Stolica województwa śląskiego : Katowice
Liczba ludności (w tyś.) : 4899
Powierzchnia (w km2) : 12309
Powiaty : 17
Miasta na prawach powiatów : 19
Gminy : 166
Program ochrony środowiska w województwie śląskim
Ochrona środowiska w województwie śląskim zajmuje priorytetowe miejsce wśród działań gospodarczej polityki regionalnej. Stan środowiska determinuje bowiem możliwości rozwoju gospodarki oraz jakość życia mieszkańców województwa. Zły stan środowiska jest czynnikiem zniechęcającym zewnętrznych partnerów do inwestowania na tym terenie. Polityce ochrony środowiska w województwie śląskim wyznaczono następujące cele długofalowe:
ochrona przyrody jako czynnika zapewniającego godne warunki życia przyszłym mieszkańcom,
zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego obecnym i przyszłym mieszkańcom regionu, stworzenie
warunków gospodarczego i społecznego rozwoju regionu z poszanowaniem wymagań środowiska
przyrodniczego i jego dziedzictwa.
Współczesne problemy ekologiczne województwa śląskiego wynikają z nadmiernej koncentracji przemysłu, urbanizacji i gęstości zaludnienia. Przemysł zlokalizowany na terenie województwa charakteryzuje się niekorzystną strukturą gałęziową, ciągle jeszcze dominuje przestarzały przemysł surowcowy. Infrastruktura komunalna województwa była stale zaniedbywana, a jej obecny stan jest przyczyną dodatkowego obciążenia środowiska.
Wymienione źródła zagrożenia są eliminowane w ramach programu restrukturyzacji gospodarki województwa.
Program ochrony środowiska stanowi szansę dla województwa śląskiego ze względu na potencjonalnie duże pole do działań inwestycyjnych, usługowych i badawczych. Dużą szansę dla województwa jest witalność przyrody i jej niezwykła lokalna zdolność adaptacyjna i odtworzeniowa. Obok terenów skrajnie zdegradowanych w województwie śląskim występują obszary bogatej i ekspansywnej przyrody. Jako zasadę realizacji polityki ochrony środowiska przyjęto ekorozwój, zachowujący w sposób trwały walory i zasoby środowiska, oraz czynną ochronę środowiska. Realizacja ekorozwoju następuje poprzez egzekwowanie wymagań środowiska w każdej dziedzinie działalności społeczno-gospodarczej oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa i zapewnienie udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych związanych z ochroną środowiska i jego zasobów.
Priorytetami polityki ochrony środowiska w nadchodzących latach będą:
eliminacja nadmiernego zanieczyszczenia powietrza,
zagospodarowanie odpadów nagromadzonych na składowiskach i minimalizacja wytwarzania odpadów i
unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych,
uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w gminach i w przemyśle,
restrukturyzacja produkcji rolnej, zwiększenie lesistości oraz objęcie ochroną wszystkich wartości przyrodniczych.
Hierarchia ważności zadań wiąże się z oceną ryzyka powodowanego przez poszczególne czynniki karzące środowisko, ograniczeniem możliwości rozwojowych wynikających ze skali zagrożenia, oszacowaniem strat oraz przesłanek strategii globalnych. W realizacji polityki ochrony środowiska będą wykorzystane jako strategie pomocnicze:
restrukturyzacja gospodarki
program poszanowania energii i surowców
rewitalizacja przyrody
Jako podstawową przesłankę polityki ekologicznej na najbliższe lata przyjęto konieczność zminimalizowania ryzyka wpływu skażonego środowiska na zdrowie mieszkańców województwa. Priorytetem pierwszoplanowym jest ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem, bowiem współcześnie dostępne wyniki oceny ryzyka wskazują, że jakość powietrza ma dominujący wpływ na występowanie chorób środowiskowych, zwiększa ryzyko zachorowań na nowotwory i powoduje największe straty w przyrodzie oraz infrastrukturze materialnej województwa. Zakłada się, że równolegle z budową urządzeń ochrony powietrza przed zanieczyszczeniem w gospodarce województwa będzie realizowana jakościowa przebudowa technologii, zmierzająca do:
uruchomienia produkcji i zastosowania częstych paliw
wykorzystania metanu z pokładów węgla na cele energetyczne
przebudowy kotłów węglowych na opalanie gazem lub olejem opałowym oraz wdrożenie nowych technik i
technologii spalania paliw stałych
zagospodarowania ciepła odpadowego i przebudowy elektrowni do skojarzonej produkcji ciepła i energii
elektrycznej
przebudowy przemysłu surowcowego na podstawie czystych surowców i technologii wytwarzania
sukcesywnego eliminowania małych niskosprawnych kotłowni węglowych i kotłów średniej mocy
obsługujących lokalne sieci ciepłownicze i włączania tych sieci do systemów zasilania ze źródeł
wysokociepłych
rozwój transportu publicznego opartego na Kolejowym Ruchu Regionalnym oraz systemu linii
tramwajowych i autobusowych
budowy dróg obwodowych wokół aglomeracji i obwodnic miejskich
Program przewiduje zrealizowanie nowej strategii pozwoleń na korzystanie ze środowiska, polegającej na stopniowym zmniejszaniu wartości emisji dopuszczalnych w taki sposób, aby w kolejnych latach całkowita emisja zanieczyszczeń z terenu województwa była zgodna z ustaleniami przyjętymi w protokołach międzynarodowych. W odniesieniu do poszczególnych gałęzi przemysłu program ekologicznej przebudowy gospodarki, skutkujący zmniejszeniem zanieczyszczenia powietrza, zmierza do:
likwidacji w starych hutach wielkich pieców i pieców martenowskich, baterii koksownicz niskokomorowych systemu ubijanego, żeliwiaków oraz kotłów energetycznych o sprawności poniżej 60 %
stopniowej likwidacji starych technologii w produkcji cynku i ołowiu, wprowadzanie nowoczesnych
technologii w produkcji surowcowej i w przetwórstwie, wraz z technikami odpylania i redukcji
zanieczyszczeń gazowych
likwidacji przestarzałych koksowni i przebudowy trzech z nich na wysokokomorowe o światowym standardzie technicznym budowy instalacji do odsiarczania spalin oraz do obniżania emisji tlenków azotu metodami pierwotnymi
poprzez instalację palników niskoemisyjnych oraz automatyzację procesów spalania paliw w kotłach
energetycznych
hermetyzacja procesów produkcji w przemyśle chemicznym
zmiany funkcji części zakładów górniczych
Program ochrony środowiska przed odpadami obejmuje działania zmierzające do przymuszenia podmiotów decyzjami administracyjnymi do wdrożenia programów minimalizacji produkcji odpadów poprzez:
recyrkulację materiałów w przemysłowych procesach technologicznych oraz w gospodarce komunalnej
poprzez selekcjowanie u źródła ich powstawania oraz wydzielenie odpadów uciążliwych i niebezpiecznych
ponowne zużycie materiałów, zwłaszcza opakowań
promowanie technologii, z których odpady są materiałami biorozkładalnymi, oraz programów
zmierzających do zachowania bilansu masy biologicznej w obiegu przyrody
Gospodarowownie odpadami komunalnymi będzie akceptowane wyłącznie jako rozwiązania kompleksowe. Podstawową technologią w tym sektorze będzie wstępna selekcja odpadów w źródle ich powstawania i kierowania poszczególnych strumieni odpadów do utylizacji lub ponownego użycia. Jako zasadę przyjęto eliminowanie materiału biologicznego z odpadów w celu umożliwienia zwrócenia tego materiału do obiegu przyrody. Materiały odpadowe, które mogą być ponownie użyte lub wykorzystane jako surowiec w procesach technologicznych, powinny być wydzielane u źródła materiałów, jako papier, szkło, metale i tworzywa sztuczne.
Odpady, mające wystarczającą wartość kaloryczną przy spalaniu, mogą być wykorzystywane jako paliwo w spalarniach śmieci pod warunkiem wydzielania z nich składu tworzyw sztucznych oraz odpadów niebezpiecznych, które w wysokich temperaturach uwalniają toksyny. Gospodarowanie odpadami przemysłowymi powinno zmierzać do minimalizowania ich produkcji na każdym etapie procesu technologicznego poprzez ponowne użycie jako surowca. Na składowanie odpadów będą udzielane zgody tylko wówczas, gdy brakuje technologii utylizacji. Uporządkowanie gospodarki odpadami przemysłowymi będzie miało decydujący wpływ na jakość powietrza w miejscowościach przylegających do składowisk. Ochrona przyrody oraz gospodarka rolna i leśna w województwie śląskim ma kluczowe znaczenie w kształtowaniu warunków życia i zapewnieniu przetrwania żywych zasobów przyrody.
Zanieczyszczenia atmosfery pochodzące z energetycznego wykorzystania węgla
Niewątpliwie obecnie największym zagrożeniem dla środowiska jest dwutlenek siarki. Przyjmuje się, że ponad 50% emisji dwutlenku siarki stanowi wynik spalania węgla w elektrowniach, elektrociepłowniach oraz sektorze komunalno – bytowym. Duża ilość związku siarki, głównie SO2, emitowana do atmosfery z urządzeń energetycznych wynika z używania paliw bez ich uszlachetniania oraz zbyt słabej kontroli procesów spalania. Przekroczenie dopuszczalnych stężeń SO2 w powietrzu może powodować bardzo poważne skutki zdrowotne, szczególnie długotrwałe. Łączne oddziaływanie ekspozycji na SO2 i pyły powoduje zwiększenie częstotliwości występowania różnego rodzaju przewlekłych chorób układu oddechowego, co zostało potwierdzone w licznych badaniach epidemiologicznych.
Zanieczyszczenia pyłowe stanowią jedno z największych zagrożeń zdrowia na skutek mechanicznego drażnienia błon śluzowych, spojówek i skóry oraz na skutek oddziaływania związków zaadsorbowanych na pyłach. Źródłem utrzymującej się nadal dużej emisji pyłków na terenie województwa śląskiego jest nie zadawalający jeszcze stan urządzeń odpylających pracujących w przemyśle, z których znaczna część eksploatowana jest dłużej niż 10 lat. Na najdrobniejszych cząsteczkach pyłu asocjowana jest większość obecnych w powietrzu wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i ich pochodnych, których silny, niekorzystny efekt biologiczny na organizmy żywe został udokumentowany w licznych badaniach.
Wszechobecną substancją zanieczyszczającą środowisko we współczesnym świecie o intensywnym rozwoju energii jest tlenek węgla. Głównym źródłem tlenku węgla jest niepełne spalanie paliw, szczególnie węgla. Groźba zatruć tym związkiem oraz długofalowe, niekorzystne efekty wdychania powietrza zanieczyszczonego tlenkiem węgla będą istnieć dopóty, dopóki nasza cywilizacja będzie wykorzystywała węgle jako paliwo oraz jako materiał wyjściowy do różnorodnych procesów technologicznych. Tlenek węgla jest szczegó
lnie groźny, gdyż pozbawiony jest zapachu, koloru i smaku, jest przy tym nie drażniący, łatwo miesza się z powietrzem, a jego działanie toksyczne jest wyjątkowo niebezpieczne.
W przeciwieństwie do SO2 emisja tlenku węgla do atmosfery jest przede wszystkim wynikiem spalania węgla i koksu w niewielkich źródłach sektora komunalno-bytowego oraz spalania paliw ciekłych w silnikach spalinowych. Głównym przemysłowym źródłem CO są huty surowcowe w metalurgii żelaza oraz cementownie. Ograniczenie tej emisji jest bardzo trudne i musi być związane z eliminacją palenisk węglowych oraz z regulacją silników i wprowadzeniem do eksploatacji wyłącznie pojazdów samochodowych z dopalaczami katalitycznymi. Znacznie mniejsza od trzech wymienionych zanieczyszczeń jest emisja tlenków azotu. Emisja ta może być jednak bardzo uciążliwa, gdyż związki te są według opinii licznych toksykologów bardziej szkodliwe aniżeli SO2, co znajduje odbicie w obowiązujących normach zanieczyszczeń atmosfery. Przyjmuje się, że znaczenie tlenków azotu jako zanieczyszczenia atmosfery w skali kraju jest co najmniej tego samego rzędu, co znaczenie SO2.
Podwyższony poziom metali ciężkich, w tym tych o wysokim stopniu szkodliwości- to jest ołowiu i kadmu, notowany jest w wybranych regionach woj. śląskiego systematycznie od kilkunastu lat. Pomijając lokalne źródła skażenia, za zanieczyszczenie środowiska metalami ciężkimi zasadniczo odpowiedzialne są procesy spalania paliw naturalnych, a zwłaszcza węgla kamiennego, a także procesy spalania w silnikach benzynowych.
Sposoby ograniczenia głównych zanieczyszczeń do atmosfery
W poszukiwaniu dróg ograniczenia głównych substancji toksycznych do atmosfery w woj. śląskim należy uwzględnić fakt, iż podstawowymi ich emitorami są indywidualne i komunalne źródła ciepła. Istotny postęp w ograniczeniu emisji może być dokonany poprzez stworzenie systemu elektrociepłowni obejmujących duże obszary aglomeracji śląskiej, co jest przedsięwzięciem odległym w realizacji, oraz poprzez wprowadzenie możliwie czystych nośników energii. Wprowadzenie paliwa bezdymnego do użytkowania w gospodarstwach indywidualnych, którego funkcję mogą spełnić np. niskoemisyjne brykiety węglowe, mogłoby być doraźnym sposobem ograniczenia nadmiernej emisji obserwowanej przede wszystkim w naszym rejonie w sezonie grzewczym. Technologia produkcji wspomnianego paliwa, produkowanego na bazie węgli kamiennych, opracowana została opracowana przez IChPW w Zabrzu. Paliwo takie otrzymuje się poprzez odgazowanie węgla, w czasie którego węgiel uwalnia się od składników powodujących dym oraz znaczenie zmniejsza się ilość związków siarki. Według wstępnych badań paliwo to o wyższej efektowności cieplnej od węgla i wprowadzenie go nie wymaga zmian infrastruktury ciepłowniczej odbiorców indywidualnych, co jest elementem w prognozowaniu kosztów ekonomicznych. Według wstępnych badań paliwo to o wyższej efektowności cieplnej od węgla i wprowadzenie go nie wymaga zmian infrastruktury ciepłowniczej odbiorców indywidualnych, co jest elementem w prognozowaniu kosztów ekonomicznych. Ze względu na to, że za emisję około 50% SO2 odpowiedzialne są przede wszystkim procesy spalania węgla w elektrowniach i elektrociepłowniach zawodowych, sprawą pierwszorzędnej wagi byłoby ograniczenie tej właśnie emisji. Najważniejszą przeszkodę stanowi ogromna ilość powstających spalin, co wymaga budowania dużych, kosztownych instalacji do oczyszczania spalin. Nie rozwiązane jest również w tym przypadku zagadnienie składowania i wykorzystania odpadów, będących produktami wiązania SO2 i innych toksycznych związków. Dlatego też konieczne jest ingerowanie w sam proces spalania poprzez zastosowanie takiej technologii, w której proces ten byłby dobrze kontrolowany.
Oszczędzając energię chronisz środowisko i oszczędzasz swoje pieniądze !
CZY WIESZ ŻE:
1.Polska energetyka oparta jest niemal wyłącznie na spalaniu węgla.
2.Posiadane zasoby węgla ulegają wyczerpaniu i może ich zabraknąć dla naszych dzieci i wnuków. Jest to
surowiec nieodnawialny o znaczeniu strategicznym.
3.Energetyka węglowa jest jednym z najbardziej uciążliwych dla środowiska, a więc i dla człowieka sektorów
gospodarki.
4.Polska gospodarka należy do najbardziej energochłonnych na świecie, również w gospodarstwach
domowych korzystamy z urządzeń zbyt energochłonnych.
5.Budowa zakładów energenetycznych jest bardzo kosztowna, a zwrot poniesionych nakładów osiąga się po
wielu latach.
6.Racjonalne wykorzystanie produkowanej energii pozwoli unikać budowy kolejnych zakładów
produkujących energię.
7.Koszty eksploatacji, złóż węgla, a więc i ceny energii stale rosną.
W PRACY PAMIĘTAJ, ŻE:
1.Nie możesz bezkarnie wliczać ceny marnowanej energii w cenę wyrobu. To tylko ucieszy konkurenta.
2.Zmniejszenie energochłonności jest jedną z podstawowych cech nowoczesnych technologii i w tej
dziedzinie notuje się ciągły postęp.
3.Inwestowanie w instalacje energooszczędne jest opłacalne we wszystkich rozwiniętych krajach świata.
4.Praktyka przemysłowa dowodzi, że znaczenie oszczędności energii można uzyskać poprzez
przeprowadzenie odpowiednich regulacji i właściwą eksploatację maszyn i urządzeń.
W DOMU:
1.Obciążenia zakładu opłatami za energię powinny być znane całej załodze. Sprzyja to działaniom na rzecz
jej efektywnego wykorzystania.
2.Nośnikami energii są : prąd elektryczny, woda, ciepło w kaloryferach oraz gaz. Za to wszystko płacimy i to dużo.
OSZCZĘDZANIE PRĄDU ELEKTRYCZNEGO:
1.Zamiast zwykłych żarówek zastosuj energooszczędne zużywają one ok. 1,5 energii co zwykła żarówka o tej samej mocy, a uzyskane światło zbliżone jest do światła dziennego przez co jest zdrowe dla twoich oczu. Żarówki te są bardzo trwałe i mogą świecić przez kilka lat. Koszt takich żarówek wynosi co prawda ok. 40 zł ale koszty zużywanej energii są pięciokrotnie niższe i wydatek zwraca się już po upływie kilku miesięcy.
2.Używaj ściemniaczy do regulacji oświetlenia.
3.Nie zostawiaj zapalonych lamp tam gdzie nie jest to potrzebne.
4.Staraj się używać tylko tyle światła ile jest niezbędne.
5.Ustawiaj lodówki z dala od kaloryferów i innych źródeł ciepła
6.Lodówka musi być poprawnie ustawiona i wypoziomowana.
Zanieczyszczenie środowiska spowodowane przez odpady
Gęstej urbanizacji i uprzemysłowieniu towarzyszy wytwarzanie dużej ilości odpadów. Takie zjawisko jest nader wyraźnie widoczne na terenie naszego województwa, a zwłaszcza GOP-u. Ilość nagromadzonych tu odpadów kojarzy się nam z pojęciem klęski ekologicznej. Nie bez przyczyny mówi się o naszym województwie, że jest ono na pewno jedynym obszarem w Europie, a być może w świecie, gdzie na tak małej powierzchni, przy tak gęstej zabudowie i zaludnieniu nagromadzono taką ilość odpadów. I to na pewno jest klęską. Należy dodać, że gęstość zaludnienia na 1 km2 wynosi tu około 600 osób w porównaniu do 120 na terenie reszty kraju. Z danych publikowanych przez Instytut Gospodarki dowiadujemy się, że w naszym województwie wytwarza się około 50% wszystkich odpadów przemysłowych w kraju. Rocznie jest to ok. 95 mln ton na 200 mln w całym kraju. W naszym województwie z górnictwa pochodzi 80,5% (76,5 mln ton), z elektrowni 6,5% (6,2 mln ton), a reszta z innych gałęzi przemysłu. W tej masie znajduje się około 2mln ton odpadów niebezpiecznych, dla których w chwili obecnej nie mamy jeszcze wypracowanych technologii unieszkodliwienia, a nawet wydzielonych składowisk. Już te liczby sygnalizują, jak olbrzymie jest zagrożenie tylko obszarowo, a przecież nie uczyniliśmy tu jeszcze analizy wpływu poszczególnych niebezpiecznych składników odpadów na glebę, wody gruntowe i powierzchniowe, a także na powietrze, zwłaszcza przy wtórnym pyleniu z hałd lub ich samozapaleniu. W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi sprawy też są alarmujące zwłaszcza dlatego, że mnożą się dzikie wysypiska. Aktualnie na terenie całego województwa wytwarzamy rocznie około 6 mln m3 (ściślej 5902 tys.m3), wagowo daje to ok. 1415 tys. ton (1,5mln ton). Statystycznie biorąc, przy zaludnieniu sięgającym 4 mln mieszkańców można wnioskować, że każdy z nas produkuje rocznie około 375 kg odpadów komunalnych. Zgodnie z ustawą o samorządzie terytorialnym z marca 1990 r., gmina ma obowiązek dbać o czystość i właściwie zagospodarowanie odpadów komunalnych, czyli ochronę środowiska przed odpadami komunalnymi. Własne komunalne wysypiska ma 59% gmin, natomiast 75% zamierzało budować składowiska kontrolowane, 43% gmin podało nam również liczbę dzikich wysypisk na ich terenie. Według tych danych istnieje w województwie śląskim 1200 zewidencjonowanych dzikich wysypisk. Należy się spodziewać, że jest to liczba mocno zaniżona, bowiem niektóre gminy informowały, iż mają na swym terenie dzikie wysypiska, jednak nie podały ich liczby. Przyczyny nie ujawnienia mogą być różne, m.in. brak rozeznania. Na przykładzie miasta Katowice, które wykonało bardzo szczegółową analizę i zewidencjonowało na swym terenie aż 300 dzikich wysypisk, możemy wnioskować, jak nagminny i drastyczny jest te problem. Trzeba w tym miejscu powiedzieć, że to my sami, wyrzucając bezmyślnie nasze śmieci, gdzie padnie – a najczęściej na obrzeżach lasów – narażamy nasze środowisko, zatruwając i zanieczyszczając je. Zachowujemy się tak, jakbyśmy byli bardzo bogaci – nie tylko w pieniądze, ale i tereny, których przecież w naszym województwie tak bardzo brak. Prawdziwą klęską jest krótkowzroczność tych samorządów gminnych, które przez gospodarkę odpadami komunalnymi rozumieją wyrzucanie odpadów do lasów. Niestety, są u nas takie gminy, których zarządy nie wywiązują się ze statutowych obowiązków. Jeżeli więc mówimy o klęsce ekologicznej, o której tak niechętnie mówią, wręcz unikając tego określenia nasi politycy i urzędnicy wysokiego szczebla, to musimy także pomyśleć o tym na ile do takiego stanu rzeczy przyczyniają się poza przemysłem sami mieszkańcy. Ze względu na strukturę geologiczną i hydrogeologiczną, zwłaszcza na obszarach eksploatacji zasobów mineralnych, nie wszędzie możliwa jest budowa składowisk komunalnych. Zachodzi konieczność godzenia interesów sąsiadujących gmin także i dlatego, że budowa małych, a licznych obiektów jest nieekonomiczna i obszarowo niekorzystna. Województ
wo musi postrzegać jako całość, zwłaszcza przy takiej gęstej kumulacji przemysłu za budowy i zaludnienia. Duże nadzieje budzi program PHARE, a w ramach którego opracowano tzw. master plan gospodarki odpadami dla całego województwa. Koordynatorem związanych z tym prac jest Regionalne Biuro Realizacji Programów Ekologicznych w Katowicach. Program PHARE jest finansowany ze środków Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Koncepcja całego planu postępowania jest podzielona na zadania krótko – i długo terminowe z perspektywą 20-letniej realizacji. Z 15,5mln ECU przeznaczonych na REGIONALNY Program Ochrony Środowiska na Górnym Śląsku, 4,0mln ECU przeznaczono na program gospodarki odpadami komunalnymi. W gospodarce odpadami nader wyraźnie rzuca się w oczy, że w zasadzie skupiamy się bardzo intensywnie na likwidacji skutków naszego niegospodarnego postępowania, poświęcając znacznie mniej uwagi likwidacji problemu o źródła, czyli minimalizacji powstawania odpadów w ogóle. Jest to bardzo obszerne zagadnienie, sięgające nie tylko sfery wychowawczej i całej filozofii myślenia ukierunkowanej na ochronę środowiska naturalnego i źródeł surowców naturalnych, ale także aspektów sposobów zarządzania i rozwoju. Są to problemy, których nie rozwiąże gmina – a czasem nawet i województwo. Jako przykład może służyć temat opakowań jednokrotnego i wielokrotnego użycia.
Szkody górnicze
1. WSTĘP
Eksploatacji węgla kamiennego niezależnie od stosowanych systemów eksploatacji oraz podejmowanych działań techniczno-organizacyjnych towarzyszą ujemne skutki oddziaływania na powierzchnię terenów i obiektów, przejawiające się między innymi deformacją i przekształceniem terenu, uszkodzeniami obiektów i urządzeń, zmianą stosunków wodnych i wód powierzchniowych. Produkcji węgla kamiennego towarzyszy powstawanie odpadów górniczych w procesie przygotowania i urabiania pokładów węgla oraz procesie wzbogacania urobku.
POPRAWA JAKOŚCI WĘGLA
Zaostrzone wymogi ochrony naturalnego w połączeniu z wolnorynkową sprzedażą węgla i ograniczeniem jego popytu w wyniku recesji gospodarczej spowodowały podjęcie przez kopalnie działań w celu poprawy jakości węgla handlowego. Polegały one przede wszystkim na:
wyeliminowaniu z bieżącej eksploatacji pokładów najbardziej zasiarczonych;
zmniejszeniu wychodu wzbogaconych sortymentów grubych;
zaprzestaniu eksploatacji pokładów w których występują przyrosty łupku ilastego będące nośnikami pirytu;
wprowadzeniu zaostrzonych parametrów technologicznych pracy płuczek oraz obiegów wodno –
mułowych;
dodawaniu do miałów energetycznych kruszonych sortymentów grubych w celu podwyższenia ich
wartości opałowej i zmniejszenia zawartości siarki;
wprowadzeniu selektywnej dostawy urobku ze ścian i zdyscyplinowaniu reżimu technologicznego
urabiania urobku w celu poprawy jego parametrów jakościowych.
Łączny przyrost zdolności produkcyjnych w zakresie wzbogacania i odsiarczania węgla w okresie do roku 2003 wyniesie 142 tys. t /dobę brutto. Zwiększenie ilości wzbogaconych miałów węglowych w wyniku realizacji programu inwestycyjnego spowoduje u odbiorców w energetyce zawodowej, w przemyśle i w gospodarce komunalnej uzyskanie znaczących efektów ekologicznych. Już w roku 1995 globalna emisja pyłów ze spalania węgla powinna zmniejszyć o około 20 tys. t / rok, a tlenków siarki o ponad 125 tys. t/rok. Efekty te będą wzrastać w miarę oddawania do eksploatacji kolejnych zakładów przeróbczych i przed rokiem 2000 emisja pyłów zmniejszy się w stosunku do obecnej o około 45tys. ton, a tlenków siarki o ponad 170tys. ton rocznie.
3. GOSPODARKA ODPADAMI
Produkcji węgla kamiennego towarzyszy powstawanie odpadów górniczych w procesie przygotowania i urabiania pokładów węgla oraz w procesie wzbogacania urobku.
4. WODY SŁONE
Wydobycie węgla kamiennego z kopalń w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym towarzyszy konieczność wytłaczania na powierzchnię dużych ilość wód dołowych, które są rezultatem czynnika przyrodniczego, jakim jest pozioma i pionowa strefowość hydrogeochemiczna w obrębie tego basenu węglowego. Istotną prawidłowością przestrzennego rozmieszczania tych wód jest wzrost ich mineralizacji, postępujący wraz z głębokością prowadzonej eksploatacji. Wody te, według stosowanej w polskim górnictwie klasyfikacji, dzieli się ze względu na ich przeznaczenie na cztery grupy w zależności od stężenia jonów chlorkowych i siarczanowych. Wykorzystanie wód kopalnianych jest ściśle związane z ich składem chemicznym, a w sposób pośredni oddziałuje na ochronę wód powierzchniowych przed nadmiernym zasoleniem, a także na zmniejszenie deficytu wody do celów gospodarczych. Wody kopalniane odpowiadające warunkom w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 31 maja 1997roku określającego wymogi dla wody do picia i potrzeb gospodarczych są wykorzystywane, do zaopatrzenia zakładu górniczego lub oddawane do sieci komunalnej. Wody o mineralizacji podwyższonej, w których stężenie jonów nie przekracza 600 mg / m3, są przeznaczone do uzdatniania na wodę pitną, zasilania łaźni górniczych, zasilenia kotłów parowych i wodnych oaz innego zastosowania wymagającego wody o niskiej mineralizacji. Polskie przepisy dotyczące warunków jakim powinna odpowiadać woda do picia i na potrzeby gospodarcze, określają, że wartość Cl nie może przekraczać 300mg / dm3. Wykorzystanie wód kopalnianych, których minimalizacja jest wyższa od wymagań stawianych wodzie pitnej, następuje po jej rozcieńczeniu wodą pobraną z sieci komunalnej. W górnictwie wody te wykorzystywane są do uzupełniania obiegów wodnych mechanicznej przeróbki węgla, do zasilania rurociągów przeciwpożarowych i do zraszania miejsc o dużym zapyleniu. Wody kopalniane o ograniczonej przydatności do celów gospodarczych stanowią poważnie uciążliwe ścieki i przyczyniają się do zasolenia cieków powierzchniowych, do których są odprowadzane. W przyszłości wody te mogą stać się źródłem wody użytkowej, wymagać to jednak będzie znacznych nakładów inwestycyjnych na budowę instalacji do produkcji wody pitnej i stężonych solanek. Koszty inwestycyjne i ruchome będą zależały od przyjętej metody utylizacji. Należy wyraźnie stwierdzić iż nadal zdecydowanie największym problem ochrony środowiska związanym z górnictwem węgla kamiennego są wody słone i miernie zasolone, w których odprowadzanie do rzek powoduje ich ponadnormatywne zasolenie i w konsekwencji wiele ujemnych skutków, jak:
szkodliwe oddziaływanie na biocenozę rzek;
zwiększoną korozję maszyn i urządzeń w zakładach przemysłowych, wykorzystujących do celów
technologicznych wody rzeczne o zwiększonej mineralizacji;
zwiększoną korozję budowy wodnych, taboru pływającego, urządzeń hydrotechnicznych w tym sieci
ciepłowniczych i wodociągowo-kanalizacyjnych;
ograniczenie możliwości wykorzystania wód rzecznych na potrzeby przemysłu, gospodarki komunalnej,
rolnictwa i leśnictwa.
Dotychczasowe doświadczenia w rozwiązywaniu problemu wód zasolonych w kopalniach głębinowych sprowadzają się do likwidacji lub do ograniczenia wypływu wód albo racjonalnego ich zagospodarowania. Opierając się na tych zasadach, wypracowano następujące metody rozwiązywania problemu wód słonych:
eliminowanie z eksploatacji pokładów wodno-solonośnych;
ograniczenie wypływu wód słonych przez zmiany w technologii wydobywania urobku:
izolowanie części górotworu wydzielających wody zasolone;
wydzielanie selektywne wód zasolonych;
zatłaczanie wód słonych do górotworu;
odprowadzanie w sposób regulowany wód słonych do cieków;
odsalanie wód;
deponowanie wód słonych;
wykorzystanie wód słonych do innych celów.
Wybór rozwiązania musi uwzględniać nie tylko ilość i jakość wody zasolonej, ale również możliwości zagospodarowania uzyskiwanych produktów z uwzględnieniem jak najmniejszego użycia energii, efektywności ekonomicznej i wymogów ekologicznych. Obecnie najpilniejszym zadaniem jest ograniczenie wpływu z solanek z górotworu i weryfikowanie przydatności różnych technologii zatłaczania wód do górotworu jako metod stosunkowo szybkich i tanich do zrealizowania.
5. WNIOSKI
I. Jednostki gospodarcze górnictwa, działające w warunkach rozwiązań technologicznych pozwalających na obniżanie kosztów własnych stwarzają możliwość właściwej działalności także w zakresie ochrony środowiska
II.Nastąpił spadek ilości produkowanych odpadów górniczych przy równoczesnej stabilizacji ilości odpadów w urobku na poziomie około 28 % . Nastąpił także spadek ilości odpadów lokowanych na powierzchni ziemi.
III.Ochrona wód powierzchniowych przed nadmiernym zasoleniem wodami kopalnianymi stanowi jeden z największych problemów górnictwa – nie tylko ze względu na ochronę środowiska, ale również ze względu na poważną barierę dla rozwoju przemysłu, w tym węgla kamiennego, a także rolnictwa, energetyki i gospodarki komunalnej.
IV.Rozwiązania problemu zasolonych wód kopalnianych powinny obejmować wszystkie dostępne technologie które gwarantują przydatność i efektywność zastosowania.
V.Konieczne jest wykorzystanie wód zasolonych jako surowca do produkcji soli, wody pitnej i przemysłowej oraz innych związków chemicznych zarówno poszukiwanych przez przemysł krajowy, jak i możliwych do zbycia na rynkach zagranicznych.
VI.W wyniku realizacji przedstawionych kierunków działań zostanie osiągnięty cel wzmocnienia siły kapitałowej górnictwa, co będzie miało także odzwierciedlenie w realizacja trudnych zadań ekologicznych.
Zagrożenia motoryzacyjne
W Polsce co najmniej 50% pojazdów emituje nadmierną ilość tlenku węgla i charakteryzuje się nadmiernym zadymieniem spalin. Samochody osobowe i motocykle dominują w emisjach: tlenku węgla, węglowodorów i ołowiu nad samochodami dostawczymi, ciężarowymi, ciągnikami i autobusami łącznie W Polsce 25-33% tlenków azotu, 24-43% tlenku węgla, 62-72% węglowodorów, 33% ołowiu emitują do środowiska pojazdy mechaniczne. Zanieczyszczenia motoryzacyjne są groźniejsze niż przemysłowe, gdyż rozprzestrzeniają się w dużych stężeniach na niskich wysokościach w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi. Dopiero 150-200 m od ruchliwej drogi można liczyć na zanieczyszczenia zbliżone do dopuszczalnych. W Polsce samochody emitują 26 000 000 ton dwutlenku węgla rocznie, przyczyniając się do efektu cieplarnianego. Przecię
tny samochód europejski emituje 4 tony rocznie dwutlenku węgla. Inne gazy emitowane przez samochody oraz w czasie produkcji 30 milionów samochodów rocznie również nasilają efekt cieplarniany, a freony niszczą warstwę ozonową. Dla uniknięcia skutków efektu cieplarnianego całkowita emisja dwutlenku węgla na mieszkańca świata nie powinna być większa niż 1200 kg rocznie. Tymczasem samo używanie samochodu w krajach uprzemysłowionych powoduje emisję 3 razy większą. Po Polsce jeździ około 7 milionów samochodów osobowych, a w 2000 roku będzie ich 8-10 milionów. Zapotrzebowanie na powierzchnię przez pasażera samochodu osobowego jest 120-krotnie większe niż pasażera tramwaju.
Jeżeli mieszkasz w dużym mieście przy bocznej ulicy, to obok Twojego domu przejeżdża w ciągu godziny 3400 pojazdów. Oznacza to, że w ciągu dnia przejeżdża ich 34 000, a w ciągu roku 12 milionów samochodów. Pod Twoim oknem znajduje się wielka fabryka zanieczyszczeń, których nawet nie widzisz gołym okiem. Tempo przyrostu liczby samochodów na świecie znacznie przekracza tempo przyrostu ludności Samochód jest 28-krotnie bardziej energochłonnym pojazdem niż rower.
Budowa drogi rowerowej jest co najmniej 80-krotnie tańsza niż budowa drogi samochodowej. Corocznie ginie w Polsce w wypadkach drogowych 7 000 osób. Oznacza to, że każdego dnia ginie 19 osób, a rannych jest około 120-130 osób.
Tlenek węgla ulatniający się w miastach z rur wydechowych łączy się z hemoglobiną zawartą we krwi i utrudnia krążenie krwi, co powoduje dolegliwości związane z: układem krążenia, sercem, centralnym układem nerwowym, a także bóle głowy. Ołów kumulując się w organiźmie powodując zakłócenia w układzie krwionośnym i nerwowym. Tlenki azotu i ozonu zakłócają funkcję oddechowe powodując dolegliwości astmatyczne, bronchit, obniżenie odporności na infekcje układu oddechowego, stany zapalne spojówek. Zawartość metali ciężkich (ołów, kadm) w roślinach i glebie zmniejsza się wraz ze wzrostem odległości od dróg, a także wraz ze wzrostem głębokości w glebie. Oznacza to, że samochody są groźnym trucicielem nie tylko powietrza ale także roślin i gleb. Katalizatory nie rozwiązują problemu wpływu motoryzacji na efekt cieplarniany Katalizatory nie są w pełni skuteczne w miastach, gdyż krótkie podróże miejskie nie pozwalają rozgrzać silnika do wymaganej temperatury. Chcąc powstrzymać degradację środowiska europejskiego należy ograniczyć emisję o 90%. Przemysł motoryzacyjny to przemysł brudny i bardziej materiałochłonny niż inne przemysły. Konsumuje on: 20% stali, 10% aluminium, 7% miedzi, 13% niklu, 35% cynku, 5% ołowiu, 60% kauczuku, 10% plastyku, 22% azbestu, 6 000 000 ton platyny na rok. Tylko 7% światowej populacji posiada samochody ale ta część zużywa aż 40% światowych zapasów ropy. Niezbędne działania:
EDUKACJA EKOLOGICZNA
Ekorozwój w transporcie będzie sukcesem jeśli uzyska akceptację społeczeństwa. Obecna prosamochodowa propaganda (głównie firm zachodnich) ogłupia społeczeństwo. Zamiast niej istnieje pilna potrzeba edukacji ekologicznej, aby poinformować społeczeństwo i kierowców o motoryzacyjnych zagrożeniach środowiska.
KOMUNIKACJA ZBIOROWA
Te strefy biznesu, które koncentrują swoje zainteresowania na komunikacji zbiorowej i kolei winny raczej uzyskać kontrakty w krajach Europy Centralnej i Wschodniej niż przedsiębiorstwa związane z produkcją samochodów lub budową dróg.
1.Należy skoncentrować się na wprowadzeniu kolejowej sieci powiązań typu Eurocity zamiast sieci autostrad.
2.Odejść od planowania przepustowości na rzecz podwyższenia jakości komunikacji zbiorowej (czas i komfort podróży komunikacją zbiorową powinny być porównywalne ze standardami oferowanymi przez samochód).
3.W skali lokalnej: poprawić dostępność i standard komunikacji zbiorowej, rowerowej i pieszej.
4.Obszary: handlowe, mieszkaniowe, miejsc pracy muszą być obsługiwane przez dogodną komunikację zbiorową i rowerową.
5.Środki finansowe winny być przeznaczone na promowanie komunikacji zbiorowej zamiast promowania używania samochodu.
6.Istnieje potrzeba wprowadzenia podatków ekologicznych na paliwo.
Zakłady najbardziej uciążliwe dla środowiska
Województwo Śląskie:
Zakłady Chemiczne „Hajduki” S.A. w Chorzowie
Kombinat Koksochemiczny „Zabrze” – Koksownia „Knurów” w Knurowie
Huta „Katowice” S.A. w Dąbrowie Górniczej
Cementownia „Wiek” S.A. w Ogrodzieńcu
Kombinat Koksowniczy „Zabrze” – Koksownia „Makoszowy” w Zabrzu
Zakłady Koksownicze „Przyjaźń” w Dąbrowie Górniczej
Elektrownia „Rybnik” w Rybniku
Huta „Łaziska” w Łaziskach Górnych
Elektrownia „Łaziska” w Łaziskach Górnych
Elektrownia „Siersza” S.A. w Trzebini
Elektrownia „Łagisza” S.A. w Będzinie
Elektrownia „Jaworzno III” S.A. w Jaworznie
Nadwiślańska Spółka Węglowa S.A. w Tychach – Kopalnia Węgla Kamiennego „Czeczott” w Woli
Nadwiślańska Spółka Węglowa S.A. w Tychach – Kopalnia Węgla Kamiennego „Ziemowit” w Tychach
Nadwiślańska Spółka Węglowa S.A. w Tychach – Kopalnia Węgla Kamiennego „Piast” w Bieruniu
„Duo-Stal” Sp. z o.o. w Bytomiu
Zakłady Metalurgiczne Sp. z o.o. w Bytomiu
Huta Cynku „Miasteczko Śląskie” w Tarnowskich Górach
Zakłady Górniczo-Hutnicze „Bolesław” w Bukowinie
Zakłady Chemiczne „Organika-Azot” S.A. w Jaworznie
Rafineria „Czechowice” S.A. w Czechowicach Dziedzicach
Zakłady Chemiczne „Tarnowskie Góry” w likwidacji w Tarnowskich Górach
Rafineria „Trzebnica” S.A. w Trzebini
Problemy ekologiczne województwa śląskiego
