KONTRREFORMACJA -ruch w Kościele katolickim wywołany zagrożeniem reformacją, udokumentowany dekretami soboru trydenckiego, na którym w trosce o nieskazitelność dogmatów i prawomyślność wiary określono, co należy uznać za katolickie w dziedzinie nauki i zwyczajów kościelnych oraz sztuki sakralnej. Popularność hagiografii, powstawanie narodowych przekładów Biblii, propagowanie nowego modelu kształcenia, łączenie wątków antycznych z biblijnymi.
BLAISE PASCAL- Głosił zasadę rozdziału między rozumem a wiarą. Stwierdził, że byt ludzki jest miłością wobec wszechświata. „Człowiek to najsłabsza w przyrodzie trzcina, ale trzcina myśląca”.
MARINIZM- nurt biorący początek od poety włoskiego: G.MARINO. Uważał, że poezja powinna przede wszystkim zadziwiać czytelnika, poeta powinien poszukiwać niezwykłych metafor i wyrafinowanych porównań, tworzyć zawiłą ornamentykę słowną. Poezja powinna ingerować w taką rzeczywistość, która jest domeną doznań umysłowych-(stąd rozkwit poezji erotycznej). Polskim przedstawicielem tego nurtu był J.A.Morsztyn.
KONCEPTYZM- Styl zwracający szczególna uwagę na elegancję języka, zrozumiałego wyłącznie dla elity umysłowej. Wyszukana gra słów–> paradoksy, koncepty, antytezy, sentencje, osiągając styl zwięzły i dominację treści.
POEZJA METAFIZYCZNA- mieszano w sposób ryzykowny tematykę religijną, filozoficzną i erotyczną. (M.Sęp-Szarzyński). Znakomicie wyrażano atmosferę sceptyzmu i niepewności.
VANITAS- różne literackie i artystyczne prezentacje kruchości ludzkiego istnienia.
MANIERYZM – zjawiska w sztuce drugiej połowy XVI w poprzedzające barok, a wyraźnie odmienne od renesansowych. Manieryści odeszli od wielkich wzorców Leonarda da Vinci, zwracali uwagę na sposób tworzenia (manierę), byli pochłonięci zgłębianiem tajników stylu.
SARMATYZM – oryginalna polska kultura szlachecka, tworząca wzorce postaw, charakterystyczną ideologią oraz nakazy mody, obyczajowości i estetyki. Ukształtowała się w oparciu o hipotezy mówiące o pochodzeniu szlachty Rzeczpospolitej od starożytnych Sarmatów żyjących nad Donem i Morzem Aralskim. Polscy Sarmaci przypisywali sobie takie cechy jak:
-rycerskość
-umiłowanie tradycji
-patriotyzm
-gościnność
-przywiązanie do wolności.
Z czasem pojawiło się wśród nich: zacofanie i zgubna ksenofobia oraz niechęć do zmian – stali się przedmiotem ataku światłych, walczących o reformy w państwie przedstawicieli oświecenia. Wyróżniali się strojem i fryzurą. np. sumiaste wąsy:P
INWERSJA – zakłócenie szyku wyrazów w zdaniu
PRZERZUTNIA – (w wierszu), zakłócenie rozczłonkowania wersyfikacyjnego polegające na tym, że część pewnej całości składniowo-intonacyjnej umieszczona zostaje w następnym wersie.
OKSYMORON – figura retoryczna zestawiająca ze sobą wyrazy o sprzecznym znaczeniu.
ANTYTEZA – dwie przeciwstawne myśli w obrębie sąsiadujących ze sobą członów wypowiedzi.
ELIPSA – figura poetycka – pominięcie jednego z elementów składowych i wnosząca czynnik niejasności, tajemniczości, może dotyczyć pojedynczego wyrazu, ich grupy, lub członu składniowego.
METAFORA -przenośnia, w której zestawione ze sobą wyrazy ulegają wzajemnym przekształceniom znaczeniowym. Jeden ze składników znaczenia wyrazu zostaje podkreślony w tym zestawieniu przez sąsiedztwo innego wyrazu o podobnym składniku znaczeniowym.
MAKARONIZMY – wyrazy pochodzące ze zwrotów i wyrazów z języków obcych, które są wplatane do tekstów.
PAMIĘTNIK – relacja piśmiennicza, odtwarzająca wydarzenia autentyczne, w których autor uczestniczył lub był ich świadkiem. Jest to również zapis poglądów i opinii autora, wyznań osobistych i przeżyć. Wyróżniamy : dziennik i wspomnienie.
KULTYZM – (GONGORYZM) kierunek w barokowej poezji hiszpańskiej. W pewnej mierze podobny do marinizmu, również chce zaszokować odbiorcę i posługuje się skomplikowanymi konstrukcjami składniowymi i metaforycznymi. Do tego dochodzi poważne, czasem trudne do rozszyfrowania przesłanie.
