Jamochłony są najbardziej pierwotnymi tkankowcami . Żyją w wodach , prawie wyłącznie w morzach . Plan budowy jamochłonów można sprowadzić do worka , zbudowanego z dwu warstw tkanki nabłonkowej : zewnętrznej – ektodermy i wewnętrznej entodermy , sklejonych warstwą mezoglei . Wnętrze tego worka zajmuje jama gastralna , która jest odpowiednikiem światła przewodu pokarmowego innych zwierząt . Prowadzi do niej otwór gębowy , naokoło którego znajdują się czułki lub ramiona . Brak otworu odbytowego .
Jamochłony występują w postaci : osiadłego polipa i wolnożyjącej pływającej planktonicznej meduzy . Obie postacie są pierścieniście symetryczne . Polip jest w przybliżeniu symetryczny , a meduza dzwonowata ; warstwa mezoglei polipa jest cienka , a meduzy gruba ; dla polipa naturalne jest położenie otworem gębowym do góry , a dla meduzy do dołu . Rozpowszechniona jest przemiana pokoleń , w której polipy rozmnażają się bezpłciowo – produkując meduzy , te zaś na drodze płciowej dają znów pokolenie polipów .
Budowa komórkowa . Niektóre komórki jamochłonów specjalizują się w wypełnianiu określonych funkcji , nie tracąc jednak ogólnego charakteru komórek nabłonkowych . Przy samej mezoglei , między podstawami innych komórek leżą stosunkowo małe komórki interstycjalne . Są one niewyspecjalizowane , totipotencjalne i mogą przeistaczać się w komórki któregokolwiek typu . Z nich również powstają gamety . Komórki mięśniowe są równie liczne w ektodermie i entodermie . Komórek zmysłowych , nerwowych , parzydełkowych oraz interstycjalnych jest znacznie więcej w ektodermie . Wyłącznie w entodermie znajdują się opatrzone wiciami komórki uczestniczące w procesie trawienia . Część pełni funkcje wydzielnicze , wytwarzając i uwalniając enzymy trawienne .
Odżywianie . Jamochłony są bez wyjątku drapieżne , przy czym większość chwyta i pożera zwierzęta wielkości podobnej do nich samych . Zdobycz schwytana czułkami i zabita parzydełkami zostaje przez rozciągliwy otwór wprowadzona do jamy gastralnej . Tam pod wpływem enzymów wytworzonych w komórkach wydzielniczych rozpoczyna się wstępny , pozakomórkowy etap trawienia ( pochłonięty organizm rozpada się na zawiesinę cząstek . Te cząstki są następnie fagocytowane – rozpoczyna się drugi etap – trawienie wewnątrzkomórkowe i wchłanianie ostatecznie strawionego pokarmu z wodniczek pokarmowych . Ruch wici komórek entodermalnych powoduje krążenie płynu w jamie gastralnej . Resztki , które nie uległy strawieniu zostają usunięte na zewnątrz przez otwór gębowy .
Oddychanie . Jamochłony są niezbyt aktywne . Poziom ich metabolizmu nie jest wysoki . Najczęściej są małe , powierzchnię ciała mają rozwiniętą , więc wymiana gazów wprost przez nią całkowicie im wystarcza .
Wydalanie produktów ubocznych przemiany materii odbywa się przez powierzchnię ciała ( zewnętrzną i wewnętrzną )
Układu krążenia jamochłony nie posiadają . Pewne jego funkcje spełnia jama gastralna , w której krąży woda , pędzona ruchem wici lub skurczami ciała , transportując pokarm , gazy i produkty uboczne metabolizmu .
Rozmnażanie się . Najbardziej rozpowszechnioną formą rozmnażania bezpłciowego jest pączkowanie . W procesie tym ściana ciała (wszystkie warstwy ) uwypukla się na zewnątrz , uwypuklenie rośnie , na jego szczycie wyrasta wieniec czułków i otwiera się otwór gębowy . Pączek jest potomnym polipem , który może się oddzielić , lub pozostać połączony z polipem macierzystym ( prowadzi to do powstawania kolonii ) . Przez pączkowanie powstają też meduzy stułbiopławów .
STUŁBIOPŁAWY . Olbrzymia większość stułbiopławów zamieszkuje morza . Powierzchnie skał albo falochronów portowych okrywają nieraz gęste , strzępiaste piórka lub miniaturowe krzaczki . Są to kolonie polipów wielkości łebka od szpilki . Jamy gastralne poszczególnych polipów pozostają złączone kanałami , biegnącymi w łodydze i gałęziach kolonii . Każdy polip , któremu udało się schwytać zdobycz trawi ją wstępnie , a zawiesiną pokarmową dzieli się z innymi polipami . To umożliwia podział funkcji między polipami i ich specjalizację na odżywcze ( opatrzone wieńcem czułków i otworem gębowym , zdobywające pokarm dla całej kolonii ) , obronne ( bez gęby i czułków , za to z licznymi parzydełkami ) , i rozrodcze , z których stale pączkują i odrywają się meduzy . Pospolita u nas stułbia jest stułbiopławem nietypowym , bo żyje w wodach słodkich , nie ma postaci meduzy , nie tworzy kolonii , a jej polipy obok normalnego pączkowania mogą rozmnażać się płciowo . Jest bardzo prosto zbudowana . Stułbie żyją w czystych wodach stojących lub wolno płynących , na miejscach niegłębokich , obfitujących w roślinność zanurzoną i pływającą . Zazwyczaj przyczepiają się stopą do liści i łodyg roślin , a wydłużonymi czułkami łowią zdobycz ( drobne skorupiaki planktonowe – dafnie , oczliki ; wrotki i inne drobne zwierzęta ) . Zdolności regeneracyjne są wśród jamochłonów dość powszechne , ale stułbia pod tym względem góruje nad większością
Jamochłony – dwuwarstwowe tkankowce
Gastralia – jedno ze stadiów rozwoju dwuwarstwowego
Knidoblasty – komórki parzydełkowe
Ropalia – ciałka brzeżne ( zawierają statocystę – narząd równowagi , oraz narządy wzroku – tzw. oczko górne i dolne .
Gąbki to osiadłe zwierzęta wodne . Większość zamieszkuje morza , zwłaszcza gorące , i rośnie tam na dnie w postaci rur , pucharów , dzbanów , bezkształtnych brył , lub kożuchów . Budowa gąbek jest niezwykle prosta . Gąbka jest bryłą galaretowatej substancji , mezoglei , podpartej szkieletem z igieł wapiennych lub krzemionkowych , albo włókien , zbliżonych do rogu , przebitej licznymi kanałami . Na powierzchni mezoglei i w jej wnętrzu leżą komórki kilku różnych typów . Niektóre z nich , opatrzone wiciami , powodują przepływ wody w kanałach . Prąd wody przynosi gąbce pokarm w postaci najdrobniejszych zawiesin organicznych , które są fagocytowane przez te same komórki wiciowe .
W Polsce żyje kilka gatunków gąbek słodkowodnych . Najpospolitszym gatunkiem jest nadecznik o kształcie rozgałęzionego krzaka , wysokości kilkudziesięciu centymetrów . Rośnie na dnie , na zanurzonych palach , korzeniach lub łodygach trzcin . W Morzu Śródziemnym od starożytności poławia się kulistawą gąbkę grecką , której rogowy szkielet jest używany do mycia .
Gąbki swymi zasadniczymi cechami odbiegają od wszystkich innych zwierząt . Maleńki fragment ciała złożony z kilku komórek jednego typu może zregenerować cały organizm .
Komórki kołnieżykowate – choanocyty ( tworzą wici )
Porocyt – komórka zaopatrzona w por
Trawienie wewnątrzkomórkowe odbywa się w choanocytach
Amfiblastula – stadium larwy
Płazińce ( robaki płaskie ) są to zwierzęta spłaszczone grzbietobrzusznie , dwubocznie symetryczne . Z zewnątrz okrywa je jednowarstwowy nabłonek , który u form wolno żyjących jest orzęsiony . Pod nabłonkiem leży warstwa mięśni okrężnych i wzdłużnych . Brak jamy ciała . Całą przestrzeń między narządami wypełnia parenchyma – tkanka zbudowana z dużych przylegających do siebie komórek . Spełnia ona między innymi rolę szkieletu . Jej jędrność powoduje , że np. skurcz wzdłużnych mięśni grzbietowych wygina ciało robaka i rozciąga wzdłużne mięśnie brzuszne . Przez parenchymę przebiegają włókna mięśni grzbietobrzusznych spłaszczających ciało .
Układ pokarmowy , o ile jest , nie ma odbytu i funkcjonuje tak samo jak u jamochłonów , z podobnymi etapami wstępnego trawienia pozakomórkowego , fagocytozy i ostatecznego trawienia wewnątrzkomórkowego .
Układu oddechowego brak , mimo że tempo metabolizmu jest mniej więcej dziesięciokrotnie wyższe niż u jamochłonów . Gatunki wolno żyjące wymieniają gazy całą powierzchnią ciała , czemu sprzyja spłaszczenie ciała i małe rozmiary . Pasożyty mogą uzyskiwać energię z procesów beztlenowych .
Układu krążenia brak , ale w funkcji roznoszenia pokarmu mogą go zastępować , jak u jamochłonów , rozgałęzienia układu pokarmowego .
Układ nerwowy składa się z dwu zwojów głowowych i dwu pni nerwowych , biegnących wzdłuż ciała .
Regulację ciśnienia osmotycznego ( usuwanie. Pasożyt to organizm żyjący w ścisłym związku przestrzennym z innym organizmem – żywicielem – na jego koszt i z jego szkodą . Pasożytniczy tryb życia wywiera głęboki wpływ na postać zwierzęcia :
-Pasożyty wewnętrzne nie posiadają ubarwienia , ani oczu .
-Nie posiadają narządów ruchu . nadmiaru wody ) zapewniają nefrydia – cienkie kanaliki przenikające ciało . Wydalają one również produkty uboczne azotowej przemiany materii . Nefrydia łączą się w większe kanały zbiorcze , których liczba , przebieg i miejsce uchodzenia na zewnątrz są charakterystyczne dla poszczególnych gromad .
Układ rozrodczy ma bardzo skomplikowaną budowę . Płazińce są niemal wyłącznie obojnakami o zapłodnieniu krzyżowym , chociaż może się zdarzyć samozapłodnienie .
WIRKI są wolnożyjącymi płazińcami słodkowodnymi lub morskimi ( wyjątkowo lądowymi ) . Poruszają się za pomocą rzęsek nabłonka , które pędzą wodę ku tyłowi , przez co zwierze porusza się do przodu ( wzdłuż krawędzi ciała powstają przy tym drobne wiry , widoczne pod powiększeniem – stąd nazwa wirki ) . Duże gatunki pełzają lub pływają – pomagając sobie wyginaniem ciała . Jako organizmy wolnożyjące wirki mają oczy – najczęściej jedną parę . W polskich wodach słodkich żyje kilkanaście gatunków wirków trójelementowych czyli wypławków , osiągających długość ok. 2 cm .
PRZYWRY są to płazińce długości 2 – 50 mm , najczęściej listkowatego kształtu , pasożytujące zazwyczaj w kręgowcach . Naskórek przywr składa się z głębszej warstwy dużych , luźno ułożonych komórek i z powierzchniowej warstwy bezjądrowej cytoplazmy , obfitującej w mitochondria ( wspólnej dla wszystkich komórek ) . Przypuszcza się , że przywry mają zdolność wchłaniania pokarmu całą powierzchnią ciała ( naskórek zbudowany jest w ten sam sposób jak u tasiemców ) . Między komórkami naskórka przebiegają włókna mięśniowe . Aparat czepny stanowią dwie przyssawki – gębowa , okalająca otwór gębowy i ślepo zamknięta brzuszna . Układ pokarmowy to krótki przełyk i dwie ślepo zakończone gałęzie jelita . U stosunkowo dużej motylicy wątrobowej te gałęzie dzielą się jeszcze dalej na gałązki wtórne . Prawie całe wnętrze ciała wypełnia ogromny układ rozrodczy , zwykle obojnaczy . Przywry mają bardzo skąplikowany cykl rozwojowy . Larwy rozmnażają
się partenogenetycznie , dając larwy następnego pokolenia , które mogą atakować następnego żywiciela . Pierwszym żywicielem pośrednim są niemal zawsze ślimaki , drugim często bywają ryby . Dość powszechne są larwy swobodnie pływające , które poszukują żywiciela i aktywnie wnikają do jego ciała . W krajach tropikalnych Ameryki , Afryki i Azji ciężka choroba ludności pracującej na polach ryżowych jest problemem społecznym – ok. 300 mln chorych w roku 1987 . Powodują je przywry rodzaju Schistosoma pasożytujące w żyłach jamy brzusznej . Żywicielem pośrednim jest wodny ślimak , a wydostające się z niego cerkarie aktywnie wwiercają się w skórę ludzi brodzących po ryżowisku . Ów typ przywr jest rozdzielnopłciowy – stanowiąc wyjątek .
TASIEMCE są to płazińce o budowie strobili , pasożytujących w jelitach kręgowców . Ciało tasiemca składa się z główki , szyjki i wielu członów . Główka jest opatrzona aparatem czepnym , złożonym z przyssawek , ewentualnie również z haków . Szyjka stanowi strefę twórczą ( następuje tutaj intensywne namnażanie się komórek ) . Dalej ciało dzieli się poprzecznie na człony . Ku tyłowi napotykamy człony coraz starsze i dojrzalsze . W każdym członie rozwija się kompletny obojnaczy układ rozrodczy . Rozmnażanie może zachodzić między członami dwu sąsiadujących tasiemców , różnymi członami tego samego tasiemca , a także w obrębie jednego członu . Stare człony , całkowicie wypełnione jajami odrywają się od strobili i z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz .
Tasiemiec uzbrojony długości do 4 m , ma główkę opatrzoną czterema przyssawkami i wieńcem haków . Pasożytuje w jelitach człowieka , wywołując różne zaburzenia zdrowia . Żywicielem pośrednim jest zwykle świnia . Wągry z jedną główką , średnicy kilku milimetrów , rozwijają się w mięśniach . Znacznie groźniejsze jest zarażenie jajami , gdyż człowiek jest wtedy żywicielem pośrednim . Wędrująca larwa może niekiedy osiedlić się w nietypowym miejscu , np. w mózgu lub oku , gdzie rozwój wągra powoduje niebezpieczne uszkodzenia .
Tasiemiec nieuzbrojony długości do 12 m , podobny do poprzedniego , ale bez wieńca haków na główce ( stąd różnica w nazwach ) , pasożytuje w jelicie człowieka . Żywicielem pośrednim jest bydło . Wągry z jedną główką , średnicy kilku milimetrów , rozwijają się w mięśniach .
Tasiemiec bąblowca jest maleńki , długości do 6 mm , złożony z 3 – 5 członów . Pasożytuje w jelicie psa . Żywicielem pośrednim może być bydło , owce , świnie , a także człowiek . Zarażenie jajami tego tasiemca jest bardzo niebezpieczne , gdyż wągier , zwany bąblowcem , umieszcza się zwykle w wątrobie i tam rozrasta w pęcherz średnicy kilkunastu centymetrów , wypełniony tysiącami mikroskopijnych główek .
Mózgowiec długości ok. 1 m , pasożytuje w jelicie psa . Żywicielem pośrednim jest owca . Wągier umieszcza się w mózgu i rozrasta do średnicy kilku centymetrów , powodując śmiertelną chorobę , zwaną kołowacizną .
Pasożytnictwo
-Mają zdolność oddychania beztlenowego .
-Rozrodczość pasożytów jest bardzo duża .
-Posiadają narządy czepne .
-Nabłonek odporny na działanie enzymów .
-Pobieranie pokarmu całą powierzchnią ciała .
Oczy inwertowane – odwrócone
Hermafrodyta – obojnak
