PODRÓŻE ADAMA MICKIEWICZA
Adam Mickiewicz urodził się 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło Nowogródka w niezamożnej rodzinie szlacheckiej. Był dzieckiem nowogródzkiego adwokata Mikołaja Mickiewicza oraz Barbary z Majewskich. W 1807 roku rozpoczął nauke w powiatowej szkole powszechnej ojców dominikanów w Nowogródku. Po ukończeniu w 1815 roku szkoły w Nowogródku, Mickiewicz wyjechał do Wilna, gdzie rozpoczął studia na wydziale literatury Uniwersytetu Wileńskiego. W 1817 założył tajne Towarzystwo Filomatów (Miłośników Nauki), a następnie Towarzystwo Filaretów (Miłośnicy Cnoty). W 1819 roku po ukończonych studiach Mickiewicz musiał odpracować stypendium. Objął więc stanowisko nauczyciela w szkole kowieńskiej. To właśnie tutaj, dzieki swemu przyjacielowi Tomaszowi Zanowi, poznał Marylę Wereszczakównę. Zakochał się w niej, jednak niestety nie była to szczęśliwa miłość. Zawód miłosny oraz śmierć matki sprawiły, że początek lat dwudziestych był dla poety okresem fatalnym. To własnie wtedy powstały utwory przepełnione smutkiem i żalem za utraconą miłością (np. wiersz Do M*** czy IV część Dziadów).
Mickiewicz przebywał w Kownie z przerwami w latach 1819 – 1823. Okres pobytu w Kownie przyniósł mu również znaczny rozwój twórczości poetyckiej. Wtedy też powstały jego pierwsze większe utwory. W 1822 roku wydał Ballady i romanse. W tym samym tomiku poetyckim znajduje się rozprawa O poezji romantycznej. Rok ukazania sie tego tomiku uznany został za moment „przełomu romantycznego” w Polsce i za początek polskiego romantyzmu.
Władze rosyjsie za działalność w tajnych, patriotycznych związkach młodzieżowych uwięziły Mickiewicza i w 1824 roku skazały na przymusowy pobyt w byłym klasztorze Bazylianów w Wilnie. Następnie poeta w 1824 roku wyjechał z Litwy (żeby już nigdy do niej nie wrócić) i został zesłany do centralnej guberni Rosji. Po krótkim pobycie w Petersburgu, gdzie zaprzyjaźnił się między innymi z przyszłymi dekabrystami – K.F. Rylejewem i A.A. Bestużewem, został odesłany do Odessy, gdzie przebywał do 1825 roku.W międzyczasie odbył wycieczkę na Krym, w wyniku której powstały Sonety odeskie oraz Sonety krymskie. Przedstawił w nich Mickiewicz swój zachwyt nad urzekającym pięknem tego pólwyspu, orientalnej kultury. Połączył to z przeżyciami wygnańca, marzącego o powrocie do ojczyzny. Tu również prawdopodobnie zaczął prace nad utworem Konrad Wallenrod w 1825 r. Dzieło to ukazało się w lutym 1828 roku w Petersburgu.
W 1825 roku Mickiewicz dostał nakaz pracy w szkołach w Odesssie. W 1827 roku znowu przybywa do Petersburga. W maju 1829 roku poecie udało się opuścić Rosję i wypłynądo Kronsztadu i przez Travemunde przybył na krótki czas do Berlina. w 1829 roku rozpoczyna sie dwuletnia wędrówka Mickiewicza po Europie.
Z Petersburga trasa prowadziła przez Hamburg, pózniej przez Berlin, gdzie został ciepło przywitany przez liczne grono Polaków. Przez jakiś czas słuchał tu wykładów Hegla. Dalsze punkty jego podróży to Drezno i Praga. Kiedy wracał odwiedził Goethego, od którego w dowód uznania otrzymał autograf oraz gęsie pióro – na znak twórczości poetyckiej. Mickiewicz przemierzył Niemcy wzdłuż i wszerz. W Weimarze poznał słynnego rzeźbiarza francuskiego Davida d`Angers. Ostatecznym celem wędrówki poety miały być Włochy. W Szwajcarskich Alpach powstał utwór pt. Do ***. Na Alpach w Splugen. Przypominał w nim Mickiewicz swoją wielką miłość do Marylii. W Rzymie żył początkowo we względnym spokoju. Poznając nowych ludzi, między innymi polską arystokratyczną rodzinę przebywajacą tymczasowo we Włoszech – Ankwiczów. Tu też odnalazł kolejne uczucie – odwzajemnione – do córki Ankwiczów – Henrietty Ewy. Nie odegrało ono jednak większej roli w dalszym jego życiu. Powstały jednak wiersze: Do H***. Wezwanie z Neapolu i Do mego cziczerona. Ankwiczowie opuścili Rzym w maju 1830 roku. Mickiewicz pożegnał się z Henriettą dajśc jej dwa tomy swej poezji w wydaniu petersburskim, z dedykacją na początku. Dalszy czas spływał mu na podróżach po Włoszech i Szwajcarii. Sytuacja zmieniła się, kiedy to wieczorem 29 listopada 1830 roku nieliczna grupa podchorążych zaatakowała Belweder w Warszawie, siedzibę księcia Konstantego.
Romantyczna wędrówka, stanowiąca kolejny charakterystyczny rys biografii poety, została zakończona. Mickiewicz zdecydował się wracać do ojczyzny z zamiarem przyłączenia sie do powstania. Po bezowocnych, okrytych tajemnicą oczekiwaniach przybył w czerwcu 1831 roku do Paryża. Brał udział w licznych inicjatywach naukowo – kulturalnych i patriotycznych.
WIELKOPOLSKA
Z początkiem sierpnia dociera do Wielkopolski, gdzie pozostaje do wiosny roku 1832. Poeta przybył do Wielkiego Księstwa Poznańskiego, przez Francję i Niemcy, z zamiarem nielegalnego przekroczenia granicy między zaborem pruskim a rosyjskim oraz wzięciem udziału w powstaniu listopadowym w Królestwie Polskim. Mickiewicz przybył do Wielkopolski jako wyslannik polskiej legacji w Paryżu, czyli przedstawicielstwa Rządu Narodowego oraz jako przedstawiciel środowiska polskiego w Dreźnie (miał przybrane nazwisko – Adam Muhl) . Jednak próba przedostania się na drugą stronę Prosny zakończyla się niepowodzeniem, ale przez blisko siedem miesięcy poeta przebywał w Wielkopolsce. Był tu przyjmowany przez wiele rodzin ziemiańskich w ich wiejskich rezydendcjach. Wieszcz odwiedził również Poznań, goszcząc w ówczesnych Hotelu Berlińskim. Dzisiaj w Poznaniu znajduje się wiele miejsczwiązanych z pobytem Adama Mickiewicza. Jego nazwisko nosi ulica oraz plac, a przede wszyskim Uniwersytet. Na placu Mickiewicza stoi jego pomnik (przedwojenny pomnik przy ul. Św.Marcin zniszczyli Niemcy). 24 grudnia 1998 r. odsłonięto drugi pomnik Adama Mickiewicza, na dziedzincu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Mickiewicz przebywał na wielu dworach np. nad Obrą: Kopaszewo, Osiek, Lubin, Bielewo oraz Rogalin, Turew i Pudliszki. Nad Prosną zwiedził Śmiełów, Zerków, Dębno i Pyzdry, a w okolicach Krobi – Skoraszewice i Krezkotowice oraz wiele innych miejscowości. W Śmiełowie po raz pierwszy „nawdychał się polszczyzny” i zebrał mnóstwo obserwacji, które następnie spożytkował w Panu Tadeuszu. W pałacu tym mieści się oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu.
W zbiorach Biblioteki Kórnickiej Polskiej Akademii Nauk w Kórniku prezchowywany jest fragment rękopisu Dziadów części III.
Podczas pobytu poety w Wielkopolsce powstała Reduta Ordona i najprawdopodobniej dwa wiersze powstańcze: Nocleg i Śmierć pułkownika oraz ballada Ucieczka, może też pierwsza redakcja trzeciej części Dziadów. Na strony Pana Tadeusza trafili Kwileccy i Turnowie z Objezierza, bowiem na ich sporze o spadek wzorowany był spór Horeszki z Soplicami o zamek. Pierwowzorem sporu Rejenta i Asesorem o Kusego i Sokoła był spór Kaliksta Bojanowskiego (właściciela Konarzewa k. Rawicza), dwóch braci Konstancji Łubieńskiej, o charty. Wspomnieniem z pobytu w Wielkopolsce jest z pewnością też umieszczenie w książce nazwiska Józefa Grabowskiego z Łukowa, nazwy Objezierze i postaci kawiarki z pałacu w Śmiełowie.
Po opuszczenie Wielkopolski Mickiewicz utrzymywał kontakty z rodziną Turnów, Józefem Grabowskim i Konstancją Łubieńską, a dzieci poety przebywały z wizytą u rodziny Chełkowskich w Śmiełowie i u brata wieszcza, Władysława w Różnowie.
Wyjeżdżając z gościnnej Wielkopolski do Drezna, poeta podzielił losy wielu rozbitków powstania i rozpoczął kolejny rozdział swojej biografii – przymusowa wieloletnia emigracja.
Emigracja. Drezno – Paryż – Lozanna
Przebywając w Dreźnie poeta napisał również III część Dziadów. Po skończeniu utworu w 1832 roku Mickiewicz udał się do Paryża. Tam wędrowała duża część emigracji polskiej po nieudanym powstaniu, tu poeta wydał Dziady III część. W tym roku wydane zostało również inne dzieło napisane już w Paryżu: Księgi narodu polskiego i Księgi pielgrzymstwa polskiego. Wlaśnie w Paryżu powstało jedno z największych dzieł Mickiewicza – epopeja narodowa Pan Tadeusz. Początkowo miało to być niewielkie dzieło, na pomysł jego stworzenia poeta wpadł przebywając w poznańskim, z czasem jednak zamiar stworzenia czegoś na kształt jednego z dzieł Goethego przerodził sie w wielka epopeję, która zdobyła serca wielu Polaków. Praca nad książką zostajęjednka na krótki czas przerwana wyjazdem do Szwajacarii do chorego przyjaciela – Stefana Garczyńskiego. Mickiewicz decyduje się jechać z nim na południe do Włoch, ale w Avignonie stan chorego staje sie krytyczny i 20 IX Garczyński umiera. Adam wraca do Paryża i tu kończy swój poemat – koniec listopada 1833 roku.
Mickiewicz ożenił się w lipcu 1833 roku z Celiną Szymanowską, córką Marii – przyjaciółki poety z czasów, kiedy ten przebywał w Petersburgu. W 1838 roku urodziło sie im drugie dziecko. Jako mąż i ojciec musiał wyżywić rodzinę, toteż dowiedział sie o wolnej posadzie profesora literatury łacińskiej w Akademii Lozańskiej. Stanowisko to otrzymał, a jego wykłady były cenione zarówno przez słuchaczy, władze uczelni oraz władze oświatowe szwajcarskie.
W Lozannie stworzył poeta cykl wierszy lirycznych, dziś nazywanych lirykami lozańskimi. Mickiewicz pisał je w latach 1839 – 1840. Pobyt w Szwajcarii trwał bardzo krótko, już w październiku 1840 roku Mickiewicz zdecycował się na powrót do Paryża, gdzie zaoferowano mu pracę na nowo powołanej uczelni – katedry literatur słowiańskich College de France. Oferte przyjął z pobudek patriotycznych, mógł tam poruszać sprawę polską. Swoje wykłady prowadził przez cztery lata, cieszyły sie one podobnie jak te w Lozannie dużym powodzeniem, zarówno wsród polskiej emigracji, jak i innych narodów. W Paryżu w roku 1841 Mickiewicz związał się z reprezentantem nurtu polskiego mesjanizmu – Andrzejem Towiańskim. W 1844 roku władze francuskie zawiesiłu wieszcza w czynnościach profesora z powodu politycznej wymowy wykładów oraz propagowania towianizmu.
WIOSNA LUDÓW
Listopad 1846 roku – w Europie był to bardzo burzliwy okres, Włochy dążyły do uzyskania niepodległości, w Paryżu wybuchła rewolucja, która doprowadziła do wprowadzenia ustroju republikańskiego, był to początek Wiosny Ludów. Mickiewicz czując szanse na włączenie do tych ruchów Polski udaje się do Rzymu, gdzie chce założyć legion polski, który miałby walczyć z jednym z zaborców – Austrią. Nie jest to jednak łatwe, już na początku napotykał wielkie trudności, nieprzychylność wpływowych polskich kół katolickich oraz sprzeciw gen. Władysława Zamoyskiego, który dążył do powołania własnego legionu. W końcu znalazł poparcie w grupie młodzieży. Do jego Legionu wstępowali jeńcy austriaccy słowiańskiego pochodzenia, znalazło sie tu też niewielu emigrantów z Francji. Nie odegrał on zbyt dużej roli militarnej, najwięcej jego Legion liczył 500 osób, a podczas walk jeszcze mniej. Odegrał on za to wielką rolę ideową, był znakiem dla zachodu, że Polacy nie pogodzą się ze stratą ojczyzny, że będą dalej walczyć. Takmówił o Legionie Mazzini: Gdyby z Legionu nie pozostalo nic prócz symbolu politycznego (tj. Skladu zasad), wystarczylo by to do jego slawy.
Po klęsce Legionów, oraz całej Wiosny Ludów, Mickiewicz w 1849 roku zajął się redagowaniem nowego pisma – Trybuna Ludów (Tribune des Peuples). Była to francuska gazeta propagująca ruchy narodowo – wyzwoleńcze, artykuły zamieszczane były przez redaktorów różnych narodowości, popierały one walki w regionach, w których jeszcze sie toczyły, jak np. na Węgrzech. Sam Mickiewicz był autorem prawie stu artykułów, w których ustosunkował się do poczynań Rosji, oraz Watykanu. Redaktorzy narażeni byli na aresztowanie przez policje, a to z racji radykalnych artykułów o tematyce politycznej; pismo krytykowało m.in. rząd francuski. Doprowadziło to do aresztowania jednego z redaktorów Carpentiera. Mickiewicz musiał sie ukrywać.
W numerze 134 z 16 października zamieszczono oświadczenie o wystąpieniu z pisma wszystkich Polaków, na znak protestu przeciwko ograniczaniu wolności słowa, było to równoznaczne z likwidacją pisma. Zaczął sie dla Mickiewicza ciężki okres w życiu. W międzyczasie dochował się sześciu dzieci, musiał jakoś wyżywić rodzinę. Dostał posadę bibliotekarza w Bibliotece Arsenału w Paryżu.
KONSTANTYNOPOL
W marcu 1855 roku zmarła jego żona. Mickiewicz nie zatracił jednak ducha wielkiego patrioty. W tym samym roku udał się do Konstantynopola, gdzie chciał spróbować zorganizować kolejny legion. Jego glównym przeciwnikiem ponownie okazał się Zamoyski, który działając na polecenia ks. Adama Czartoryskiego miał wlasną wizję polskiej jednostki.
26 listopada Adam Mickiewicz umiera. Zmarł w czasie epidemii cholery panującej wówczas w Konstantynopolu. Jego zwłoki zostały przewiezione do Paryża, gdzie został pochowany na cmentarzu Montmorency. W 1890 prochy Mickiewicza spoczęły w katedrze na Wawelu. Śmierć wieszcza wywarła ogromne poruszenie i żalobę narodową.
BIBLIOGRAFIA
1) KUZIAK, Michał. Dzieje literatury w epokach. 2003. ISBN 83-7266-245-2
2) RZEHAK, Wojciech. Dziady – wydanie z opracowaniem. 2001. ISBN 83-87139-85-8
3) www.mickiewicz.art.pl
4) www.pl.wikipedia.org/wiki/Adam_Mickiewicz
5) www.staff.amu.edu.pl/~gmazurek/zpd/mick.htm
6) www.poema.art.pl/site/itm_29447.html
