Podmioty na prawach strony i uczestnicy postępowania administracyjnego.
Są to podmioty, które mają prawa procesowe tak jak strona, ale nie mają w postępowaniu interesu. Należą do nich Prokurator, organizacja społeczna, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz inne podmioty. Przysługują im prawa wynikające z kpa oraz ustaw szczególnych (np. ustawa o ochronie środowiska- Inspekcja Ochrony Środowiska może żądać wszczęcia postępowania).
1. Organizacja społeczna (np. izba lekarska, rada adwokacka).
Jest to organizacja zawodowa, samorządowa, spółdzielcza i inne organizacje społeczne (art., 5 §2 pkt 5), która chroni interesów publicznych. Organizacja społeczna nabywa prawa procesowe po spełnieniu 2 przesłanek:
Jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji, sprawa będąca przedmiotem postępowania mieści się w celach określonych w statucie organizacji;
Zachodzi potrzeba ochrony interesu społecznego, okoliczność ta zaistnieje wtedy, gdy skutki decyzji wpływać będą na sytuację prawną strony i innych podmiotów, na otoczenie.
Organizacja społeczna występując o przyznanie jej praw procesowych w postępowaniu, musi udowodnić, że spełniła obie przesłanki. Ocena czy zostało to dokonane należy do NSA i sądu orzekającego w sprawie.
Do praw procesowych organizacji należą:
a) Żądanie wszczęcia postępowania w sprawie indywidualnej;
b) Dopuszczenia jej do toczącego się już postępowania.
Ponadto organizacja społeczna:
Może żądać wszczęcia postępowania wtedy, gdy przepisy prawa materialnego dopuszczają wszczęcie postępowania z urzędu, o czym mówi art. 31 §2.
Może żądać dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu już się toczącym, zarówno na wniosek strony i z urzędu. Dopuszczenie strony do udziału w postępowaniu oraz wszczęcie postępowania następuje w formie postanowienia. W Kpa przyjęto rozwiązanie, uzależniające uczestnictwo organizacji społecznej od zgody organu administracyjnego. Organ administracyjny po rozpoznaniu żądania dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu na prawach strony wydaje postanowienie o dopuszczeniu jej do postępowania lub odmawia dopuszczenia, przy czym musi dokonać uzasadnienia faktycznego i prawnego w przypadku odmownego postanowienia. Na postanowienie odmowne organizacji społecznej przysługuje zażalenie, a następnie skarga do NSA.
Organizacja społeczna dopuszczona do postępowania ma prawa strony, zgodnie z art. 31§3. W przypadku, gdy organ uzna, że organizacja może być zainteresowana udziałem w postępowaniu ze względu na swoje cele statutowe lub, gdy leży to w interesie społecznym, to ma obowiązek powiadomienia organizacji o wszczęciu postępowania.
Organizacja, która nie uczestniczy w postępowaniu na prawach strony ma uprawnienie do przedstawienia za zgodą organu administracyjnego swojego poglądu w sprawie, wyrażonego w uchwale lub oświadczeniu jej organu statutowego. Organizacja społeczna nie ma tutaj praw procesowych strony.
Ordynacja podatkowa nie reguluje udziału w postępowaniu podatkowym organizacji społecznej. Zastosowanie tutaj mają przepisy Kpa.
2. Prokurator (chroni praworządność).
Zgodnie z ustawą o prokuraturze z 1985r. prokuraturę stanowią:
• Prokurator Generalny;
• Podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych;
• Prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej- Komisja Ścigania Zbrodni przeciw Narodowi Polskiemu.
Prokurator Generalny jest naczelnym organem prokuratury, jego funkcję sprawuje minister sprawiedliwości. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych.
Sytuację prawną prokuratora w postępowaniu reguluje kpa, który przyznaje prokuratorowi następujące prawa procesowe:
Prawo żądania wszczęcia postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem. Jeżeli w danej sprawie administracyjnej nie toczyło i nie toczy się postępowanie, prokurator ma prawo zwrócić się do właściwego organu administracyjnego z żądaniem wszczęcia postępowania. Przesłanką jest tutaj usunięcie stanu niezgodnego z prawem.
Jeżeli postępowanie w danej sprawie się już toczy, prokurator ma prawo udziału w każdym stadium postępowania, w celu zapewnienia by postępowanie i rozstrzygnięcie sprawy było zgodne z prawem.
Jeżeli postępowanie zostało zakończone, to prokuratorowi przysługują 2 środki zaskarżenia: sprzeciw w drodze administracyjnej, który może spowodować wszczęcie postępowania w jednym z trybów nadzwyczajnych (tj. wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności decyzji, uchylenie lub zmianę decyzji) oraz skarga do NSA. Nie może jednak użyć obydwu środków zaskarżenia. Sprzeciw rozpatruje organ właściwy do wszczęcia postępowania w danym trybie nadzwyczajnym. Postępowanie tego typu jest wszczynane z urzędu, o czym organ zawiadamia strony. Sprzeciw powinien być załatwiony w terminie 30 dni (od daty złożenia go przez prokuratora) i generalnie nie wstrzymuje z mocy prawa wykonania decyzji.
Prokurator, który bierze udział w postępowaniu głównym lub w trybach nadzwyczajnych przysługują prawa procesowe strony.
W postępowaniu podatkowym prokurator bierze udział na zasadach określonych w Kpa.
3. Rzecznik Praw Obywatelskich (chroni prawa i wolności obywateli).
Jest trzecim podmiotem, który może brać udział w postępowaniu na prawach strony. Zakres jego praw procesowych został odesłany do praw procesowych prokuratora. RPO posiada następujące prawa procesowe:
Żądanie wszczęcia postępowania administracyjnego. Z tym żądaniem RPO występuje wtedy, gdy zachodzi konieczność ochrony praw i wolności człowieka i obywatela.
Uczestniczenia w postępowaniu administracyjnym na prawach przysługujących prokuratorowi.
Środki zaskarżenia:
a) Na decyzję nieostateczną- odwołanie;
b) Na postanowienie- zażalenie;
c) Na decyzję ostateczną- skarga do NSA
d) Nigdy jako środek zaskarżenia nie służy mu sprzeciw.
4. Inne podmioty.
Należą do nich m.in. recenzenci z przewodu habilitacyjnego, w postępowaniu prowadzonym (na skutek wniesienia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy) przez Centralna Komisję ds. Tytułu Naukowego i Stopni Naukowych. Prawa procesowe stron otrzymują oni w momencie wszczęcia ponownego postępowania.
UCZESTNICY POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO.
W postępowaniu administracyjnym wyróżnić można podmioty postępowania i uczestników postępowania.
Podmioty postępowania- to organy administracyjne powołane do autorytatywnej konkretyzacji normy prawa materialnego w sprawie administracyjnej będącej przedmiotem postępowania. Do tej grupy należą też podmioty, które w danej sprawie mają chronione przez prawo interesy (tj. strona i podmioty na prawach strony). Podmioty postępowania korzystają z przyznanych im przez prawo procesowe pełni praw procesowych.
Prawa procesowe- to zespół uprawnień i obowiązków procesowych zróżnicowanych ze względu na pozycję prawną określonego podmiotu w postępowaniu administracyjnym.
Uczestnicy postępowania (= osoby zainteresowane) – to osoby fizyczne, prawne lub inne jednostki organizacyjne, które w sprawie będącej przedmiotem postępowania administracyjnego nie mają interesów prawnych, a tylko interes faktyczny. Osoby zainteresowane nie maja w sprawie własnego interesu; sprawa ich nie dotyczy, a jej rozstrzygnięcie nie ma żadnego wpływu na ich sytuację prawną lub faktyczną. Pojawiają się tylko w jakimś stadium postępowania, biorąc udział w określonej czynności i na tym kończy się ich rola w postępowaniu w danej sprawie.. Kpa i op. Nie regulują sytuacji prawnej osób zainteresowanych. Uprawnieniem osób zainteresowanych jest:
Prawo do wniesienia skargi powszechnej, która powoduje wszczęcie przez organ postępowania z urzędu.
Osoba zainteresowana może też bronić swoich praw za pośrednictwem organizacji społecznej, jeżeli jest jej członkiem lub zdoła nakłonić jej organy do wzięcia udziału w postępowaniu na prawach strony albo tylko do wyrażenia opinii(dla ochrony interesów społecznych lub ze względu celów statutowych)
Może wystąpić w postępowaniu bezpośrednio, gdy przeprowadza się w nim rozprawę.
Do osób zainteresowanych należą: świadkowie, biegli i osoby trzecie wezwane do przedstawienia przedmiotu oględzin.
Świadek:
Może odmówić zeznań;
Może odmówić odpowiedzi na niektóre pytania.
Świadkami nie mogą być:
1. Osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2. Osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy państwowej i służbowej na okoliczności objęte tajemnicą, jeżeli nie zostały zwolnione z tego obowiązku;
3. Duchowni, co do faktów objętych tajemnicą
Biegły – Jest to osoba powoływana przez organ administracji publicznej do wydania opinii, jeżeli w sprawie wymagane są wiadomości specjalne.
Biegły podlega wyłączeniu na zasadach i w trybie określonym w art. 24. Do biegłych stosuje się przepisy dotyczące przesłuchania świadków.
