Regionalne zagrożenia ekologiczne
Wszystko co nas otacza, a więc organizmy roślinne i zwierzęce, woda, gleba i atmosfera, to podstawowe elementy środowiska. Człowiek budując nowe osiedla, drogi, zakłady przemysłowe niszczy tereny, na których wcześniej występowały rośliny i zwierzęta. Prowadząc nie przemyślaną, beztroską i rabunkową gospodarkę coraz bardziej niszczy przyrodę.
Skażone środowisko zagraża zdrowiu człowieka, wywołując złe samopoczucie, choroby, a nawet może prowadzić do śmierci. Dla zachowania naszego zdrowia musimy chronić przyrodę. Od każdego z nas zależy jak będzie wyglądać nasze środowisko, czy będzie wokół czysto i przyjemnie.
W mojej pracy postaram się przedstawić najważniejsze problemy ekologiczne województwa szczecińskiego. Musimy wspólnie walczyć o to, by je zlikwidować, aby żyło się nam przyjemniej, a przede wszystkim zdrowiej.
Województwo szczecińskie położone jest w północno – zachodniej części Polski nad Morzem Bałtyckim i Zalewem Szczecińskim. Na jego obszarze o powierzchni 9981 km znajduje się 31 miast i 51 gmin. Ogólna liczba ludności wynosi około 967 tyś. , w tym w miastach mieszka około 734 tyś. Największe miasta to Szczecin, Stargard Szczeciński, Gryfino, Łobez, Gryfice, Świnoujście, Pyrzyce, Police i Goleniów.
Największe zakłady przemysłowe mające jednocześnie największy wpływ na środowisko są zlokalizowane w rejonie Szczecina i większych miast. Są to m.in. : Z.Ch.”Police”, stocznie szczecińskie, Zespół Elektrowni „Dolna Odra”, Z.W.Ch.”Wiskord”, Papiernia „Skolwin”, Zespół Portowy Szczecin-Świnoujście, Huta Szczecin, Z.Ch.”Szczecin”.
Użytki rolne zajmują około 50% powierzchni. Gleby należą do średnio urodzajnych. W południowej części występują żyzne gleby brunatne i czarne ziemie. Uprawia się głównie zboża i rośliny pastewne.
Lasy wraz z puszczą Bukową i Wkrzańską zajmują około 26,8% powierzchni województwa.
Główną rzeką jest Odra, która jest częściowo granicą Polski. Inne ważne rzeki to : Płonia, Ina oraz Rega. Na terenie województwa znajdują się liczne zbiorniki wodne, z których najważniejsze to wschodnia część Zalewu Szczecińskiego, jezioro Dąbie oraz największe jezioro polodowcowe Miedwie. Z powodu licznych walorów krajobrazowych oraz z racji swego położenia województwo szczeciński jest atrakcyjnym rejonem turystyczno-wczasowym.
Na początku swojego życia na Ziemi człowiek wędrował i żył w harmonii z przyrodą. Wtedy ekosystemy funkcjonowały prawidłowo. Krążyła w nich energia w sposób niezakłócony. Stężenie tlenu i dwutlenku węgla utrzymywało się na podobnym poziomie. Działalność przemysłowa powoduje znaczne nieprawidłowości w obiegu węgla i siarki, związana jest bowiem z reguły ze spalaniem surowców energetycznych. Przy spalaniu 1 kg węgla do atmosfery dostają się 2 kg CO. Gwałtowny wzrost stężenia CO w powietrzu nastąpił w latach pięćdziesiątych, co ilustruje wykres. Dalszy wzrost zawartości tego gazu w powietrzu może doprowadzić do poważnych zaburzeń klimatycznych. Dwutlenek węgla gromadzi się w dolnych warstwach atmosfery, powodując wzrost średniej temperatury powietrza. Może to spowodować topnienie lodowców i podnoszenie się poziomu wód morskich. Zmienią się warunki życia roślin i zwierząt. Aby oddalić możliwie skutki efektu cieplarnianego, ważne jest byśmy pamiętali, że oszczędność energii to nie tylko sprawa naszych wydatków, ale ograniczenie zużycia węgla w przemyśle i zmniejszenie w powietrzu wzrostu stężenia CO.
Obok efektu cieplarnianego drugim, równie niebezpiecznym zjawiskiem jest tzw. „dziura ozonowa”. W wyższej warstwie atmosfery – stratosferze występuje ozon, który tworzy warstwę wokół naszego globu i pochłania promieniowanie ultrafioletowe. W ostatnich latach warstwa ozonu zmniejsza się, bo rozkładają go różne gazy, takie jak tlenki azotu, czy tzw. freony używane w lodówkach i aerozolach. W miejscach silnego rozrzedzenia zwanych „dziurami ozonowymi” nadmiernie przenikają promienie ultrafioletowe i docierają do powierzchni Ziemi. Nadmierne promieniowanie ultrafioletowe może spowodować wzrost zachorowań na raka skóry, przyśpieszenie procesu starzenia, choroby wzroku. Działa także szkodliwie na organizmy żywe we wszystkich ekosystemach, zaburzając równowagę biologiczną.
Jednym z największych trucicieli naszego regionu jest Elektrownia „Dolna Odra”, wchodząca w skład zespołu razem z elektrownią „Szczecin, zwaną popularnie portową oraz „Pomorzany”.
„Dolna Odra” leży 25 km na południe od Szczecina. Zalicza się do siedmiu największych elektrowni w kraju. Każdy z ośmiu bloków energetycznych wytwarza 200 megawatów energii. W ciągu roku zakład produkuje 10 600 gigawatogodzin. Stanowi to osiem procent całej krajowej produkcji. Określa się ją jako parową, kondensacyjną, pracującą w oparciu o węgiel kamienny.
Każdej doby do elektrowni trafia sześć czterdziestowagonowych pociągów wypełnionych węglem – w sumie 12 500 ton. Nad prawidłową pracą urządzeń czuwają specjaliści. Przestrzegają parametrów i reżimu technologicznego.
Zanieczyszczenie środowiska naturalnego może być jednym z najważniejszych zagrożeń wynikających z działalności elektrowni. Trzeba jednak stwierdzić, że w „Dolnej Odrze” problem ten nie jest lekceważony. Wręcz przeciwnie elektrownia robi wszystko, aby zminimalizować swoją uciążliwość dla środowiska. „Dolna Odra” nie przekracza żadnych norm obowiązujących w Polsce przepisów dotyczących zanieczyszczenia atmosfery. Zamontowane w niej elektrofiltry w 99,6 % eliminują emisję pyłów do atmosfery. Wykorzystywana w procesach technologicznych woda jest neutralizowana i oczyszczana.
Zanieczyszczenia powietrza spowodowane są nie tylko przez elektrownie i duże zakłady przemysłowe, ale również powstają w komunikacji samochodowej, samolotowej, w paleniskach domowych.
Znaczenie wody w przyrodzie jest ogromne, bowiem życie każdego żywego organizmu uzależnione jest od dostępu do czystej wody. Jest ona potrzebna człowiekowi na co dzień, przemysł zużywa jej ogromne ilości, potrzebna jest w rolnictwie. Jedna osoba zużywa dziennie 200-300 litrów wody. Dla wyprodukowania 50 dojrzałych ziarenek zboża potrzeba 16000-18000 litrów wody. W fabryce dla wyprodukowania 100 kg papieru potrzeba 100000 litrów wody, a 1000 litrów – na wytworzenie 100 litrów benzyny.
Skażenia wody spowodowane są przez wiele czynników. Niektóre z nich, spotykane również w naszym województwie, to m.in. : przedostawanie się do wód substancji odpadowych powstałych podczas produkcji przemysłowej w postaci ciekłej, stałej lub gazowej; skażenie wód metalami ciężkimi ( ołowiem, rtęcią, kadmem ) stosowanymi w przemyśle; gromadzenie się dużej ilości resztek organicznych, co może przyśpieszyć zarastanie zbiorników wodnych; chemizacja środowiska, poprzez świadome wprowadzanie do gleby substancji chemicznych w postaci nawozów sztucznych i środków ochrony roślin; brak oczyszczalni ścieków, spływania ich bezpośrednio do rowów, potoków rzek lub do gleby; nieracjonalne korzystanie z zasobów wodnych; przedostawanie się do wód gruntowych szkodliwych substancji z wysypisk śmieci.
Na zasoby wód powierzchniowych województwa szczecińskiego składa się 1449 km rzek z ujściowym odcinkiem Odry, Regą, Iną i Płonią; 672 jeziora o łącznej powierzchni 232,57 km w tym IV pod względem wielkości w Polsce jezioro Dąbie o pow. 56 km i V w Polsce jezioro Miedwie o pow. 35 km . W granicach województwa znajduje się polska część Zalewu Szczecińskiego – Wielki Zalew o pow. 410 km (powierzchnia całego zalewu 687 km).
Rzeki naszego województwa są bardzo zanieczyszczone. Tylko 66,6 km w stosunku do 1449,4 km rzek jest sklasyfikowanych w II klasie czystości. Normatywom III klasy odpowiada 234,2 km, pozostałe 990,2 km to wody pozaklasowe. Narastające zanieczyszczenie rzek województwa szczecińskiego ilustruje wykres przedstawiający zmiany procentowych udziałów klas czystości rzek badanych w latach 1985-1991.
Środowisko, w którym żyjemy charakteryzuje się klimatem akustycznym pozostającym w ścisłym związku z rozwiązaniami urbanistycznymi. Tak więc układy komunikacyjne (drogowe, kolejowe, wodne, lotnicze), rozmieszczenie przemysłu i osiedli miejskich względem siebie decydują o komforcie naszego życia. Najbardziej uciążliwymi emitorami hałasu są : ruch drogowy, zakłady przemysłowe oraz komunikacja kolejowa i lotnicza.
Pomiary hałasu komunikacyjnego prowadzone są na terenie Szczecina i innych miast sukcesywnie od 1977r.
Z analizy pomiarów wynika że, głównym źródłem hałasu jest ruch drogowy. Przekroczenia dopuszczalnych norm oscylują wokół wartości 20dB. Zarejestrowano je wzdłuż ciągów komunikacyjnych w centrum miast : Szczecina, Stargardu i Goleniowa. Alarmujący jest wynik pomiarów klimatu akustycznego na szczecińskich osiedlach. Dopuszczalny 50-cio decybelowy poziom hałasu przekroczony jest w granicach 15-20dB. Alarmujące są również wyniki pomiarów klimatu akustycznego uzdrowisk naszego województwa. Wartości dopuszczalne przekroczone są : w Świnoujściu – o 23dB, w Kamieniu Pomorskim i Dziwnówku – o 26 dB, w Międzyzdrojach – o 20dB. Główną przyczyną tego stanu rzeczy jest ruch drogowy. Drugim co do wielkości przekroczeń (dopuszczalnych norm i powierzchni oddziaływań) źródłem hałasu w skupiskach miejskich jest przemysł. W 90% przebadanych zakładów stwierdzono przekroczenia wahające się od 1 do 20dB. Na terenie Szczecina zakłady przemysłowe zlokalizowane są wzdłuż rzek : Odry, Parnicy i ich dopływów. W rejonie tym znajdują się także dzielnice mieszkalne. Na terenia województwa zakładami najbardziej uciążliwymi dla środowiska są zakłady podległe Państwowym Zakładom Zbożowym (tj. młyny, elewatory, mieszalnie pasz) oraz Spółdzielnie Mleczarskie i przemysł drobny (masarnie, betoniarnie itp.). Istnieją w naszym województwie rejony narażone na hałas lotniczy. Są to miejscowości położone w pobliżu lotnisk wojskowych, a w szczególności dotyczy to tych, które położone są na przedłużeniu pasów startowych. Hałas jest szkodliwy dla środowiska, a także dla naszego zdrowia.
Spośród wszystkich środowisk gleba jest najważniejszym środowiskiem na Ziemi. Żyją w niej reducenci, czyli organizmy rozkładające i mineralizujące resztki obumarłych roślin i zwierząt.
Do najważniejszych zagrożeń gleby należą : monokultury, które prowadzą do jej zubożenia; wycinanie lasów, pożary roślinności wzmagające erozję gleby, co prowadzi do pustynnienia obszaru; osuszanie obszarów i regulacja rzek obniża poziom wód gruntowych; zbyt mocne nawożenie; intensywny wypas bydła prowadzi do erozji; stosowanie chemicznych środków owadobójczych, chwastobójczych i grzybobójczych, zbieranie obszarów rolniczych pod budownictwo przemysłowe i mieszkalne.
Do gleby dostają się także zanieczyszczenia z powietrza i z wód śródlądowych. Część z nich opada na glebę w postaci pyłów, inne takie jak tlenki siarki i azotu reagują z parą wodną zawartą w powietrzu. W wyniku tej reakcji powstają kwasy siarkowy i azotowy, które z wodą deszczową dostają się do gleby. Wszystkie wymienione zagrożenia dla wielu roślin i zwierząt oznaczają całkowitą utratę środowiska życia, co może prowadzić do ich zagłady.
Do końca tego wieku ponad połowa światowej populacji będzie mieszkać w miastach. Szczecin i inne miasta naszego województwa również dynamicznie się rozwijają. Nasze miasta coraz bardziej przyczyniają się do skażenia gleby, wody i powietrza, który oddychamy. Już dzisiaj wiele miast straszy widmo kryzysu. 40% mieszkańców miast na świecie nie ma żadnego dostępu do czystej wody do picia ani do odpowiednich systemów kanalizacyjnych. Większość miast przedstawia widmo ulic zatłoczonych komunikacją, a system oczyszczania miasta nie jest adekwatny do potrzeb.
Rezultaty tego są katastroficzne. Nieoczyszczone ścieki z miast zanieczyszczają jeziora, rzeki i wody przybrzeżne. Wyziewy z rur wydechowych samochodów powodują szkody w zdrowiu mieszkańców miast i są poważnym kontrybutorem do globalnego ocieplenia. Dobre ziemie rolnicze są stale pokrywane utwardzaną powierzchnią wraz ze zwiększaniem się powierzchni miast. Trzy krytyczne problemy dotyczące miast to : budownictwo – posiadanie mieszkania jest prawem nakreślonym międzynarodowym prawem, mimo to około miliarda mieszkańców miast nie posiada dach nad głową, a miliony żyją w brudnych, niebezpiecznych warunkach, zagrażających im samym i otaczającemu ich środowisku; czysta woda, odprowadzanie ścieków i unieszkodliwianie odpadów – rządy powinny nadać priorytet zapewnieniu czystej wody i kanalizacji dla wszystkich mieszkańców, unieszkodliwienie ścieków i zredukowanie gór śmieci produkowanych przez miasta poprzez lepszą gospodarkę odpadami, włączając recykling; publiczny transport – większy transport publiczny zmniejszyłby korki na ulicach i ilość zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery.
W życiu codziennym spotykamy się z zanieczyszczeniami środowiska, które stanowią odpady działalności człowieka. Odpady i zanieczyszczenia, zliczane do pierwszej grupy to te, które poddają się rozkładowi biologicznemu. Właściwe gospodarowanie tymi odpadami np. produktami oczyszczalni ścieków może mieć duże znaczenie ekonomiczne. Do drugiej grupy zaliczamy odpady i zanieczyszczenia nierozkładające się. Do nich należą : opakowania aluminiowe, odpady przemysłowe zawierające rtęć, cynk, ołów np. stłuczka z produkcji lamp rtęciowych, odpady z produkcji farb i lakierów zawierające m.in. kadm, arsen, rtęć.
Odpady pierwszej grupy mogą być wykorzystane, ale związane są z tym koszty budowy odpowiednich oczyszczalni w wypadku ścieków, całych systemów regeneracyjnych, a także zakładów przemysłowych wykorzystujących odpady jako surowce.
