Rewolucja jako zjawisko oznacza haos, gwałtowną zmianę władzy i śmierć setek tyś. ludzi, nie zależnie po której stronie bedzędziemy szukać prawdy ? rewolucjonistów czy obrońców starego systemu. Rewolucja wydaje się być jednym wielki paradoksem ? rewolucjoniści walczą o realizację wielkich, szczytnych haseł przy zastosowaniu metod zaprzeczającym gloszonym zasadom. Paradoksalne jest również to , że w zasadzie każdą rewolucję z gruntu można uznać za zła i utopijną, gdyż zakłada całkowitą destrukcję starego porządku, uznanie go w całości za zły i bezwartościowy i budowę nowego świata, opartego na lepszych zasadach, które mają gwarantować ludziom szczęście. Historia pokazuje, że takie myślenie jest mrzonką, która może rodzić tragiczne skutki. Odkąd w historii istniały rewolucyjne przewroty, literatura nie pozostawała wobec nich obojętna. Zygmunt Krasiński zdawał sobie sprawę, że rewolucja jest dziejową koniecznością, ale nie mógł się z nią pogodzić, gdyż niosła zagładę starego świata i dawnych wartości. Obraz rewolucji rosyjskiej z 1917 roku odnajdujemy w powieści S. Zeromskiego Przedwiośnie . Międzywojenny dramat witkacego Szewcy również pokazuje rewolucję. Katastroficzną obraz rewolucji przedstawiła stanisław Mrożek w dramacie Tango. Autor ocenia, że jest ona zwyciestwem tepej, bezmyslnej siły, dziełem straszliwej przemocy. W ocenie wielu twórców literackich rewolucja jest dziejową koniecznością, jednak z drugiej strony w utworach swych ostrzegają, że nie przyniesie nic nowego, że będzie to tylko zmiana ról. Romantyzm Nie-Boska komedia Zygmunt Krasiński W cz. III oraz we fragmentach wstępu do niej autor dokładnie scharakteryzował rewolucjonistów oczekujących na decydującą rozprawę z arystokracją, która schroniła się w Okopach Świętej Trójcy. We fragmencie czwartym i ósnym wstępu przedstawione zostało obozowisko rewolucjonistów, którzy oczekują na przybycie swego przywódcy Pankracego. Krasiński bardziej wnikliwie charakteryzuje i ocenia rewolucjonistów i ich hasła w cz. III, a dokładnie w scenach ukazujących wędrówkę hrabiego Henryka przez obóz rewolucji, który przeraża swoim wyglądem. Rewolucja przedstawiona w Nie-Boskiej Komedii jest powszechna i totalna, wymierzona przeciwko wszystkiemu, co dotąd istniało. Choć Krasiński dostrzega w rewolucjonistach siłe i zapał, to jednak, jego zdaniem, nie są oni w stanie stworzyć nowego świata. Rewolucja zniszczyła stary świat i jego dorobek, ala sama na to miejsce nie stworzyła niczego. Krasiński uważa też, że rewolucja nosi w sobie znamiona własnej klęski. Jeszcze bowiem nie odniosła własnego zwycięstwa, a już widoczne są tendencje do tworzenia się nowej arystokracji. Krasiński przestrzega przed rewolucją, widząc w niej siłę, która przyniesie zagładę, zdaje sobie również sprawę, że jest ona nieunikniona. Jest koniecznością dziejową, konsekwencją występków arystokracji, która nie jest już w stanie stworzyć niczego nowego i dlatego powinna oddać swoja władzę w ręce ludu. Rewolucja nie jest dziełem boskim, lecz ludzkim. Według autora świat rozwija się w kolejnych cyklach, z których każdy kończy się kataklizmem. Nie-boska komedia jest właśnie takim przełomem epok. Następuje zwyciestwo rewolucjonistow, gina obrońcy Okopów Świętej Trójcy. Upada stary świat, a wprowadzany przez rewolucję porządek zapowiada kompletną katastrofę. xx-lecie Przedwiośnie Stefan żeromski, dostrzegając w Polsce, konflikty społeczne, nierówność i wyzysk, narastającą sympatię do ideologii komunistów, starał się ostrzec rodaków przed groźbą komunistycznej rewolucji, niosącą zbrodnie i niesprawiedliwość. Aby wnikliwie ukazaź, czym w istocie jest rewolucja i jakie są jej konsekwencje, żeromski kreśli obraz codziennego życia tysięcy mieszkańców Baku, ich tragedii i przeżyć. Przedwioścnie nie przedstawia dokładnego przebiegu rewolucji w rosji, zwraca tylko uwagę na niektóre jej elementy i na skutki. W Baku znikają towary z półek, zamykane są sklepy i banki. Zaczyna się konfiskata drogocennych rzeczy i majątków ludzi. W mieście nie była rzadnej władzy, panowała anarchia. Zeromski przestrzega współczesnych przed rewolucją, że zamiast oczekiwanej równości i sprawiedliwości, przynosi ona rzezie, mordy, nedzę i bezprawie, stwarza okazję do porachunków pomiędzy narodowosciami, wyzwala w ludziach najgorsze instynkty. Gdy jesienią 1917 fala rewolucji dociera do Baku. Cezarego, wówczas siedemnastoletniego chłopaka, urzekają jej hasła. Wolność oznacza dla niego uwolnienie się od obowiązków szkolnych i domowych, życie barwne i pełne przygód. Cezary poprzez zaangażowanie się z sprawy rewolucji, zaniedbuję matke, która w tych czasach wielki wysiłkiem utrzymuje jedynaka. Za udzielenie pomocy rosyjskiej arystkoratce i ukrywanie kosztowności pani Barykowa została skazana na ciężkie roboty w porcie i niedługo zmarła. Choć wstrząsneła Cezarym śmierć matki oraz kradzież obraczki z jej palca, dalej uważał, że rewolucujny przewrót jest dziejową koniecznością. Wkrótce w Baku ujawnia się konflikt Tatarów i Ormian, rozpoczynają się walki. Cezary poczatkowo zostaje wcielony do armii, później pracuje przy grzebaniu trupów. Stopniowo zaczyna sobie uświadamiać, że rewplucja to straszny i groźny kataklizm pozbawiający życia tysiące ludzi. Cezary daje się namówić na wyjazd do Polski. W drodze do Polski Cezary uswiadamia sobie przepaść pomiedzy szczytnymi hasłami rewolucji a rzeczywistością. Podobne refleksje dotyczące rewolucjin w roscji i jej następstw pojawiają się w 2 i 3 części Przedwiośnia. Ideologii komunistycznej nie dostrzega ani w armii sowieckich żołnierzy idących na Polskę ami tuż po wojnie sowiecko-polskiej we wszechobecnej ruinie, ani wreszcie w infromacjach z gazet czytanych przez komunistę Lulka. Żeromski przedstawia rewolucję totalną, która niszczy wszystkie istniejace dotąd wartości, a niczego nie tworzy. To straszny i groźny kataklizm, topienie kraju we krwi niewinnych ludzi, zagrożenie jego istnienia. Rewolucja to rzezie, głód bezprawie, ludzkie upodlenie.
