Renesans karoliński jest to pierwszy okres ożywienia w kulturze i sztuce europejskiej od czasu barbaryzacji spowodowanej upadkiem Cesarstwa Rzymskiego i najazdami germańskimi. Był on spowodowany działalnością władcy frankijskiego Karola Wielkiego.
Słowo „renesans” oznacza odrodzenie się. Było ono zwykle używane do nazwania świadomego dążenia do odrodzenia i wskrzeszenia kultury starożytnej.
Cesarz pragnął ponownego zjednoczenia Europy i powrotu wielkiego imperium rzymskiego. Poza podbojami nowych terenów, usiłował on nawiązać do kultury antycznej – dlatego okres ten nazywamy renesansem karolińskim.
Początkiem jego działania była reforma szkolnictwa. Sprowadzono wówczas mnichów z Irlandii, którzy mieli nauczać Łaciny ( język ten został wprowadzony jako obowiązkowy ). Szkoły nauczały siedmiu nauk wyzwolonych [ artes librales ], podzielonych na dwa stopnie: niższy trivium – gramatykę, retorykę i dialektykę oraz wyższy quadrivium – arytmetykę, geometrię, astronomię i muzykę. Prawo do nauki w zreformowanych szkołach mieli nie tylko kandydaci na duchonych, ale także i ludzie świeccy.
Podczas renesansu karolińskiego zreformowano także pismo. Zamiast używanej do tej pory kursywy korolińskiej, wprowadzono bardziej wyraźną miniskułę, która stopniowo przekształciła się w dzisiejszy alfabet.
W okresie tym produkowano najwyższej jakości książki. Teksty były szczegółowo analizowane przez uczonych tej miary co Alkuin ( mnich angielski, nauczyciel, najwybitniejszy działacz renesansu karolińskiego ) i ilustrowane w wielu ośrodkach ( m.in. w szkole pałacowej na dworze Karola Wielkiego w Akwizgranie ), przy pomocy artystów greckich. Większość książek stanowiły Biblie bogato ozdabiane miniaturami o tematyce religijej oraz licznymi ornamentami. Oprócz Pisma Świętego przepisywano dzieła antycznych poetów, filozofów, prawników i polityków.
Za panowania Karola Wielkiego nastąpił także rozwój dziejopisarstwa – zaczęto spisywać roczniki, a wybitny historyk Einhard napisał biografię cesarza, na której wzorowali się późniejsi kronikarze europejscy m.in. Gal Anonim.
Poza szkolnictwem i piśmiennictwem podczas renesansu karolińskiego rozwijała się sztuka nawiązująca do tradycji antycznych. Odbudowywano stare kościoły i klasztory, a także stawiano nowe. Architektura tego okresu przypominała stylem budownictwo bizantyjskie w Rawennie. Duża część budowli była stawiana z drewna i dlatego nie przetrwała. Znaczna ilość budynków była jednak budowana z kamienia. Głównym zabytkiem architektury karolińskiej jest kaplica pałacowa w Akwizgranie ( to właśnie tam znajdował się najwspanialszy kompleks pałacowy tamtej epoki ).
W okresie karolińskim rozwijało się również rzemiosło artystyczne. Wykonywano piękne przedmioty codziennego użytku, ozdoby, a także elegancką broń.
Koniec tego okresu nastał wraz z rozpadem cesarstwa po śmierci Karola Wielkiego.
Co renesans karoliński dał Europie?
Przede wszystkim był on pierwszą próbą powrotu do kultury antycznej ( później podobne próby wznawiane były podczas panowania niemieckiej dynastii Ottonów, renesansu dwunastowiecznego, a także wtedy gdy po średniowieczu nastała epoka renesansu właściwego ). Dzięki temu, iż przepisywano dzieła twórców antycznych, przetrwały one do dnia dzisiejszego i niektóre zdobyte przez tamto społeczeństwo osiągnięcia mogły być wykorzystane. W przeciwnym razie moglibyśmy nigdy nie zapoznać się z dziełami Platona czy też z treścią „Iliady”.
Oprócz tego w spadku po Karolu Wielkim otrzymaliśmy wspomniane wcześnij nowe pismo, czyli minuskułę.
Renesans karoliński, spowodował wyraźny rozwój nauki i wykształcił wielu ludzi. Dzięki niemu rozwinęło się kronikarstwo średniowieczne, a tym samym historiografia.
To państwo Karola ukształtowało wzorzec doskonałego władcy i rycerza, na którym wzorowała się późniejsza Europa.
Renesans karoliński zapoczątkował nowy okres w kulturze i sztuce, powodując tym samym tworzenie się nowej kultury średniowiecznej.
