POSTĘPOWANIE APELACYJNE
FUNKCJE
Funkcją Zasadniczą tego postępowania jest funkcja kontrolna, bezpośrednio w stosunku do postępowania głównego, a pośrednio w stosunku do postępowania przygotowawczego.
Funkcja kontrolna przejawia się w:
– badaniu prawidłowości zaskarżonego wyroku
– podejmowaniu decyzji zmierzających do korekty stwierdzonych uchybień
Postępowanie apelacyjne spełnia trzy funkcje akcesoryjne, identyczne z postępowaniem głównym.
Obecny polski system apelacyjne odznacza się następującymi cechami:
1. jest to system postępowania dwuinstancyjnego
2. strona zaskarżająca może żądać kontroli wyroku zarówno pod względem prawnym, jak i faktycznym
3. sąd odwoławczy nie jest związany granicami apelacji, gdy zachodzi potrzeba zreformowania wyroku na korzyść oskarżonego
4. sąd odwoławczy w zasadzie nie przeprowadza postępowania dowodowego, poznawać ma więc prawdę za pośrednictwem akt.
5. sąd odwoławczy może wydać wyrok merytorycznie odmienny niż sąd pierwszej instancji
6. sąd odwoławczy ma prawo sprowadzić oskarżonego pozbawionego wolności, chyba że apelacja została wniesiona na jego korzyść
Dwuinstancyjność postępowania odwoławczego polega na tym, że:
a) stronie przysługuje środek odwoławczy wyłącznie do jednego organu odwoławczego, a od orzeczeń tego organu nie przysługuje już żaden środek odwoławczy
b) tzw. Decyzje wpadkowe (incydentalne) wydawane przez organ odwoławczy w toku postępowania odwoławczego nie są zaskarżalne środkiem odwoławczym, chyba ,że ustawa stanowi inaczej
Środkiem odwoławczym jest apelacja i zażalenie. Przysługuje on od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji stronom oraz quasi-pozwanemu cywilnie.
Zarzuty odwoławcze to twierdzenia strony o uchybieniach popełnionych przez sąd pierwszej instancji.
Przyczyny odwoławcze to uchybienia, które stwierdzone przez organ odwoławczy powodują określone następstwa procesowe w stosunku do zaskarżonego orzeczenia. Rozróżnia się przyczyny:
– względne – to uchybienie które wywołuje następstwa procesowe tylko wtedy, gdy było ono treścią zarzutu strony w środku odwoławczym. Jeśli strona nie podniosła go w swej apelacji lub zażaleniu, sąd przechodzi nad nim do porządku dziennego.
Mają one miejsce gdy:
1) obrazy przepisów prawa materialnego,
2) obrazy przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia,
3) błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia,
4) rażącej niewspółmierności kary lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego lub innego środka.
5) Ujawnienie nowych faktów i dowodów po wydaniu orzeczenia, ale przed jego uprawomocnieniem się
6) Zaniedbanie dokumentacji procesu, a zwłaszcza niesporządzenie lub złe sporządzenie wyroku albo uzasadnienia wyroku, o ile takie zaniedbanie uniemożliwi sprawdzenie czy zostało popełnione uchybienie podniesione przez stronę w środku odwoławczym
– Bezwzględne – to uchybienie ,które wywołuje następstwa procesowe zawsze bez względu na to, czy były treścią zarzutu strony. Organ odwoławczy zawsze musi je wziąć pod uwagę. Przyczynami takimi są:
• z art. 439§1
1) w wydaniu orzeczenia brał udział sędzia podlegający wyłączeniu z przyczyn określonych
w art. 40 § 1 pkt 4, 5 oraz 7-9,
2) sąd był nienależycie obsadzony lub którykolwiek z jego członków nie był obecny na całej rozprawie,
3) sąd powszechny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu szczególnego albo sąd szczególny orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu powszechnego,
4) sąd niższego rzędu orzekł w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu,
5) zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie, określonych w art. 17 § 1 pkt 5, 6, 9, 10 lub 11,
6) oskarżony nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy,
7) sprawę rozpoznano podczas nieobecności oskarżonego, którego obecność była obowiązkowa.
• rażąca niesprawiedliwość orzeczenia powodująca jego zmianę na korzyść oskarżonego lub uchylenie, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów
• błędna kwalifikacja prawna czynu zobowiązująca sąd odwoławczy do jej poprawienia niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, ale bez dokonywania jakichkolwiek zmian w ustaleniach faktycznych
Przyczyna nieważności z mocy samego prawa natomiast nie jest przyczyną odwoławczą, choćby strona powołała uchybienie ją powodujące w swoim środku odwoławczym.
Granice zaskarżenia wyznaczają obszar orzeczenia, którego dotyczy środek odwoławczy. Są to zatem elementy orzeczenia zaskarżane w środku odwoławczym, tworzące zakres zaskarżenia. Zakres zaskarżenia może być:
1) pełny – gdy środek odwoławczy dotyczy całego orzeczenia:
a. apelacje co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku
b. apelacje co do kary uważa się za zwróconą przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze
i środkach karnych.
2) niepełny – który może wyrażać się ograniczeniach podmiotowych, przedmiotowych i podmiotowo-przedmiotowych (można bowiem zaskarżyć samo uzasadnienie oskarżenia)
Ograniczenia podmiotowe polegają na tym, że np. tylko jeden lub kilku oskarżonych spośród wielu oskarżonych zaskarża wyrok bądź oskarżyciel zaskarża wyrok tylko w stosunku do niektórych oskarżonych.
Ograniczenia przedmiotowe polegać mogą na zawężeniu zaskarżenia:
• tylko do kary, środka karnego lub innych rozstrzygnięć nie dotyczących wprost winy
• tylko do niektórych czynów łącznie rozpoznanych przez sąd pierwszej instancji
Ograniczenia podmiotowo – przedmiotowe są sumą obu ograniczeń.
Kierunek środka odwoławczego. Jest to stosunek środka odwoławczego do interesu prawnego oskarżonego. Środek odwoławczy może być więc wniesiony na korzyść lub na niekorzyść oskarżonego. Niektórzy uczestnicy procesu mogą wnieść środek odwoławczy tylko na korzyść oskarżonego. Są to:
– oskarżony
– jego obrońca
– przedstawiciel ustawowy
Inne strony mogą wnieść środek odwoławczy jedynie na niekorzyść oskarżonego . Wynika to z zasady – gravamen – czyli – odwołujący się może zaskarżyć jedynie rozstrzygnięcia lub ustalenia naruszajace jego prawa lub szkodzące jego interesom.
Zakaz reformationis in peius.- zakaz pogarszania sytuacji oskarżonego w procesie. Zakaz ten obowiązuje
w postępowaniu przed dwoma sądami:
a) w postępowaniu przed sądem odwoławczym – sąd ten może orzec na niekorzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy, a także tylko w granicach zaskarżenia, chyba, że ustawa stanowi inaczej
b) w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji – w razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania wolno w dalszym postępowaniu wydać orzeczenie surowsze niż uchylone tylko wtedy , gdy orzeczenie to było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego.
Zakaz reformationis in peius nie działa jeśli wyrok był zaskarżony również lub wyłącznie na niekorzyść oskarżonego.
Ograniczenia ne peius orzekania sądu odwoławczego. Polegają one na tym, że sąd odwoławczy:
1) nie może skazać oskarżonego , który został uniewinniony w pierwszej instancji lub co do którego
w pierwszej instancji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie
2) może orzec surowszą karę pozbawienia wolności tylko wtedy gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku
3) nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary 25 lat pozbawienia wolności albo dożywotniego więzienia
Powodem ograniczenia ne peius jest obawa, że sąd odwoławczy w przeciwnym wypadku będzie dokonywać własnych ustaleń dowodowych niekorzystnych dla oskarżonego, z naruszeniem zasady bezpośredniości
i których już później nikt nie skontroluje.
Granice środka odwoławczego. Ściśle wiążą się z zakazem reformationis in peius. Jest to zakres tego środka czyli w zasadzie granice rozpoznania sprawy przez organ drugiej instancji. Wyznaczają go:
a) granice zaskarżenia
b) zarzuty odwoławcze
c) kierunek środka odwoławczego
Za posługiwaniem się tym pojęciem przemawia:
1. zasada skargowości obowiązująca w polskim procesie karnym
2. nie można w postępowaniu odwoławczym wszystkiego badać
3. konieczność określenia zakazu ref.i.p
Obowiązywanie granic środka odwoławczego wyraża się w tym, że:
I. odwołujący się powinien wskazać zaskarżane rozstrzygnięcia lub ustalenia
II. art.433§1 stanowi ,iż sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego
Rozszerzenie rozpoznania poza granice środka odwoławczego jest dopuszczalne tylko w następujących przypadkach:
1) stwierdzenia bezwzględnych przyczyn odwoławczych
2) orzekania na korzyść oskarżonego
3) uchylenia lub zmiany przez sąd odwoławczy orzeczenia na korzyść współoskarżonych, choćby nie wnieśli oni środka odwoławczego
Zawężenie rozpoznania jest również dopuszczalne. Sąd odwoławczy może bowiem ograniczyć rozpoznanie środka odwoławczego tylko do poszczególnych uchybień, podniesionych przez stronę lub podlegających uwzględnieniu z urzędu.
