Podstawy władzy cesarskiej w starożytnym Rzymie

 

 

 

Kiedy Cezar rozpoczynał wojnę domową, nie miał jeszcze określonych dążeń. Lecz kiedy z wojny wyszedł cało i zwycięsko został panem całego imperium, które leżało u jego stóp.

Cezar zostaje władcą absolutnym po bitwie pod Tapsus, kiedy to senat zalecił mu władzę dyktatorską, jako urząd odnawialny corocznie przez 10 lat, a następnie uzyskał nadzór nad obyczajami, co dawało mu prawo wtrącania się do spraw nawet zwykłych obywateli jak i mianowania urzędników. Cezar był świadomy władzy jaką posiadał i z całą pewnością dążył do jej utrzymania a co więcej podjął (udane) próby wprowadzenia takiego ustroju na stałe. Stanowiło by to lud i senat jako podporządkowane organy, zmuszone wykonywać wolę władcy absolutnego. Jego celem było zmienienie senatu w teatrzyk marionetek wykonujących jego polecenia, jak również niedopuszczenie do powrotu władzy ludu. Powodem takich właśnie zachowań wobec senatu było to ,iż był on nieprzychylnie nastawiony do Cezara a wobec ludu dlatego, że Cezar znał tajniki ujawniania się woli ludu i istotną wartość uchwał podejmowanych na zgromadzeniach ludowych.

Cezar doszedł do władzy dzięki wojsku i był świadom tego, że wojsko jest podporą nowego systemu władzy. Tak więc niezmiernie troszczył się o wojsko płacąc żołnierzom wysokie garze i nagradzając żołnierzy i ich przywódców ogromnymi pieniędzmi jak na owe czasy, za zwycięskie bitwy. Jednak Cezar, pomimo swej dobroci i hojności wobec wojska, utrzymywał w nim surową dyscyplinę a wszelkie próby buntu energicznie tłumił a sprawców surowo karał, lub pozbawiał życia.

Jednak Cezar wiedział, że społeczeństwo było przyzwyczajone do władzy republikańskiej i pomimo swej uległości wobec niego, było wtogo nastawione do jednowładztwa. Tak więc musiał wiedzieć również, że nie uda mu się utrzymać władzy przemocą i działaniami wojska. Więc zaradny Cezar dołożył wszelkich starań, aby podporządkować sobie naród. Przykładem takiej działalności mogą być: swoich przeciwników wśród warstwy posiadającej dokonał zmniejszenia długów oraz zniesienia konfiskaty i proskrypcji; okazywał swoim wrogą łagodność i zaufanie tym którzy walczyli przeciwko niemu pod Ferasalos i starał się ugruntować w nich przekonanie, że jedynie monarchia może utrzymać porządek w państwie.

Cezar podporząfdkowywał sobie ludność również przekupstwem. Tz. Wydawaqł wielkie uczty i organizował ogromne imprezy, zabawy i innego rodzaju atrakcje dla ludu (na koszt państwa). Dodatkowo każdy kto miał prawo do bezpłatnego przydziału zboża, w tym okresie dostawał go więcej i dodatkowo 100 denarów. Cezar widział jednak pewne zagrożenia ze strony owej warstwy społecznej wobec władcy i obciążenia budżetu państwa. Biorąc to pod uwagę, w późniejszym okresie liczba uprawnionych do bezpłatnego odbioru zboża została zmniejszona z 320,000 do 150,000. Jednak dobry Cezar nie pozostawił ich samych sobie i każdego z nich osiedlił w danej koloni, dodatkowo dając mu ziemię do uprawy. W ten sposób 80,000 ludzi osiedliło się w Hiszpani, Afryce, Galji Narbońskiej i na wschodzie Greckim.

Zachowanie, działalność i polityka Cezara, mimo iż niezbyt spójna z jego programem głoszącym demokrację, wskazywała na wielką dbałość o interesy państwa.

Cezar miał prawo wtrącać się i decydować w nieomal wszystkich dziedzinach życia, jak np.

ü Nadzorował obyczaje

ü Stanowił prawa przyrostu ludności

ü Stanowił prawa w rolnictwie i gospodarce i administracji.

Tak więc spadek dla jego następcy musiał być niezmiernie „smakowitym kąskiem”.

 

 

 

 

 

 

Wkrótce po zakończeniu kolejnej wojny domowej w Rzymie (która to miała wylonić następce Cezara), Oktawian, triumwir, zwołał posiedzenie senatu na którym ogłosił, iż postanowił powrócić do życia prywatnego i w związku z tym, proponuje aby ustrój państwa powrócił do republiki. Jednak jego wystąpienie było tylko umiejętnie odegraną komedią, pod którą grunt Oktawian przygotowywał już do 29 roku p.n.e. kiedy to usunął z senatu blisko 200, nieprzyjaznych mu senatorów. Natomiast senatorzy którzy zostali w senacie serdecznie mu dziękowali i prosili aby pozostał u steru państwa, na co Oktawian łaskawie się zgodził. Ogłoszono wskrzeszenie republiki, jednak dzięki szeregowi ustaw, Oktawian otrzymał w tej republice szereg wyjątkowych praw, stawiających go w wyjątkowo dobrej pozycji.

Ustawy te mówiły, że:

ü Senat był najwyższym organem w państwie

ü Oktawian zarządzał prowincjami Rzymskimi takimi jak: Egipt, Syria, Hiszpania i Galia

ü Senat zarządzał danym skarbem państwa

Z drugiej jednak strony Oktawian dzierżył władzę wojskową i zachował tytuł imperatora oraz został wpisany na pierwszym miejscu na listę senatorów, co dawało mu prawo pierwszeństwa w głosowaniu. Dodatkowo Oktawiana obierano trzynaście razy konsulem i piastował stanowisko trybuna co dawało mu całkowitą władzę w Rzymie. Następnie przejął prawa do zarządzania senackimi prowincjami. Jednak decydujący wpływ na dalsze dzieje cesarzy miała śmierć triumwira Lepidusa, który aż do śmierci zachował tytuł najwyższego kapłana a na jego miejsce wybrano Augusta, co pozwoliło na nazywanie jego następców najwyższymi kapłanami, pełniąc pełnię władzy wojskowej, cywilnej i religijnej. W ten właśnie sposób, pomimo formalnego panowania republiki, pryncypat był niewątpliwie monarchią o ile nie tyranią, gdyż senat pełnił rolę marionetki w rządzie nad Rzymem. Proces ten dobiegł końca dopiero w ostatnich latach III wieku, czyli w okresie tzw. Późnego cesarstwa.

Za tego który wprowadził jednowładztwo w Rzymie uważany jest jednak Oktawian August!

 

Dynastie rządzące w Cesarstwie Rzymskim.

27 p.n.e. -68 -Julijsko-klaudyjska

69-192 -Flawiiuszów i Antoninów

193-235 -Sewerów

235-260 -Okres anarchii i rozprężenia, który spowodował podział imperium.