, Oktawiana. Był to początek cesarstwa w Rzymie.
1. „Komedia republiki”.
Oktawian wiedział jak bardzo senatorowie i nie tylko oni przywiązani są do republiki. Więc przebudował ustrój tak aby zapewnić sobie władzę i jednocześnie zachować pozory republiki. Jego wrogowie nazwali to „komedią republiki”, ale jednocześnie była to bardzo udana forma rządów.
2. Pryncypat.
Oktawian odrzucił tytuł króla i dyktatora ponieważ wiedział że to się źle kojarzy. Przyjął przydomek Ceasar (od imienia jego ojca przez adopcję). Nazywał też siebie imperator, dosłownie znaczy to zwycięskiego wodza któremu przyznano triumf. Szczególne znaczenie dla niego miał tytuł Augustus tzn. wywyższony przez bóstwo. Nazwano wreszcie jego princips bo na liście senatorów jego nazwisko było na pierwszym miejscu.
3. Nowy porządek.
Z instytucji republikańskich Oktawian usunął zgromadzenia a zachował senat. Jego znaczenie było jednak ograniczone, decyzje były często podejmowane przez władcę i narzucane senatorom. Senatorzy zawiązywali spiski mające na celu zgładzenie władcy. Te które się powiodły prowadziły do zmiany władcy ale republiki już nie można było przywrócić. Cesarze tworzyli nowy aparat urzędniczy do którego powoływali najbogatszych i najbardziej wpływowych ludzi. Upowszechnił się też kult władców. Potęga cesarzy była tak wielka ze ludzie tych czasów myśleli że mają oni w sobie coś z boskiej siły. Zadowolone z upadku republiki były prowincje, gdyż cesarze sprawowali ścisłą kontrolę nad namiestnikami i zmienili system zbierania od nich podatków. Utworzono armię stałą i zawodową, w której służba trwała od 16-24 lat. Kiedy żołnierze ją opuszczali dostawali sporą sumę pieniędzy albo nadział ziemi i stawali się zamożnymi ludźmi. Zaciąg do niej był dobrowolny. Oddziały rozmieszczano wzdłuż granicy. Za panowania Augusta dokonano dalszych podbojów. System władzy stworzony przez Oktawiana doprowadził do tego ze rzymianie przez dwa wieki nie wiedzieli co to wojna.
4. Romanizacja prowincji.
Na terenach prowincji brak było jakichkolwiek buntów. Spokojnie następował proces romanizacji. Polegał na przejmowaniu kultury rzymskiej: technik produkcyjnych typu budownictwa, sposobu ubierania się i spędzania wolnego czasu, przejmowano także język łaciński. Widocznym zjawiskiem była też urbanizacja, na obszarach gdzie ludzie żyli w wioskach powstawały miasta . Władze nie narzucały siłą kultury rzymskiej mieszkańcom prowincji.
5. Tajemnica sukcesu cesarstwa.
– stabilność władzy nad prowincjami
– niewielki stopień uciążliwości rzymskiego panowania
– niezmiernie zręczna i dalekowzroczna polityka wobec elit prowincjonalnych
