Podział kar ze względu na dobro, którego dotyczą.
Kara za przestępstwo, zwana karą kryminalną, stanowi przewidzianą przez prawo karne reakcję za czyn przestępny, w której wyraża się dezaprobata czynu i jego sprawcy. Kara kryminalna posiada szereg cech, które odróżniają ją spośród innych kar spotkanych w życiu społecznym (np. kary dyscyplinarne, porządkowe, pedagogiczne, umowne itd.). Przede wszystkim kara za przestępstwo wymierzana jest w imieniu państwa przez specjalnie do tego powołane organy – sądy, w specjalnym, regulowanym przez prawo karne procesowe postępowaniu, w którym zagwarantowane są prawa osoby oskarżonej i zapewniona bezstronność rozstrzygnięć.
Przewidziany w Kodeksie karnym katalog kar jest następujący:
„Art. 32 § 1. Karami są;
1) grzywna,
2) ograniczenie wolności,
3) pozbawienie wolności,
4) 25 lat pozbawienia wolności,
5) dożywotnie pozbawienie wolności.
Jeśli chodzi o środki karne, to ich katalog- oprócz tradycyjnych już środków probacyjnych w postaci warunkowego umorzenia postępowania, warunkowego zawieszenia wykonania kary i warunkowego przedterminowego zwolnienia – przedstawia się następująco:
„Art.. 39. Środkami karnymi są:
1) pozbawienie praw publicznych,
2) zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
3) zakaz prowadzenia pojazdów
4) obowiązek naprawienia szkody,
5) nawiązka,
6) świadczenie pieniężne,
7) podanie wyroku do publicznej wiadomości.
Kary kryminalne są najostrzejszymi sankcjami przewidzianymi za naruszenie szczególnie cennych dóbr chronionych przez prawo. Treścią kary jest pozbawienie lub umniejszenie dóbr osobistych skazanego, takich jak wolność, cześć, prawa obywatelskie, własność a od dawna nawet życie.
Jedyną karą, która dotyczy życia jest kara śmierci. Jest ona zarazem jedną z najstarszych kar. W Polsce znana już była w średniowieczu, najdawniejszą jej formą było ukamienowanie dokonywane przez całą ludność. W czasach późniejszych kara śmierci ulegała zróżnicowaniu w zależności od ciężaru przestępstwa. I tak wyróżniano karę śmierci zwykłą, jak ścięcie, powieszenie, lub też kwalifikowana. Podobnie wyróżniano i stosowano karę śmierci w czasach Rzeczypospolitej Szlacheckiej jak i w czasach Królestwa Polskiego. Kodeks karny z 1969 r. był ostatnim kodeksem, który zawierał, przewidywał karę śmierci.
W tamtych czasach znany były również kary na ciele. W okresie średniowiecza i Rzeczpospolitej Szlacheckiej istniały kary zwane karami mutylacyjnymi polegały na okaleczeniu ciała sprawcy np. na przekłuciu lub obcięciu ręki, napiętnowanie rozpalonym żelazem. Dodatkową karą na ciele jak również na czci, znane szczególnie z prawa wiejskiego i miejskiego okresu Rzeczypospolitej Szlacheckiej była kara pręgierza czyli chłosta, lub wystawienie skazanego ww klatce żelaznej na widok publiczny, jak również kuna czyli przytwierdzenie skazańca za szyję metalową obręczą do ściany kościoła, gdzie musiał stać przykuty w czasie nabożeństwa, trzymając czasem w ręku narzędzie przestępstwa lub ukradziony przedmiot. W roku 1863 zniesiono kary cielesne. Kary cielesne były umniejszeniem czci a także godności osoby skazanej. We współczesnym prawie karnym mimo, iż nie istnieją już kary cielesne, podobny kontekst mają głownie środki karne takie jak pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania stanowisk, wykonywania zawodu lub określonej działalności może być to również, w pewnym sensie, pozbawienie praw rodzicielskich lub opiekuńczych oraz inne środki karne przewidziane w Kodeksie karnym z 1997 r. obecnie obowiązującym. Dodatkowo środek karny polegający na pozbawieniu praw publicznych dotyczy również oprócz godności i czci, samego dobra praw publicznych. Jest to najsurowsza kara dodatkowa o wyraźnie represyjnym charakterze, orzekaną za szczególnie ciężkie przestępstwa. Polega ona na pozbawieniu lub uszczupleniu określonych prawa politycznych i obywatelskich. Można ją porównać z karą poskrypcji stosowną w średniowieczu, polegającą na wywołaniu czyli fikcyjnej śmierci proskrybowanego, który przestawał istnieć wobec prawa jako osoba. W okresie Rzeczypospolitej Szlacheckiej podobne represje wywoływała kara banicji i infamii.
Do kar dotyczących własności i majątku należy na pewno kara grzywny i środki karne takie jak nawiązka a także w pewnym sensie i zakresie przepadek przedmiotów, konfiskata mienia pochodzącego z najgroźniejszych form przestępczości zorganizowanej. W historii prawa karnego spotkać się możemy z karą konfiskaty majątku. Należała ona wtedy do jednej z najbardziej dotkliwych kar, a zarazem skutecznych, bo pozbawienie majątku oznaczało przekreślenie pozycji społecznej właściciela a nawet i jego rodziny. Najszerzej jednak kary dotyczą wolności, znane nam są współcześnie kara ograniczenia wolności, pozbawienia wolności, 25 lat pozbawienia wolności i dożywotniego więzienia. Kara pozbawienia wolności jako samoistna kara mająca na celu świadome oddziaływanie na skazanych pojawia się dopiero na przełomie XVIII i XIX w. W XX w. Kara ta stała się podstawowym środkiem oddziaływania na sprawców przestępstw. Współcześnie u podstaw celowego wykonania kary pozbawienia wolności legła idea resocjalizacji sprawcy przestępstwa tj. takiego oddziaływania, które korzystnie wpływa na osobowość wytwarzając powściągi przed powrotem do przestępstwa. Oprócz terminowej kary pozbawienia wolności od 1 miesiąca do 15 lat, Kodeks karny przewiduje karę 25 lat pozbawienia wolności i w związku z rezygnacją z kary śmierci karę dożywotniego pozbawienia wolności. W okresie Rzeczypospolitej szlacheckiej czasową karą pozbawienia wolności była kara wieży, znana już w drugiej połowie XV w. na Mazowszu, jak również kara więzienia, znana od schyłku XVII w., która miała charakter hańbiący. Kara ograniczenia wolności to już ostatnia kara, która dotyczy dobra: wolność. Polega ona na ograniczeniu wolności w postaci zakazu zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu i nałożeniu na sprawcę pewnych obowiązków np. wykonywanie pracy nakazanej przez sąd.
Na koniec należy zaznaczyć, iż nie dla każdego dana kara będzie naruszać dane dobro, szczególnie jeśli chodzi o kary dotyczące indywidualnych cech takich jak godność, cześć. Można tylko generalnie powiedzieć o założeniach ustawodawcy. Ważne jest aby zrozumieć, że kara jest stosowana głównie by potwierdzić przekonanie, iż państwo reaguje na każdy fakt złamania normy sankcjonowanej, w czym jest żywotnie zainteresowane całe społeczeństwo. Karanie spełnia zatem funkcję stabilizacji całego porządku prawnego, w ramach którego karanie następuje. Kara powinna być adekwatna do czynu, więc powinna dotykać tego samego dobra u sprawcy, które on sam naruszył, należy pamiętać, że kara wymierzana jest na podstawie i w granicach prawa.
