Plan pracy:
1) Życie i twórczość Stefana Żeromskiego.
2)Twórczość Żeromskiego odzwierciedleniem prądów realizmu i modernizmu.
3) Problem krzywdy społecznej w Opowiadaniu i powieści pisarza.
4)Znaczenie twórczości Stefana Żeromskiego w polskiej literaturze.
Stefan Żeromski urodził sie 1 listopada 1864r. w Strawczynie na ziemi Kieleckiej. Dzieciństwo i młodość spędził w Ciekotach. W jego pamięci głęboko i wszechstronie utrwaliło się piękno ziemi ojczystej. Niejednokrotnie w swoich utworachStefan Żeromski ukazywał piękno ziemi Kieleckiej, tradycje historyczne oraz pamięć niedawno stłumionych walk (powstanie styczniowe 1863r.).
w 1874r. Żeromski zaczyna uczęszczac do kieleckiego gimnazjum. W 1879r. umiera Żeromskiemu matka. W 1886r. rozpoczyna studia w Instytucie Weterynaryjnym w Warszawie lecz z powodu zupełnego braku środków do życia rzuca studia styka się z życiem ideowym młodzieży i bierze udział w poczynaniach patriotyczno- oświatowych. Zbliża siędo postępowego środowiska pisarskiego skupionego wokół \’\’głosu\’\’. Żeromski zarabia na życie jako nauczyciel domowy w dworach szlacheckich na Kieletczyźnie, Mazowszu, POdlasiu, Nałęczowie. Następnie pisarz otrzymuje posadę pomocnika bibliotekarza w Polskim Muzeum Narodowym, mając pewniejszą sytuację materialną zaczyna instensywnie tworzyć. Zmarł 20 listopada 1925r.
Stefan Żeromski jest najwybitniejszym powieściopisarzem okresu modernizmu. W twórczości jego splatają się 2 prądy: realizm i modernizm. Powieść i nowela w twórczości S. Żeromskiego w epoce modernizmu przeżywały swoją ewolucję. Oba te gatunki odbiegały od naturalistycznego kopiowania rzeczywistości, a dążyły do artystycznej stylizacji życia. Pisarz nie dążył w innych swych nowelach do wiernego odtwarzania rzeczywistości, a jedynie pragnął prześwietlić ją swoimi idealistycznymi poglądami. Wprowadził do swoich utworów nastrojowość i symbolizm osiągając dzięki temu popularność swoich nowel , które również przynosiły chlubę naszej nowelistyce ( zmierzch, zapomnienie, Doktor Piotr, Siłaczka). W twórczości pisarza wyróżniamy dwa zagadnienia. Zagadnienie narodowe oraz problem krzywdy społecznej. Oba te zagadnienia nie mają charakteru politycznego, a jedynie wartość moralną. W zagadnieniu krzywdy społecznej Żeromski pragnie oborczyć winą za zło, za cierpienia i niedolę ludu nie tylko krzywdzicieli ale również tych, którzy to zło akceptowali nie walcząc z nim, nie demaskując go. Pisarz wrażliwy jest nie tylko na dolę nędznego wyrobnika wiejskiego, ale również wzrusza go zwykły robotnik pracujący fizycznie czy też umysłowo w mieście.
„Człowiek to rzecz święta, której krzywdzić nie wolno nikomu” to słowa wielkiego polskiego pisarza Stefana Żeromskiego, którego cała twórczość jest szukaniem, żarliwym wołaniem o zmianę nieludzkich stosunków. O zniesienie krzywdy w imię miłości i człowieczeństwa. Jest samotną próbą znalezienia dróg wyjścia, błąkaniem się pościeżkach utopii społecznej. Twórczość tę od pierwszej chwili nasyca po brzegu problematyka społeczna, realistyczne obrazy z życia polskiego pod piórem wielkiego artysty i humanisty stają się przejmującym oskarżeniem ustroju, wktórym jest możliwe takie pohańbienie człowieczeństwa. Te wstrząsające obrazy zauważamy w losach Obali, katowanego za kradzież desek, które potrzebował na zrobienie trumny dla syna, jak również w ponurych scenach „zmierzch”. Tematem opowiadania jest praca Gibałów wyrobników wiejskich utrzymujących się tylko z pracy najemnej. Akcja ta rozgrywa się po powstaniu styczniowym 1864r. po przprowadzonej reformie uwłaszczeniowej. Tacy mieszkańcy wsi jak gibałowie nie posiadający ziemi nie zostali ta reformą objęci. Tematyka opowiadania dotyczy realizacji haseł pozytywistycznych ( przede wszystkim pracy organicznej). Żeromski ukazuje złudność tych haseł tzn. niemożliwość ich realizacji w ówczesnych warunkach. Przejmujące obrazy dostrzegamy również w „Silaczce”. Autor napisał tę nowelę, aby ukazać problemy, które go dręczyły, a więc jak w owych czasach wyglądała realizacja haseł pozytywistycznych, jak żyli ludzie w zapodłych wioskach. Poeta także pokazuje nam los tych entuzjastów, którzy w najbardziej zacofane zakątki kraju pragną nieść wiedzę i budować życie godne człowieka. Takimi działaczami pozytywistycznymi jest Doktor Oborecki, który z początku walczył z zacofaniem i ciemnotą, leczył za darmo wreszcie osamotniony w tej walce przystosował się do środowiska, pogodził się z nędzą, ciemnotą i zacofaniem mas. Stasia Bozowska również poniosła klęskę jednak mimo porażki potrafiła rozbudzić głód książki na wsi. Podjęła ona samotnie walkę, która jednak nie powiodła się ponieważ lud w tym okresie nie potrzebował tak bardzo oświaty jak chleba. Ludność wiejska była głodna i na I plan wysuwał zdobycie żywności jak na II dopiero oświatę. W opowiadaniu „Doktor Piotr” ukazuje Żeromski konflikt ideowo-moralny między starym Cedzyną a jego synem Piotrem. Konflikt ów został przedstawiony w bogactwie motywów psychologicznych. Stary Cedzyna jest uwikłąny w trudne i nieludzkie warunki życia. Wiedziony głęboką miłością do syna, nie umie do końca zrozumieć swojego przestępstwa. Złamany wyjazdem syna wraca do domu szarpany bólem, na który nie znajduje ratunku i upojenia.
Następnie poszedł wolno, nie mając żadnego już zamiaru ani wiadomości o kierunku, w jakim postępuje schylał się ku ziemi i przy świetle ostatniego brzasku zorzy wieczornej rozpozanwał głębokie ślady stóp syna, wyciśnięte w miękkim śniegu, które teraz mróz na tej okrutnej drodze miłosierdzia utrwalał dla niego. Tak więc „Doktor Piotr” jest opowiadaniem o krzydzie społecznej. Opowiadanie „Rozdziobią nas kruki, wrony” ukazuje dzieje walk narodowowyzwoleńczych w okresie niewoli. Opowiadanie to jest jedną z najboleśniejszych scen w literaturze narodowej. Tematem noweli jest epizod zostatniego okresu powstania styczniowego. W ponury jesienny dzień, powstaniec Szymon Winrych przedziera się w kierunku Nasieliska, aby dostarczyć transport broni. Niestety spostrzeżony przez Moskali, zostaje zamordowany. Wrony przystępują do okrutnej preporacji zwłok powstańca, płoszy je chłop przybyły z pobliskiej wsi. Obdziera on zabitego Winrycha z lichego odzienia, konia ze skóry i obu wrzuca pospołu do pobliskiego dołu, nie zapominając podziękować Bogu za to, że obdarował go wieloma pożytecznymi przedmiotami. „Słowo o bandosie” to utwór ukazujący nędzę wsi kieleckiej. Bohaterem nie jest konkretny chłop, lecz ” dola bandosa”. Opowiadanie jest uogólnieniem prawdy w niedoli bezrolnych chłopów. W następnej części autor powołuje do życia „Rycerza- Bandosa”, który tuła się po świecie jak „błedny donkichot”. Opisuje pisaz dolę parobka folwarczanego po upadku rewolucji. Ukazuje szlachetne posłannictwo ludzi, którzy wbrew powszechnemu egoizmowi wnoszą trwałe wartości do kultury narodowej.
„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego jest natomiast pierwszym w Polsce utworem literackim, który do doświadczeń Rewolucji Październikowej ustosunkował się krytycznie, ale zcałą uczciwością i powagą. Jego pierwszym utworem, w którym pokazana została nie tylko Rosja rewolucyjna, ale i polski ruch komunistyczny, jego poważna rola w dobie wielkiego ideowego kryzysu jaki Poslka przeżywała. „Przedwiośnie” St. Żeromskiego to powieść o rewolucji i obrazująca nastroje społeczeństwa w tych trudnych latach. Szczególnie w III części, która jest obrazem dziejów szarpaniny duchowej i konfliktów ideowych. Uwydatnione są postawy i przekonania polityczne bohaterów. Często więc w ogólnej kompozycji najistotniejsza, w niej zawiera się poenta ideowa powieści. Widzimy w niej moment przełomowy jaki przeżył Cezary Baryka.
C. Baryka jest całym sercem za rewolucję społeczną uważaże „należałoby raz przecież wykonać ten skok, ażebyprzemoc zepchnąć przemocą ramiena z tronu potęgi. Jakże szczęśliwi jesteśmy, że stało sie to za naszych carów, że dokonano tego na naszych oczach. Precz nareszciie z krzywdą! Precz z przemocą człowieka nad człowiekiem! Zwraca sie zbólem do matki- ” Twój syn nie może stać w szeregu cięmiężycieli! Nie chę! Nie chcę!.. Poglądy i hasła głoszone przez Barykę są nader śmiałe, bo nikt winny jak on właśnie dożucał krzywdy ze strony rewolucjonistów. Oni to zarekwizowali mu mieszkanie i doprowadzili do skrajnej nędzy. Nie miałjednak do nich o to żalu. Żeromski sprawił, że Baryka stał sie nieomal postacią symboliczną, jakby ucieleśnieniem młodego pokolenia, które w każdym czasie zgodnie z przywilejem młodości, dąży do przebudowy świata w imię prawdziwego sprawiedliwego porządku rzeczy.
W literaturze polskiej Stefan Żeromski pozostanie jako pisarz,który z największym współzuciem dla ludzkiego cierpienia, zpasjją nienawiści do wyzysku i przemocy człowieka nad człowiekiem oskarżał ustrój kapitalistyczny, budził gniew i bunt w sumieniach czytelników. Torował drogę ideom rewolucyjnym do icg świadomości
