12 kwietnia 1861 roku zbombardowano i zmuszono do kapitulacji Fort Sumter. Przywódcy republikańscy odebrali ten fakt jako wypowiedzenie wojny.
Siły po obu stronach były bardzo nierówne. Stany południowe nie mogły wystawić takiej samej liczby wojska co północne, jednak żołnierze południowi mieli zdecydowanie lepsze przygotowanie bojowe, stamtąd rekrutowała się większość oficerów Stanów Zjednoczonych. Ponadto mieli poparcie u państw europejskich (bawełna).
Federaliści mieli znaczną przewagę liczebną, zabrakło im jednak dobrej kadry oficerskiej. Co ważne jednak mieli oni w ręku całą flotę amerykańską.
Wybuch wojny powitano po obu stronach z dużym entuzjazmem, który słabnął w miarę przedłużania się walk. W roku 1862 na południu wprowadzono obowiązek służby wojskowej, rok później na Północy. Wywołało to falę wrogich manifestacji i rozruchów.
W pierwszej fazie wojny (1861 – 1862) przewaga była po stronie południowców. Generałowie Lee i Jackson odnieśli kilka zwycięstw na froncie północno wschodnim, podczas gdy na froncie zachodnim generał Grant posunął się daleko wzdłuż rzeki Missisipi. W 1863 roku wojna weszła w fazę decydującą. Generał Lee przeszedł rzekę Potomac i zagroził Waszyngtonowi. Jednak po zaciętej bitwie pod Gettysburgiem musiał cofnąć się na południe w tym czasie Grant odniósł poważne zwycięstwo pod Vicksburgiem na lewym brzegu Missisipi. Od tego momentu konfederaci byli wszędzie w defensywie. Dodatkowe zaś utrudnienie stanowiła przemysłu wojennego i brak ludzi. Gen. Grant został w prawdzie odwołany na północ w latem 1864 zaczął oblegać Richmont, lecz jego następca – gen. Sherman dotarł do morza, a potem przez stany Alabamę i Georgię, Karolinę Północną i Południową (które przy tym ogromnie spustoszył) dotarł do stanu Wirginia. Tu połączył się z Grantem. Otoczony przez będące w przewadze siły federalistów generał Lee podpisał 9 kwietnia 1864, w Apponattox akt kapitulacji.
Wojna była skończona.
Skutki
Prowadzona była z ogromną zaciętością, czy wręcz okrucieństwem w stosunku do przeciwników. Federaliści traktowali konfederatów jak buntowników, konfederaci zaś federalistów jako najeźdźców. Armie obydwóch stron mordowały jeńców, niszczyły zasiewy, paliły całe wsie i miasta, zabijając także ludność cywilną.
W walce wzięły pośrednio udział także kobiety, jako sanitariuszki, robotnice, agitatorki. Po obu stronach został zmobilizowany do celów wojennych prawie cały przemysł, rozwinięto propagandę w skali dotąd niespotykanej, czyniąc z niej mowy rodzaj broni. O zwycięstwie północy zdecydowała przewaga liczebna, lepiej rozwinięta technika i panowanie na morzu. Dodatkowo przyczyniła się do tego niedostateczna pomoc dla Południa ze strony Europy.
Trwającą blisko cztery lata wojnę (1861-65) uważa się za drugą (ważniejszą) rewolucję amerykańską. Przekształciła ona strukturę społeczną Stanów Zjednoczonych. Wyzwoliła około czterech milionów Murzynów, zmniejszyła rolę wielkich właścicieli ziemskich.
