?Kobieto puchu marny! Wietrzna istoto!? ? to chyba jedno z najpopularniejszych stwierdzeń odnoszących się do przedstawicielek płci pięknej. Jednak czy do każdej z pań możemy odnieść te słowa? Z pewnością nie, przecież każdy człowiek jest inny. Nikomu nie można z góry przypisywać określonego zespołu cech charakteru. W literaturze istnieje ogromna różnorodność kobiecych typów: od subtelnych i delikatnych kokietek poprzez wzorowe matki i żony do bezwzględnych i brutalnych morderczyń. Czasem kobieta jest jedynie dopełnieniem mężczyzny- idealnym potwierdzeniem tegoż wzoru jest główna bohaterka bestsellerowej powieści Helen Fielding pt. ?Dziennik Bridget Jones?. W świecie przedstawionym przez tę współczesną pisarkę nadrzędnym, jeśli nie jedynym celem kobiety jest zdobycie i usidlenie mężczyzny. Tytułowa Bridget to nowoczesna, trzydziestoletnia mieszkanka Londynu, która mimo swojego wieku nie posiada stałego partnera, co jest przyczyną jej licznych kompleksów. Swoje problemy panna Jones leczy za pomocą alkoholu, słodyczy i papierosów. Szybko prowadzi ją to do nadwagi, z którą kobieta nie potrafi sobie poradzić. Plan na zdobycie mężczyzny życia spełnia się w 200%. Bridget, bowiem staje się adorowana przez własnego szefa- Daniela Cleavera oraz oraz przez Marka Darcy?ego- kolegę z podwórka. Kobieta nie może zdecydować się, którego z nich wybrać. Jednak dzięki szeregowi komicznych, ale realnych sytuacji przekonuje się, iż wart jej zainteresowania jest jedynie Mark, z którym postanawia się związać na stałe. Wybrałam Bridget Jones do mojej prezentacji ponieważ jest to przykład zwykłej, współczesnej kobiety, której kreacja jest najbardziej zbliżona do zachowań i charakterów kobiet XXI wieku.
A jaki obraz kobiet kreuje Dwudziestolecie międzywojenne?
Otóż po I wojnie światowej znacznie zmieniły się relacje między kobietami a mężczyznami w społeczeństwie. W czasie walk kobiety musiały zastąpić swoich walczących na frontach mężów w fabrykach, zaczęły zawodowo pracować, zarabiać pieniądze. Często utrzymywały cały dom, opiekowały się mężczyznami, którzy nierzadko wracali z wojen jako kalecy. Wobec takiej sytuacji zmieniło się także prawo, w wielu państwach kobiety otrzymały prawa wyborcze.
Według mnie najciekawsza bohaterką tej epoki literackiej jest Laura Kościeniecka, jedna z postaci ?Przedwiośnia? Stefana Żeromskiego. Poznajemy ją, kiedy Cezary Baryka przyjeżdża wraz z przyjacielem Hipolitem Wielosławskim do Nawłoci. Jest ona właścicielką znacznego majątku ziemskiego. Jest kobietą dojrzałą jednak jak opisuje narrator bardzo urodziwą: ?Była wysmukła, niezwykle kształtna, muskularna i widać mocna – ani zbyt chuda, ani zanadto tłusta. Oczy miała iście lazurowe. Nie było w niej ani cienia kokieterii, przesady, nieszczerości, snobizmu. Była naturalna i solidna w każdym ruchu, słowie, uśmiechu? Laura jest narzeczoną Władysława Barwickiego, ślub z tym mężczyzną ma rozwiązać jej kłopoty finansowe. Jednakjej życie komplikuje się, kiedy w Nawłoci zjawia się Cezary. Dochodzi między nimi do namiętnego, zmysłowego romansu, który zostaje przerwany przez Barwickiego pewnej nocy, kiedy wrócił do domu Laury i zastał tam dwoje kochanków. Kobieta ta nie miała żadnych skrupułów w stosunku do przyszłego męża jak i coraz bardziej zakochanego w niej Cezarego. Nie miała zamiaru zmieniać planów- Barwickiego chciała za męża, natomiast Barykę za kochanka. Laura zdobyła cel, który sobie wyznaczyła, mimo wykrycia jej zdrady doprowadziła do ślubu z Władysławem. Ta kobieta zaintrygowała mnie swoim egoizmem i dwulicowością, interesujące jest to że tak piękna kobieta potrafi być aż tak okrutna.
Kolejna bohaterka pochodzi z Młodej Polski. Galeria kobiet w literaturze końca XIX i początku XX wieku jest niezwykle bogata. Od chłopek, przez mieszczanki do szlachcianek. Jednak w mojej prezentacji bliżej przedstawię jedynie Jagnę, bohaterkę ?Chłopów? Władysława Stanisława Reymonta. Dziewczyna ta ma 19 lat. Jest córką Dominikowej. Budzi zazdrość innych kobiet, bowiem przewyższa wszystkie urodą. Bohaterka lubi stroić się w piękne i kolorowe zapaski, chusty, korale. Zdrowie, witalność, krzepkość i siła dodają Jagnie urody, która wzbudza zainteresowanie mężczyzn. Za namową matki wychodzi za mąż za starszego od siebie Macieja Borynę. Mimo to romansuje z jego synem Antkiem. Unieszczęśliwia na raz wiele osób- swego męża, Antka, Hankę i wreszcie samą siebie. Jej tragizm polega na tym, iż jest inna, gromada lipecka nie toleruje jej. Jagusia ma duszę artystki, jest bardzo wrażliwa. Do łez doprowadza ją muzyka, opowieści Rocha, ceremonie w Kościele. Odmienność Jagny polega również na jej delikatności, kobieta ta często ulega emocjom, poddaje się chwili, nie analizując, jakie mogą być konsekwencje jej czynu.
Jagna jest zupełnie niezdolna do samooceny, nigdy nie czuje się winna. Nie wyznaje żadnych zasad moralnych. Jej pragnienia miłosne nie są sprecyzowane, mieszają się w nich- zmysłowy pociąg do Antka, poetyckie zadurzenie w Jasiu oraz miłość z przymusu do Macieja. Jak Państwo widzą Jagna to bardzo specyficzna bohaterka- z jednej strony Reymont prezentuje ją bardzo pozytywnie z drugiej zaś negatywnie. A jaka jest naprawdę? Na to pytanie autor nie odpowiada to my czytelnicy musimy sami to zrobić- właśnie dlatego jest ona tak interesująca.
A jaki obraz kobiet kreuje pozytywizm?
O tuż w tej epoce za sprawą zyskującej coraz większy rozgłos emancypacji, kobieta staje się pełnoprawną bohaterką literacką. W związku z tym pojawiają się bardzo zróżnicowane wizerunki przedstawicielek płci pięknej. Raz ukazywane są w pozytywnym świetle- jako działaczki społeczne, propagatorki edukacji i pracy, a raz negatywnym jako zakochanew sobie lalki. Zawsze jednak kobiecie zwłaszcza pięknej przypisywana jest władza nad mężczyznami, która czasem jest dla jednej ze stron destrukcyjna. Kobiety tego typu określamy mianem femme fatale. Taką postacią jest Izabela Łęcka główna bohaterka powieści realistycznej Bolesława Prusa pt. ?Lalka?. Jej wygląd opisuje trzecioosobowy narrator ?Panna Izabela była niepospolicie piękną kobietą. Wszystko w niej było oryginalne i doskonałe. Wzrost więcej niż średni, bardzo kształtna figura, bujne włosy blond z odcieniem popielatym, nosek prosty, usta trochę odchylone, zęby perłowe, ręce i stopy modelowe. Szczególne wrażenie robiły jej oczy, niekiedy ciemne i rozmarzone, niekiedy pełne iskier wesołości, czasem jasnoniebieskie i zimne jak lód.? To właśnie w jej postaci wielu interpretatorów widzi tytułową lalkę. Izabela pochodzi z arystokratycznej rodziny, która utraciła płynność finansową. Jej ojcem jest Tomasz Łęcki, który zdaje sobie sprawę, że jedynym sposobem na poprawienie ich sytuacji materialnej jest małżeństwo córki z majętnym człowiekiem takim jak Stanisław Wokulski. Izabela nie jest jednak gotowa na takie poświęcenie, bawi się mężczyznami poszukując ideału. Początkowo otaczało ją wielu adoratorów jednak, gdy Ci dowiedzieli się, że panna prawdopodobnie nie ma żadnego posagu zrezygnowali ze starań o jej rękę. Pozostał przy niej jedynie Stanisław Wokulski, jednak Izabela nie chciała zwrócić na niego uwagi, gdyż mężczyzna ten pochodził ze zubożałej szlachty, co nie godziło się z jej przekonaniami. Łęcka to typowa salonowa lalka. Od zawsze wszystkie jej kaprysy są spełniane a jedynym poważnym problemem był wybór kreacji na wieczorny bal. Bohaterka ta miała dość osobliwe wyobrażenie o sobie i o świecie, twierdziła, że w obrębie jednego świata współistnieją dwie mniejsze rzeczywistości. Jedną jest arystokracja, która odpowiada stworzenie i podziwianie piękna, a drugą niższy świat- społeczeństwo ludzi pracujących, biednych i szarych. Dostrzegamy ogromny dysonans między jej postrzeganiem własnej osoby a autentycznym wizerunkiem. Myśli ona o sobie, że jest wrażliwa i subtelna, tymczasem jest cyniczna i bezwzględna. Zdając sobie sprawę z pogarszającej się sytuacji materialnej, w jakiej znajduje się razem ze swym ojcem, nie robi nic, aby ograniczyć wydatki. Myśli jedynie o upokorzeniu związanym ze sprzedażą sreber. W kwestii małżeństwa jest cyniczna twierdzi, że to jedynie trafny dobór majątków oraz nazwisk. To podejście do miłości staje się przyczyną nieszczęścia Wokulskiego. Mężczyzna ten spełnia jedynie warunek posiadania znacznego majątku, nie ma nazwiska- dlatego też w oczach panny Łęckej nie nadaje się na męża. Zgadza się ona jednak na zaręczyny. Mimo to nie docenia uczuć Stanisława, rozpoczyna flirt ze Starskim- salonowym kobieciarzem. Aby Narzeczony nie dowiedział się o niczym prowadzirozmowę w języku obcym. Izabela nie wie, że Wokulski dla niej zaczął się uczyć angielskiego i wszystko rozumie. Scena ta ukazuje wyrachowanie, bezczelność i nielojalność arystokratki. Mężczyzna postanowił wtedy odejść od niewiernej kobiety. Wkrótce Izabela zostaje całkiem sama, jej adoratorzy już nie wysyłają jej biletów wizytowych, ojciec umiera. Łęcka postanawia, zatem wstąpić do klasztoru.
Zupełnie kontrastową postacią w stosunku do Izabeli jest Helena Stawska. Kobieta ta jest przedstawicielką mieszczaństwa. Jest ona ideałem Rzeckiego. Ignacy opisuje jej wygląd w swoim pamiętniku: ?Szatynka, szare oczy, rysy cudownie piękne, wzrost okazały?. Uważa tę kobietę za idealną partię dla Wokulskiego, jednak ten nie darzy jej uczuciem. Helena to przykład kobiety wyemancypowanej, samodzielnie utrzymuje dom oraz wychowuje córkę ponieważ jej mąż oskarżony o morderstwo uciekł za granicę by uniknąć więzienia. Dzięki Wokulskiemu otrzymuje stałą posadę kasjerki w jego sklepie. Jest pozwaną w procesie o lalkę przez baronową Krzeszowską. Jak widać jest to bohaterka tragiczna ale przedstawiona przez autora w bardzo pozytywnym świetle. Imponuje czytelnikowi swoją skromnością i opanowaniem.
Przejdę teraz do kolejnej epoki literackiej oraz następnego obrazu interesującej kobiety. Będzie nią Emma Bovary bohaterka powieści Gustawa Flaubert pt. ?Pani Bovary?.
Tytułowa bohaterka to typowa romantyczka. Jest córką właściciela farmy, pana Rouault. Swoją młodość spędziła na klasztornej pensji. Religijne wychowanie obudziło w niej egzaltację oraz skłonność do marzycielstwa. Utrwalała je namiętną lekturą romansów, w których uczucia miały najwyższy stopień natężenia. Rozbudziły one w Emmie pragnienie namiętności, dlatego też po śmierci matki chętnie wróciła na wieś.
Wychodząc za mąż za wiejskiego, starszego od siebie lekarza, oczekuje cudownego życia będącego niekończącym się pasmem zabaw, przyjęć i spotkań towarzyskich. Szara rzeczywistość okazuje się jednak okrutna, gdyż w małej prowincjonalnej miejscowości Emma nie znajduje żadnych rozrywek, a mąż, mimo że bardzo ją kocha, więcej czasu poświęca pacjentom. Zaledwie po paru miesiącach małżeńskiej codzienności młoda żona przekonuje się, że tego, o czym czytała w książkach, prawdopodobnie nigdy nie zazna:
?…Przed ślubem zdawało się jej, że go kocha, ale oczekiwane szczęście nie nadeszło.
? Pomyliłam się, więc? ? myślała i starała się dociec znaczenia słów: szczęście, namiętność, upojenie, słów, które tak pięknie brzmiały w książkach.?
Niezadowolenie z zaistniałej sytuacji powoduje, że pani Bovary zaczyna szukać szczęścia w ramionach innych mężczyzn. Kobieta staje się rozrzutna, rujnuje majątek męża. Po roku małżeństwa rodzi córkę, Bertę, nie wykazuje jednak ani odrobiny zainteresowania dzieckiem. Poznaje arystokratę Rudolfa Boulanger, z którym po cichu romansuje, nadal szukając niezwykłego uczucia z książki i idealnego mężczyzny, jednak znudzony hrabia nie angażuje sięw rolę kochanka Emmy zbyt długo ? listownie zrywa z nią znajomość, doprowadzając ją do długotrwałej choroby, w czasie, której nie ma z Emmą kontaktu. Po wyzdrowieniu pani Bovary wydaje się przybliżać do swojej rodziny, jednak nie na długo ? do miasta przybywa jej dawny adorator, Leon i bohaterka ponownie dopuszcza się cudzołóstwa. Kobieta z każdym dniem coraz bardziej okłamuje swojego męża. Żyje w świecie złudzeń, nie chcąc dopuścić do siebie realiów życia. Zaniedbuje dom oraz rodzinę. Pewnego dnia Emma zostaje powiadomiona o swoim fatalnym położeniu. Nie jest w stanie spłacić swoich długów. Zdesperowana, zwraca się z prośbą do Leona i Rudolfa Boulanger o szybką pomoc materialną, ci jednak nie mogą pokryć tak wysokich kosztów. Pani Bovary, zrujnowana finansowo rozważa zejście na drogę prostytucji, w ostateczności wybiera jednak samobójstwo ? zatruwa się arszenikiem i mimo starań męża nie udaje jej się uratować.
Jak widać w krótkiej charakterystyce jest to postać tragiczna- kobieta niespełniona zarówno jako żona, kochanka jak i matka.
Następny interesujący obraz kobiety odnajdujemy w barokowych wierszach Jana Andrzeja Morsztyna. Pierwszy z nich to ?Niestatek? rozpoczynający się od słów ?Prędzej kto wiatr…?
Utwór ten pochodzi z księgi pierwszej zbioru ?Lutnia?, oparty jest on na kunsztownym koncepcie. Całość to właściwie jedno zdanie rozciągnięte na 16 wersów. Jest to wyliczenie rzeczy które się staną ?prędzej? niż któraś z kobiet będzie stateczna. Sytuacje o których mówi podmiot liryczne są niemożliwe, wręcz abstrakcyjne. Jest to zamknięcie wiatru w wór, złowienie obłoków w sieci, schowanie słońca do jaskini. Wszystkie te czynności są niewykonalne. Podmiot liryczny stara się nam uświadomić, że prędzej uwierzy w te wszystkie niemożliwe sytuacje, niż w to że spotka kobietę która będzie stateczna.
Drugim interesującym utworem Morsztyna o kobietach jest ?Niestatek? rozpoczynający się od słów ?Oczy są ogień…?. Tematem tegoż utworu są zalety oraz wady kobiecej urody w zależności od tego czy odwzajemnia uczucia mężczyzny. W trzech pierwszych wersach podmiot liryczny wychwala zalety adorowanej przez siebie kobiety: ?Włos zlotem, perłą ząb, płeć mlekiem zsiadłem, usta koralem?. W czwartym wersie pada zdanie ?Póki mi panno dotrzymujesz zgody? Jeśli jednak adresatka pokłóci się z podmiotem lirycznym jej oblicze zdecydowanie się zmienia: ?Usta czeluścią, płeć blejwasem bladem/ Ząb szkapią kością, włosy pajęczyną?. Nasuwa się pytanie- jak możliwe jest, aby ta sama kobieta wyglądała różnie w odrębnych sytuacjach? Utwór nie opisuje oczywiście rzeczywistego wyglądu białogłowy, to tylko kreacja poetycka. Ten aspekt wiersza oddaje bardzo interesujący stosunek barokowych twórców do piękna, brzydoty oraz kobiet.
Podsumowując moją wypowiedź pragnę stwierdzić iżna przestrzeni wieków- od starożytności do współczesności, literatura na całym świecie ukazuje mnóstwo interesujących wizerunków kobiet. Są one często zupełnie odmienne, a nawet sprzeczne- nie ma bowiem kobiet identycznych, każda jest wyjątkowa. Nie można zatem wskazać uniwersalnego obrazu kobiety. W zależności od epoki literackiej pewne cechy są negowane bądź pożądane. Wszystkie bohaterki to postaci niezwykle złożone, każda z nich dopełnia portret kobiety w literaturze czyniąc go coraz bardziej różnorodnym.
Cytaty
?Była wysmukła, niezwykle kształtna, muskularna i widać mocna – ani zbyt chuda, ani zanadto tłusta. Oczy miała iście lazurowe. Nie było w niej ani cienia kokieterii, przesady, nieszczerości, snobizmu. Była naturalna i solidna w każdym ruchu, słowie, uśmiechu?- Laura Kościeniecka ?Przedwiośnie? S. Żeromski
?Panna Izabela była niepospolicie piękną kobietą. Wszystko w niej było oryginalne i doskonałe. Wzrost więcej niż średni, bardzo kształtna figura, bujne włosy blond z odcieniem popielatym, nosek prosty, usta trochę odchylone, zęby perłowe, ręce i stopy modelowe. Szczególne wrażenie robiły jej oczy, niekiedy ciemne i rozmarzone, niekiedy pełne iskier wesołości, czasem jasnoniebieskie i zimne jak lód.?- Izabela Łęcka ?Lalka? B. Prus
?Szatynka, szare oczy, rysy cudownie piękne, wzrost okazały?- Helena Stawska ?Lalka? B. Prus
?…Przed ślubem zdawało się jej, że go kocha, ale oczekiwane szczęście nie nadeszło.
? Pomyliłam się, więc? ? myślała i starała się dociec znaczenia słów: szczęście, namiętność, upojenie, słów, które tak pięknie brzmiały w książkach.?- Emma Bovary ?Pani Bovary? G. Flaubert
?Włos zlotem, perłą ząb, płeć mlekiem zsiadłem, usta koralem?
?Póki mi panno dotrzymujesz zgody?
?Usta czeluścią, płeć blejwasem bladem/
Ząb szkapią kością, włosy pajęczyną?- ?Niestatek? J.A. Morsztyn
RAMOWY PLAN WYPOWIEDZI
1. Określenie problemu
? Postawienie tezy : Różnorodność obrazów kobiet w różnych epokach literackich
2. Kolejność prezentowanych treści:
? ?Dziennik Bridget Jones? H. Fielding- Bridget Jones jako nowoczesna kobieta z masą kompleksów, marząca o założeniu rodziny i miłości.
? ?Przedwiośnie? S. Żeromskiego- Laura Kościeniecka- piękna, zmysłowa świadoma swojej kobiecości kobieta- demon.
? ?Chłopi? Wł. St. Reymonta- Jagna jako esencja kobiecości, obiekt pożądania wielu mężczyzn.
? ?Lalka? B. Prusa- Izabela Łęcka- zimna, niedostępna arystokratka. Kobieta fatalna, sztuczna, pusta. Helena Stawska- kobieta uczciwa i dzielna.
? ?Pani Bovary? Gustawa Flaubert- Emma Bovary jako kobieta niespełniona, nieszczęśliwa, pragnąca płomiennych uczuć.
? ?Niestatek? I- kobieta w oczach mężczyzny, jako istota zmienna w swych uczuciach.
? ?Niestatek? II- kobieta zmienna, o wielu obliczach występujących w zależności od odwzajemniania uczuć do kochanka.
3. Wnioski
? Potwierdzenie tezy. Portrety kobiet zmieniają się. W zależności od epoki literackiej w obrazie kobiety negowane lub pożądane są określone cechy charakteru oraz wyglądu.
? Nie ma uniwersalnego portretu kobiety, który byłby aktualny dla każdej bohaterki.
Za tę prezentację otrzymałam 20pkt/20 możliwych
Powodzenia
