Na przeł. XV i XVI przedstawiciele dynastii Jagiellonów zasiadali na 4 tronach Europy : Kraków, Wilno, Praga, Buda (węg.później Budapeszt)
W tym czasie władcą Polski i Litwy był Aleksander Jagiellończyk(1501 – 1506), natomiast władcą Czech i Węgier był Wł.Jagiellończyk.
W tym czasie możemy mówić o bloku państw jagiellońskich w Europie środ.wsch. Z tym, że każde z tych państw miało własne problemy i własne możliwości rozwiązania ich :
1) Wł.Jagiellończyk :
– był zagrożony roszczeniami Habsburgów,
– musiał się zmagać z opozycją wewn.,
– był zagrożony przez politykę Turcji .
2) Król Polski i książę litewski:
– był zagrożony ekspansywną polityką Rosji,
– na płn. Zakon Krzyżacki usiłował zrzucić warunki II pokoju toruńskiego, a nawet miasta pruskie były powoływane przez cesarza na sejm Rzeszy . Cesarzem rzymskim narodu niemieckiego był wtedy Maksymilian I Habsburg (1486 – 1519)
Te wszystkie problemy odziedziczył najmłodszy z synów Kazimierza Jagiellończyka – Zygmunt zwany później Starym (1506 – 1548 )
Maksymilian usiłował stworzyć antypolską koalicję kusząc cara moskiewskiego obietnicą poparcia starań o koronę cesarską oraz podsycając nastroje niezadowolenia u mistrzów Zakonu Krzyżackiego.
Rzeczywiście księstwo moskiewskie rozpoczęło wojnę z Polską. Polacy odnieśli nawet zwycięstwo w 1514 w bitwie pod Orszą, ale wcześniej utracili Smoleńsk.Wojna trwała w latach 1512-1522.
Aby rozerwać to zagrożenie w 1515 Zygmunt Stary spotkał się z Wł. Jagiellończykiem i Maksymilianem w Wiedniu, gdzie zawarto układ mocą którego :
– w razie wygaśnięcia dynastii. jagiellonów tron czeski i węgierski miał przypaść Habsburgom,
– dzieci Wł.Jagiellończyka zawrą związki małżeńskie z wnukami Maksymiliana,
– w zamian za to Maksymilian wycofał się z popierania Moskwy i Zakonu krzyzackiego.
Ale w dalszym ciągu istniało przymierze między mistrzem Zak. Krzyż. – Albrechtem Hohenzollernem, a Rosją przeciw Polsce. Car przekazał nawet znaczne subsydia na uzbrojenie i wyposażenie wojska – armii krzyżackiej. Doszło do wojny 1519-21, w której Zakon poniósł klęskę. Po pewnym czasie państwo zakonne uległo sekularyzacji ( zeświecczenie – zniesienie zwierzchnictwa kościelnego ) – w pań. zakonnym przeżyła się doktryna luterańska, ostatni z mistrzów zakonu zrzucił habit, poddał się królowi polsk., ożenił się i z Prus Krzyżackich powstało świeckie księstwo luterańskie jako lenno królów polskich. W 1525.10.IV wielki mistrz zakonu Albrecht H. złożył hołd lenny królowi polskiemu – słynny hołd pruski (Kraków).Księstwo Pruskie było lennem Polski. Księcia zobowiązano do udzielenia Polsce w razie wojny pomocy wojskowej i finansowej. Przewidywano też że w razie sporów między księciem a poddanymi (Albrecht został władcą Księstwa Pruskiego ) będą mieli oni prawo do odwoływania się do sądownictwa królewskiego w Polsce. Traktat krakowski przyniósł dalsze wzmocnienie pozycji Polski nad Bałtykiem. Tymczasem skomplikowała się sytuacja na płd.-wsch. kresach RP. W 1526 Turcy najechali na Węgry, w bitwie pod Mohaczem zginął Ludwik Jagiellończyk – syn Władysława. Korona węgierska dostała się w ręce Habsburgów, podobnie jak korona czeska. Natomiast same Węgry w wyniku dalszych najazdów tureckich uległy podziałowi na
– zach. część, gdzie władali Habsburgowie,
– środ. gdzie władali Turcy,
– wsch. gdzie powstało księstwo Siedmiogrodu jako lenno tureckie.
Stosunki pols. – tureckie uregulował traktat z 1530, gdzie oba państwa zawarły porozumienie o nienaruszaniu własnych granic.
