Pojęcie Pedagogika :
Pedagogika nauka o wychowaniu, teoria działalności wychowawczej. Na jej gruncie formułuje się cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesu wychowawczego. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym.
Do głównych instytucji takiego wychowania zalicza się: rodzinę, przedszkole i szkołę. Obecnie zakres zainteresowań pedagogiki jest o wiele szerszy i obejmuje: samowychowanie i samokształcenie młodzieży i dorosłych, oddziaływanie wychowawcze instytucji wychowania pozaszkolnego, głównie: środków masowej komunikacji, organizacji młodzieżowych, placówek kulturalnych (teatrów, klubów, muzeów i in.), instytucji wychowania religijnego itp.
Do najważniejszych teorii pedagogicznych zalicza się:
1) naturalizm pedagogiczny – opartą na przesłankach atawistycznych koncepcję swobodnego, naturalnego wychowania, polegającą na dostosowaniu się wychowawcy do naturalnego, spontanicznego rozwoju wychowanka. Najdalej idącym kierunkiem naturalistycznym jest pajdocentryzm przyznający dziecku centralną pozycję w procesie wychowania ze względu na doskonałość jego wrodzonych predyspozycji.
2) socjologizm pedagogiczny – kierunek przeciwstawny teoriom naturalistycznym, traktujący zjawiska pedagogiczne wyłącznie w relacjach oddziaływania środowiska społecznego i uwzględniający także wrodzone zadatki jednostki.
3) teorię konwergencji (dwóch czynników), zmierzającą do usunięcia krańcowości z poglądów naturalistycznych i socjologicznych oraz opierającą działalność pedagogiczną zarówno na oddziaływaniu środowiska społecznego, jak i wrodzonych zadatkach jednostki.
4) pedagogikę kultury – kierunek, który opiera proces wychowawczy na przeżywaniu i przyswajaniu przez jednostkę wartości kulturowych stworzonych przez cywilizację.
Przy formułowaniu dyrektyw wychowawczych pedagogika korzysta z dorobku wielu nauk, m.in.: filozofii, psychologii, socjologii, etyki, biologii, antropologii, informatyki, ekonomii. Pedagogika wyodrębniła szereg dyscyplin pedagogicznych: pedagogikę ogólną, teorię wychowania, dydaktykę, pedagogikę specjalną, pedagogikę społeczną, andragogikę, pedagogikę porównawczą (nauka o systemach oświatowych), pedagogikę kształcenia zawodowego, pedeutologię (nauka dotycząca nauczyciela), historię oświaty i wychowania.
Pojęcia stosowane w pedagogice:
Wychowanie – jedni rozumieją jako „system działań zmierzających do określonych rezultatów wychowawczych” inni zaś mówią o wychowaniu „jako zespole już kształtowanych cech” Wychowanie należy rozumieć jako świadome organizowaną, polegającą na wywołaniu zamierzonych zmian, mających na celu doprowadzenie do pełnego rozwoju jednostki, do przygotowania jej do życia w społeczeństwie przez ukształtowanie pożądanych sposobów zachowania. Wychowanie można ujmować w znaczeniu wąskim lub szerokim. W znaczeniu wąskim odnosi się do pewnych tylko oddziaływań na pojedyncze sfery. Używa się wtedy określenia wychowanie intelektualne, moralne, estetyczne, fizyczne. W znaczeniu szerokim można określić je jako całość wpływów i oddziaływań prowadzących do ukształtowania u jednostki ludzkiej trwałych sposobów zachowań, zgodnych z panującymi normami
Kształcenie – się możemy określić jako proces zdobywania orientacji w otaczającej rzeczywistości przyrodniczej i społecznej (wiedzy) oraz umiejętności działania w niej. W efekcie procesu kształcenia się osiąga wykształcenie .
Nauczanie – jest procesem kierowanym przez nauczyciela w celu przekazania wiedzy, ukształtowania umiejętności oraz nawyków , rozwijania zdolności i zainteresowania uczniów
Nauki współdziałające z pedagogika
Metody badania jakimi posługuje się pedagogika dla opracowania swoich problemów praktycznych, empirycznych, normatywnych i teoretycznych, związanych z wychowaniem i wszechstronnym rozwojem człowieka muszą być wychowawczo przeprowadzane z punktu widzenia dobra rozwojowego wychowanka,a nie dobra samej nauki. Dlatego też wzgląd na to by, w niczym nie zaszkodzić badanemu człowiekowi w jego dalszym rozwoju, mocno ogranicza w pedagogice użycie metod metod badawczych , które by pociągały za sobą cierpienie , niebezpieczeństwo dla zdrowia czy życia, deprywację moralną, zgorszenie lub sugestię zła. Taka humanizacja metod w pedagogice promieniuje dziś na wszystkie inne nauki badające człowieka, prowadząc do humanizacji nauki. Jednakże same metody badania nie są zapożyczane od innych nauk, służących wzorami i gotową wiedzą. Jak już wiemy Herbart wprowadził dwie nauki tego rodzaju, etykę filozoficzną i psychologię ogólną. Obecny rozrost zagadnień pedagogicznych spowodował znaczny rozwój ilościowy i jakościowy nauk pomocniczo współdziałających ze sobą w pedagogice współczesnej.
Wśród tych nauk wymienia się zazwyczaj te które zajmują się procesami rozwoju dzieci i młodzieży ale z innego punktu widzenia niż pedagogiczne. Są to więc nauki biologiczne, w których obrębie prowadzone są badania nad rozwojem osobnicznym, a zwłaszcza nad dziedzicznością i cechami wrodzonymi i nabytymi, nad funkcjonowanie mózgu nad higieną indywidualną i społeczną , nad korygowaniem odchyleń od normy itp. Są to nauki społeczne dla których wychowanie ma charakter formowanie osobnika na członka grup społecznych. Do nauk współdziałających dziś z pedagogiką należy zaliczyć te, które nie zajmują się bezpośrednio wychowaniem, mają jednak znaczenie dla pedagogiki. Są to antopologia filozoficzna, zmierzająca do określenia istoty człowieka oraz nauki polityczne, będące podstawą dla koncepcji i planów rozwoju kraju, jego miejsca wśród narodów świata. Określenie istoty człowieka ma charakter studiów filozoficznych ale także historycznych.
Filozofia – rozpatruje człowieka jako istotę ludzką, stanowi źródło norm wartości, wzór osobowych, stanowi teoretyczne i metodologiczne źródło poznania
Aksjologia – nauka o wartościach
Socjologia – zajmuje się badaniem relacji jednostki- grupa, rozpatruje zagadnienia adaptacji, czyli przystosowania do nowych, zmieniających się warunków, bada wpływy środowiskowe, systemy społeczne, aspekt adaptacyjny.
Psychologia – zajmuje się człowiekiem i jego procesami psychicznymi : myślenie, pamięć, uwaga, koncentracja, uczenie się
Historia – zajmuje się przebiegiem zdarzeń na przestrzeni dziejów, kształtuje uczucia patriotyczne i postawy obywatelskie, ukazuje historię kraju ojczystego na tle historii powszechnej, błędy, wzorce
Biologia – zajmuje się organizmami zwięrzęcymi, roślinami, człowiekiem, ich budową i funkcjonowaniem oraz środowiskiem życia; kształtuje naukowy pogląd na świat, umiejętność oddziaływania na przyrodę
Polityka – sposób sprawowania władzy , kierowania sprawami wew. I zew. Państwa (gospodarcza, zagraniczna, ekonomiczna, społeczna – rozwój potrzeby, możliwości współpracy)
Ekonomia – nauka o przetwarzaniu informacji przy użyciu elektoronicznych maszyn cyfrowych
Logika – analiza języka i czynności badawczych (wnioskowanie, definiowanie, klasyfikowanie )
Statystyka –nauka zajmująca się metodami ilościowego opisu występujących masowo rzeczy i zjawisk.
Demografia – nauka o ludności, obejmująca w szczególności statyczny opis ogółu, mieszkańców określonego obszaru pod względem liczebności, struktury wiekowej i płciowej, stanu cywilnego, rasy, narodowości, języka ojczystego, wyznania, wykształcenia, zawodu i stanowiska społecznego.
