PYTANIA POWTÓRKOWE Z HISTORII (ŚREDNIOWIECZE)
ŚWIĘTY WOJCIECH
Święty Wojciech (około 955-997 roku) był od 982 roku biskupem w Pradze. Pochodził z książęcego rodu Sławnikowiców. Wypędzony z Czech w 995 roku, udał się do Rzymu. W 996 roku przybył do Polski. Bolesław Chrobry, obawiając się konfliktów bezkompromisowego biskupa ze świeżo schrystianizowanymi poddanymi, wysłał Wojciecha w 997 roku z misją chrystianizacyjną do Prus. Wojciech, nie szanując miejscowych zwyczajów i świętych dla pogańskich Prusów miejsc, został przez nich zabity. Bolesław Chrobry wykupił od Prusów jego ciało i pochował męczennika w Gnieźnie. W 999 roku Wojciech został kanonizowany. W Polsce XI- XII wieku kult Świętego Wojciecha był kultem państwowym. Śmierć Wojciecha rozsławiła Bolesława jako organizatora pokojowej chrystianizacji.
Odlane z brązu drzwi katedry gnieźnieńskiej, pochodzą z końca XII wieku. Przedstawione jest na nich 18 scen z życia i męczeństwa Świętego Wojciecha. Należą do najokazalszych zabytków rzeźby romańskiej.
ŚWIĘTY STANISŁAW
Biskup Stanisław był związany z opozycją antykrólewską. Stanął w obronie represjonowanych przez króla buntowników. Wiele wskazuje na to, że sam był aktywnym uczestnikiem buntu. Za udział w spisku król skazał Stanisława za zdradę. Synod biskupi i arcybiskup potępili biskupa Stanisława i uznali jego winę. Biskup krakowski został skazany na karę śmierci przez obcięcie członków. Surowy, wydany przez króla wyrok, wykraczał chyba poza normy ówczesnego obyczaju prawnego, ale bywał stosowany w przypadku oskarżeń o zdradę. Gall nie podważa winy biskupa, pisze jednak o Bolesławie, że „sam będąc pomazańcem nie powinien był pomazańca za żaden grzech karać cieleśnie. Wiele bowiem mu to zaszkodziło, gdy przeciw grzechowi grzech zastosował i za zdradę wydał biskupa na obcięcie członków. My zaś ani nie usprawiedliwiamy biskupa zdrajcy, ani nie zalecamy króla, który tak szpetnie dochodził swoich praw…” Wersja Kadłubka, że zabił biskupa sam król, jest mało prawdopodobna. Do jej powstania przyczynił się fakt, że na czaszce znajdującej się w relikwiarzu świętego Stanisława w katedrze wawelskiej, są ślady tępego uderzenia w tył głowy. Rozwijający się od końca XII wieku kult biskupa Stanisława i legenda związana z jego osobą stały się podstawą do, dokonanej w 1257 roku, kanonizacji.
ŚWIĘTA JADWIGA
Jadwiga, święta (między 1178 a 1180-1243), żona Henryka I Brodatego, córka Bertolda IV, hrabiego Diessens-Andechs, tytularnego księcia Merano. Przybyła na Śląsk 1192. Fundatorka klasztoru Cystersek w Trzebnicy (1202). Po urodzeniu dzieci, m.in. Henryka II Pobożnego, złożyła wraz z mężem śluby czystości.
Po śmierci męża (1238) osiadła na stałe w klasztorze w Trzebnicy. Założycielka szpitala pod wezwaniem Św. Ducha we Wrocławiu i szpitala dla trędowatych w Środzie Śląskiej. 1229 pośredniczyła między Konradem I Mazowieckim i mężem w sporze o tron krakowski.
Kanonizowana 1267 przez Klemensa IV. Jej życiu i działalności dobroczynnej poświęcono liczne utwory hagiograficzne, m.in. Kodeks ostrowski (1353).
JADWIGA ANDEGAWEŃSKA
– urodziła się: 1373 lub 1374, zmarła: 1399
– na tronie w latach 1384 – 1399
– dynastia Andegaweńska
– poprzednik: Ludwik Andegaweński
– następca: Władysław Jagiełło
– córka Ludwika Andegaweńskiego, króla Węgier i Polski oraz Elżbiety Bośniaczki
– mąż: Władysław Jagiełło, wielki książę litewski
– dzieci: Elżbieta Bonifacja (zmarła po urodzeniu).
Ludwik Andegaweński planował przekazać tron polski starszej córce Marii, a młodszą, Jadwigę pozostawić na tronie węgierskim. Jednak po śmierci Ludwika, Węgrzy powołali na tron Marię, a panowie małopolscy nie zgodzili się na kontynuację unii personalnej z Węgrami. Chcieli mieć własnego monarchę. Odrzucili również kandydaturę Zygmunta Luksemburskiego, męża Marii. Wtedy to powstał pomysł sprowadzenia do Polski młodziutkiej Jadwigi. Dwa lata pertraktowano z Elżbietą Bośniaczką. W 1384 roku na zjeździe szlachty zażądano, pod groźbą odrzucenia kandydatury Andegawenów na tron Polski, natychmiastowego przyjazdu Jadwigi. Wtedy dopiero przysłano młodą królewnę do Krakowa (1384 rok). W czasie bezkrólewia po śmierci Ludwika sytuacja wewnętrzna w Polsce była skomplikowana. Możni wielkopolscy rywalizowali o władzę z małopolskimi, powstała koncepcja powołania na tron księcia Siemiowita IV mazowieckiego. W Wielkopolsce toczyła się wojna domowa, zwana wojną Grzymalitów z Nałęczami. W chwili przybycia do Polski Jadwiga była jeszcze dzieckiem. Wcześniej jednak, co było często stosowaną praktyką w średniowieczu, została zaręczona z księciem Wilhelmem Habsburgiem (właściwie został zawarty związek małżeński). Aby uprawomocnić ten związek, po dojściu do pełnoletności, małżeństwo powinno zostać skonsumowane. Panowie polscy planowali jednak dla Jadwigi zupełnie inną przyszłość. Po przybyciu do Krakowa została uroczyście koronowana na królową Polski przez arcybiskupa Bodzantę. Od razu pojawił się problem wyboru odpowiedniego małżonka. Wielkopolanie preferowali Siemowita IV, zwyciężyła jednak koncepcja Małopolski o unii personalnej z Litwą. Do Krakowa przybyło uroczyste poselstwo Jagiełły, z propozycją małżeństwa i zapłacenia odszkodowania dla Wilhelma Habsburga z powodu nie dopełnienia kontraktu małżeńskiego. W 1385 roku w Krewie doszło do porozumienia, na mocy którego Jagiełło zobowiązał się ochrzcić siebie i poddanych i połączyć Litwę z Polską. Na chrzcie w 1386 roku Jagiełło przyjął imię Władysława, następnie poślubił Jadwigę i został koronowany na króla Polski. Unia polsko-litewska była przede wszystkim tworem małopolskich możnowładców, kierujących państwem i młodą królową. Osobisty udział Jadwigi i jej zasługi w tym względzie są niewielkie. Jadwiga, mimo młodego wieku, wykazywała się rozsądkiem i dojrzałością. Jej zainteresowanie nauką i kulturą zaowocowało poparciem dla Uniwersytetu Krakowskiego, założonego przez Kazimierza Wielkiego. Uczelnia bardzo podupadła po śmierci założyciela. Uniwersytet organizowali uczeni mężowie, Jadwiga zaś uzyskała od papieża zgodę na otwarcie katedry teologii oraz dostarczyła środków materialnych na uruchomienie uczelni. Przekazała na ten cel klejnoty i kosztowne szaty. W testamencie zapisała Uniwersytetowi złoto i klejnoty. Zakupiono za nie dwa, przeznaczone na kolegia domy, oraz żupę solną w Bochni na uposażenie wykładowców. Była to jedyna w tym czasie polska uczelnia. Zawdzięczamy jej rozwój nauki polskiej w XV wieku, szkolenie potrzebnych krajowi specjalistów. Jadwiga prowadziła też szeroko zakrojoną działalność fundacyjną i charytatywną. Była dobrodziejką szpitala w Bieczu, Sandomierzu, Nowym Sączu, na Stradomiu. Szpitale średniowieczne były przede wszystkim przytułkami, instytucjami opieki społecznej. Stąd wielka popularność Jadwigi, ubóstwianej przez poddanych opiekunki chorych i ubogich. Podziw i szacunek poddanych zjednywały jej również posty i inne pobożne uczynki, jak np. fundacje licznych kościołów, klasztorów i ołtarzy (Lednica, Sandomierz, Krosno, Kraków). Jadwiga, będąc królową, pełniła też wspólnie z mężem funkcje polityczne. Przyjmowała dyplomatów i dostojników. Jej kancelaria wystawiała wiele dokumentów, między innymi prowadziła korespondencję z Rzymem oraz ożywioną wymianę listów z Krzyżakami. W negocjacjach z nimi Jadwiga wykazała się dojrzałością, taktem dyplomatycznym i nieustępliwością. Królowa pośredniczyła w łagodzeniu konfliktów między Jagiełłą, a Witoldem i w pertraktacjach z Zygmuntem Luksemburczykiem. Stała też na czele wyprawy na Ruś Czerwoną w 1387 roku (faktycznym dowódcą był Spytko z Melsztyna). Była ostatnim dziedzicznym władcą kraju. Pozostała po niej opinia świątobliwej i wybitnej władczyni.
