Prawo rodzinne i opiekuńcze
Pierwszą instytucją uregulowaną w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym jest małżeństwo.
1. Małżeństwo ułatwia ustalenie pochodzenia dziecka i tym samym porządkuje stan cywilne jednostki.
2. Małżeństwo kształtuje stosunki rodzinne w szerszym zakresie, np. powoduje powstanie stosunku powinowactwa – teściowie.
3. Małżeństwo tworzy grupę rodzinną względem której państwo prowadzi określona politykę społeczno-gospodarczą – ochrona dobra dziecka, możliwość wspólnego rozliczania się małżonków, uprzywilejowane rozliczanie się osób samotnie wychowujących dzieci.
MAŁŻEŃSTWO – związek równoprawnych stron różnej płci w celu wspólnego pożycia; legalny związek kobiety i mężczyzny; związek powstały z woli stron; związek o charakterze trwałym ale nie nierozerwalnym.
Przesłanki do zawarcia małżeństwa:
a) odmienność płci (wykazana co najmniej na miesiąc przed zawarciem związku)
b) złożenie zgodnych oświadczeń woli;
c) jednoczesna obecność przy składaniu oświadczeń;
d) złożenie tych oświadczeń przed kierownikiem USC (musi być właściwy ze względu na miejsce zamieszkania jednej ze stron);
e) złożone osobiście lub przez pełnomocnika;
Przeszkody do zawarcia małżeństwa:
a) wiek (18 i 21 lat i wyjątki – 16-letnia dziewczyna w ciąży i 18-letni chłopak za zgoda sądu);
b) całkowite ubezwłasnowolnienie;
c) choroba psychiczna lub niedorozwój umysłowy;
d) bigamia;
e) pokrewieństwo i powinowactwo do II stopnia w linii bocznej włącznie; powinowactwo do I stopnia nie można chyba że za zgoda sądu;
f) przysposobienie (adopcja);
Małżeństwo zawarte mimo istnienia przeszkody jest ważne i skuteczne dopóty, dopóki sąd nie wyda orzeczenia o jego unieważnieniu.
Nie ma nieważności małżeństwa od początku.
Prawa i obowiązki małżonków:
• miejsce zamieszkania małżonków, domniemywa się, że zamieszkują wspólnie
• prawo dotyczące nazwiska – trzy możliwości;
• zawarcie małżeństwa nakłada na małżonków określone obowiązki o charakterze majątkowym:
obowiązek przyczyniania się do utrzymania rodziny;
odpowiedzialność solidarna małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z nich;
• oraz o charakterze niemajątkowym:
obowiązek wierności;
obowiązek pomocy;
obowiązek lojalności;
Aby mogło dojść do rozwodu muszą zajść przesłanki do rozkładu współżycia (ekonomiczne, duchowe i fizyczne);
• powstanie małżeńskich ustrojów majątkowych:
– stosunki powstające w wyniku zawarcia małżeństwa, ale powiązane z wzajemnymi prawami i obowiązkami małżonków, np. odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte dla zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny; obowiązek dostarczania rodzinie środków na utrzymanie;
– stosunki majątkowe między małżonkami w zakresie wzajemnej sytuacji małżonków tzn. majątku, który każdy z nich miał przed zawarciem małżonków i majątku, którego się \”dorobił\”.
Rodzaje ustrojów majątkowych:
1. ustawowa wspólność majątkowa;
2. ustrój umowny;
Ustrój ustawowej wspólności obowiązuje w sytuacji, gdy małżonkowie ani przed zawarciem małżeństwa nie zawarli umowy majątkowej tzw. intercyzy. Na mocy intercyzy małżonkowie mogą:
• rozszerzyć wspólność majątkową;
• ograniczyć tę wspólność;
• wyłączyć wspólność, czyli ustanowić ustrój rozdzielności majątkowej;
Nie jest dopuszczalny wybór jakiegoś innego ustroju ustalonego przez małżonków, ani ustroju, który łączył by w sobie elementy ustrojów wskazanych w ustawie. Kodeks r. i o. Przewiduje tzw. ustrój przymusowy w postaci rozdzielności majątkowej. Jest on w sytuacjach zniesienia wspólności ustawowej lub umownej przez sąd i w razie ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków. Wspólne rzeczy art. 32 krio i 33.
