POWSTANIE WIELKIEJ KOALICJI
Za początek Wielkiej Koalicji można uznać uchwalenie przez Kongres USA ustawy “Lend-Lease Act” z marca 1941 r., która zezwalała na dostarczanie broni tym państwom, których bezpieczeństwo wiązałoby się z bezpieczeństwem Stanów Zjednoczonych. Dostawy te miały być realizowane na kredyt lub jako dzierżawa. Jako pierwsza dostawami w ramach lend-lease została objęta Wielka Brytania.
Jednak zasadnicze znaczenie dla tworzenia się tej koalicji miał agresja Niemiec hitlerowskich na Związek Radziecki, która doprowadziła do zbliżenia brytyjsko-radzieckiego. Jego wyrazem był układ z 12 lipca 1941 r. o wspólnym prowadzeniu wojny z III Rzeszą. Wkrótce podobne układy podpisały z ZSRR emigracyjne rządy Czechosłowacji, Polski i Francji. Stworzyło to podstawy do współpracy politycznej i wojskowej Wielkiej Brytanii i jej sojuszników ze Związkiem Radzieckim.
Kolejnym etapem tworzenia się koalicji antyfaszystowskiej było podpisanie przez premiera brytyjskiego Churchilla i amerykańskiego prezydenta Roosevelta Karty Atlantyckiej (14 VIII 1941). Była to deklaracja określająca zasady polityki obu państw po zakończeniu wojny:
– wyrzeczenie się agresji w stosunkach międzynarodowych,
– prawo wszystkich ludów do suwerenności i wyboru formy rządów,
– prawo wszystkich państw do dostępu i korzystania na równych prawach z surowców
naturalnych oraz działalności handlowej,
– podjęcie działań zapewniających rozwój gospodarczy i gwarantujących pokój
po wojnie.
We wrześniu 1941 r. odbyła się w Londynie konferencja z udziałem Belgii, Czechosłowacji, Francji, Grecji, Luksemburga, Holandii, Jugosławii, Norwegii, Polski i Związku Radzieckiego, które podpisały Kartę Atlantycką (z zastrzeżeniem ZSSR dotyczącym uznania jego granicy sprzed czerwca 1941 r.).
1 października 1941 r. nastąpiło porozumienie radziecko-brytyjsko-amerykańskie o rozszerzeniu “Lend-Lease Act” na ZSRR, który miał otrzymywać miesięcznie minimum 400 samolotów i 500 czołgów (do VI 1942).
Atak japoński na Pearl Harbour uczynił ze Stanów Zjednoczonych stronę wojny i stworzył warunki do utworzenia wielkiej koalicji antyfaszystowskiej. Podstawą prawną jej funkcjonowania stała się “Deklaracja Narodów Zjednoczonych” podpisana 1 stycznia 1942 r. w Waszyngtonie. Jej sygnatariuszami były: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Związek Radziecki, rządy wszystkich państw będących w stanie wojny z państwami Osi oraz republiki środkowoamerykańskie. Łącznie podpisało Deklarację 26 państw (w tym Polska), a do końca wojny 52 państwa. Sygnatariusze deklarowali współpracę i użycie wszystkich posiadanych środków do prowadzenia wojny z członkami Paktu Trzech (III Rzesza, Włochy, Japonia i ich sojusznicy: Węgry, Rumunia, Słowacja, Bułgaria, Niezależne Państwo Chorwackie) aż do pełnego zwycięstwa. Państwa Wielkiej Koalicji były często nazywane Narodami Zjednoczonymi (zachowane do dziś w nazwie Organizacji Narodów Zjednoczonych).
Dalsza działalność Wielkiej Koalicji sprowadzała się przede wszystkim do ustalenia przez mocarstwa zasad współdziałania wojskowego i niektórych decyzji terytorialnych. W latach 1942-1943 ustalenia te były podejmowane przez ministrów spraw zagranicznych Wielkiej Brytanii, Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego. Przygotowywali oni również grunt pod osobiste spotkania przywódców Wielkiej Trójki organizowane w latach 1943-1945.
Brytyjsko-amerykańska konferencja “Arkadia” w Waszyngtonie (1942) uznała wojnę za niepodzielną (wspólną), ale ustaliła pierwszeństwo dla działań przeciwko Niemcom. Powołała Połączony Komitet Szefów Sztabów i przyjęła strategię działań peryferyjnych w Europie.
Konferencja w Casablance (1943), brytyjsko-amerykańska, podjęła decyzję o desancie na Sycylię, utworzenia drugiego frontu dopiero w 1944 r. i zakończenia wojny tylko po bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy.
Konferencja w Quebecku (1943), brytyjsko-amerykańska, skonkretyzowała ustalenia dotyczące drugiego frontu – utworzenie go latem 1944 r. we Francji.
Konferencja ministrów spraw zagranicznych ZSRR, Wielkiej Brytanii i USA (1943) przygotowała program konferencji Wielkiej Trójki w Teheranie. Podjęła również decyzję o odbudowie państwa austriackiego, zapowiedziała ukaranie zbrodniarzy wojennych i podjęcie prac nad utworzeniem międzynarodowej organizacji utrzymującej pokój po wojnie.
