Pan Tadeusz jest utworem realistycznym. Jednym z elementów, który składa się na realizm tego dzieła jest obraz społeczeństwa. Mickiewicz scharakteryzował w tym dziele wszystkie niemal warstwy ówczesnego społeczeństwa polskiego, a przede wszystkim ukazał szlachtę w całym jej rozwarstwieniu i złożoności. Pokazał typowego przedstawiciela arystokracji końca XVIII w. Stolnika Horeszkę. Jest to pierwszy pan powiatu. Który z racji swych koligacji rodzinnych i majątku ma szersze niż granice powiatu ambicje. Uczestniczy żywo w życiu politycznym kraju. Popiera sejm czteroletni i jako zwolennik obozu reform naraża się moskalom, którzy napadają na jego dwór (zamek), aby uniemożliwić mu wsparcie zwolenników konstytucji trzeciego maja. Jego zaangażowanie w sprawy polityczne nie idzie w parze z postępem poglądów społecznych. Stolnik jest panem dumnym, wyraźnie wynoszącym się ponad zwykłą szlachtę. Pogardza w gruncie rzeczy Jackiem Soplicą, nie dopuszczając nawet myśli aby mógł on stać się jego zieńciem. Następnym w hierarchii społecznej jest Podkomoży. Cieszy się on poszanowaniem wśród zebranych gości, ma najwyższy urząd, chociaż nie posiada konkretnego znaczenia politycznego. Przywiązuje wielką uwagę do konwenansów towarzyskich, jest swego rodzaju wyrocznią w sprawach etyki. Praktycznie jednak ma nie wielki wpływ na bieg jakichkolwiek spraw. Jego stanowisko jest bardziej tytularne niż naprawdę znaczące. Jego ojciec posiadał znacznie większe, Sędzia wspomina, że uczył się ogłady towarzyskiej na dworze u ojca Podkomożego. Następnym w hierarchii jest Sędzia Soplica. Jego tytuł też ma charakter tradycjonalny i nie oznacza żadnego faktycznie pełnionego urzędu. Sędzia to przede wszystkim dobry gospodarz, jest ludzki dla chłopów, pozwala Tadeuszowi na zrealizowanie jego projektu aby nadać chłopom wolność. Ma jednak na sumieniu pewne grzechy, chociaż ten, że przyjął od moskali zamek Horeszków jako rekompensatę za zabójstwo przez jego brata Stolnika Horeszkę. Jest jednak patriotą, wyraża szczerą radość na wieść o szykującej się wojnie, udziela pomocy szlachcie po bitwie z moskalami, entuzjastycznie wita polskie wojska, które przybyły do Soplicowa. Następnym przedstawicielem świata szlacheckiego jest Wojski Chrzeczecha. Pełni on w domu Sędziego rolę marszałka dworu i zastępuje Sędziego w czasie jego nieobecności. Nie ma wykształcenia, jego pasją jest polowanie. Przedstawicielem świata staroszlacheckiego jest również wożny Protazy i klucznik Gerwazy Rembajło. Należeli oni do płatnej służby, naczelną ich cechą było przywiązanie i wierność chlebodawcom. W Panu Tadeuszu są również młodzi przedstawiciele świata szlacheckiego, których reprezentują Tadeusz i Zosia. Tadeusz jest dziedzicem Soplicowa. Kształcił się w Wilnie. Wykazuje się miłością do ojczyzny, ma demokratyczne przekonania, o czym świadczy uwłaszczenie chłopów. Patriotyzm swój okazuje nie tylko w rozmowie z Hrabią, kiedy zwraca uwagę na pięknoprzyrody ojczystej, ale również zaciąga się do legionów. Zosia wychowywana była przez Telimenę i Sedziego Soplicę. Przedstawicielami nowych czasów są Hrabia i Telimena. Hrabia to postać romantyczna, kosmopolita, ubiera się po francusku, kraj wydaje mu się nudny pozbawiony tajemniczości i poezji. Historia rodu Horeszków, którą poznaje z ust Gerwazego robi na nim wrażenie, głównie swą niezwykłością. Telimena jest to typ sentymentalnej i modnej kobiety owych czasów. Jest już nie młoda i niezbyt majętna, więc energicznie poszukuje męża. Nie ma uprzedzeń w stosunku do Rosjan, raczej ich akceptuje w formie trochę bezmyślnej, bo chwali się znajomością z wysokimi urzędnikami carskimi, którzy lekceważyli sobie prawo.
