Rola inwestycji w strategii rozwoju przedsiębiorstwa

Rola inwestycji w strategii rozwoju przedsiębiorstwa

Każda firma potrzebuje inwestycji. Inwestycje są jednak kosztowne, wymagają zaangażowania dużego własnego lub pożyczonego kapitału. W warunkach współczesnego nasyconego rynku oraz wysokiej i ciągle rozwijającej się techniki wybór właściwej, najbardziej opłacalnej koncepcji inwestowania w przedsiębiorstwie nie jest łatwym problemem. W całym procesie jej przygotowywania trzeba, więc wszechstronnie i umiejętnie posługiwać się odpowiednimi metodami rachunku ekonomicznego.
Ciągłe podejmowanie różnych przedsięwzięć rozwojowych jest nieodzow¬nym warunkiem istnienia i rozwoju firmy w warunkach współczesnej gos¬podarki rynkowej, w której pogłębia się specjalizacja wytwórców i równo¬cześnie krajowa oraz międzynarodowa konkurencja, nasila się wpływ re¬wolucji naukowo-technicznej itd. Ujmowanie programu działania firmy w dłuższej perspektywie czasowej, myślenie zawsze o jej przyszłości, ocena szans przetrwania, zdobycia nowych rynków zbytu i przewagi nad konkurentami – to założenia koncepcji strategicznego zarządzania przedsiębiorstwem we współczesnej gospodarce rynkowej.
W związku z tym przed każdą firmą powstają różnorodne możliwości podjęcia inwestycji realnych i finansowych. Każda firma musi jednak wypracować własną, odpowiednią w stosunku do swoich możliwości i potrzeb strategię rozwoju.
Kształtowanie strategii rozwojowej jest złożonym wieloetapowym pro¬cesem, w którym należy sformułować i opracować kolejno:
 Długookresowe ogólne cele działania i rozwoju firmy,
 Prognozy popytu,
 Programy rozwoju produkcji i techniki,
 Bilanse: kadrowe, dochodów, kapitału itp.
Aby wybrać optymalną strategię swojego rozwoju, firma musi brać poć uwagę wiele czynników i procesów zewnętrznych jak i wewnątrz przedsię¬biorstwa.
Na wybór strategii rozwojowej firmy będą wpływać takie bieżące i przyszłe zakładane czynniki i zjawiska, jak chociażby na przykład: znaczenie i udział firmy na rynku, jakość, nowoczesność i elastyczność asortymentu oferowanych wyrobów, bieżący i przyszły poziom techniki kapitałochłonność produkcji, tempo postępu naukowo-technicznego, organizacja produkcji, metody zbytu i marketingu, zasoby kapitałowe i kondycji finansowa firmy itp.

Opłacalność inwestycji w firmie zależy od wielu czynników miedzy innymi:
 Informacji o otoczeniu (konkurenci, zachowania konsumentów, koniunktura, polityka państwa)
 Rynku
 Informacji o firmie (rentowność, produktywność, pracownicy, majątek)
 Wykonawców
 Inwestycji
 Dostawców

Podstawowymi determinantami strategii inwestowania przedsiębiorstw są:

 Kondycja ekonomiczno – finansowa przedsiębiorstwa
 Główna strategia rozwoju przedsiębiorstwa
 Dostępność do postępu techniczno – ekonomicznego (innowacje)
 Zdolność kredytowa banków
 Zdolność akumulacyjna przedsiębiorstwa
 Wykorzystanie zagranicznych środków kredytowych
 Infrastruktura systemu rynkowego (prawna, informacyjna, techniczna, finansowa, rynek kapitałowy, banki)
 Ryzyko w danym horyzoncie czasowym.

W teorii i praktyce gospodarczej różnie definiuje się pojęcia związane z procesem inwestycyjnym, tak więc inwestycje, uwzględniając ich aspekt funkcjonalny, finansowy i rzeczowy, można zdefiniować jako:
 Ogół czynności związanych z przygotowaniem i realizacją przedsię¬wzięć rozwojowych firmy, polegających głównie na tworzeniu nowych oraz odtwarzaniu i unowocześnianiu już eksploatowanych środków trwałych firmy oraz różnych operacjach finansowo-giełdowych, wykonywanych przez wyspecjalizowany zespół pracowników w ścisłym powiązaniu z innymi sfera¬mi działalności gospodarczej przedsiębiorstwa
 Całokształt nakładów finansowych związanych z tworzeniem nowych, odtwarzaniem i unowocześnianiem obiektów produkcyjnych i nieproduk¬cyjnych firmy oraz poszerzeniem przez operacje finansowe kapitału firmy (zakup akcji i udziałów, lokaty itp.)
 Źródło przyrostu kapitału firmy w postaci nowych lub zmodernizo¬wanych maszyn i urządzeń, środków transportu, obiektów budowlanych itp.
Inwestycje – to celowo wydatkowane środki firmy skierowane na powiększenie jej dochodów w przyszłości. Inwestycje w wyniku użycia środków finansowych tworzą lub powiększają majątek rzeczowy, majątek finansowy i wartości niematerialne firmy.

Rodzaje inwestycji

Jak wynika z powyższych definicji – na inwestycje firmy składa się tak wiele różnorodnych działań, że można je oczywiście poddać klasyfikacji z różnych punktów widzenia. Głównym kryterium jest przedmiot (obiekt), na stwo¬rzenie którego zostaną skierowane środki finansowe firmy. Z tego punktu widzenia można wyróżnić trzy podstawowe rodzaje inwestycji:
 Rzeczowe,
 Finansowe,
 Niematerialne.

W polskich przedsiębiorstwach głównym rodzajem inwestycji są obecnie:
Inwestycje rzeczowe – polegające na przyroście lub wymianie produkcyjnych środków trwałych (w tym przede wszystkim – maszyn i urządzeń).
Inwestycje finansowe – związane z rynkiem papierów wartościowych, rzadko są jak na razie przedmiotem zainteresowania i działalności firm, które nie posiadają tak dużego kapitału, aby go lokować w zakup akcji czy obligacji lub nieruchomości itp. Takie inwestycje stanowią znaczącą część pro¬gramu inwestycyjnego dużych przedsiębiorstw zachodnich. Na przykład duże firmy budowlane kupują nieruchomości czy parcele pod przyszłą zabu¬dową itp. Duże koncerny przemysłowe zainteresowane są nabyciem kontrol¬nych pakietów akcji kooperujących z nimi firm czy konkurentów itp. In¬westycje finansowe mogą być nastawione docelowo na uzyskanie przez firmą dóbr materialnych (przejęcie określonego obiektu produkcyjnego) lub mogą mieć charakter czysto spekulacyjny.
Ważnym, ale uzupełniającym rodzajem działalności rozwojowej firm mogą być inwestycje niezwiązane z powstawaniem dóbr materialnych czy z ope¬racjami finansowymi, a więc: inwestycje niematerialne. Firmy działające w wyjątkowo dynamicznie rozwijających się pod wpływem rewolucji naukowo-technicznej dziedzinach wytwórczości (na przykład elektronika, farmaceutyka, zastosowanie biotechnologii) muszą prowadzić również własne prace badawcze i wdrożeniowe, których efektem mogą być oryginalne, często później opatentowywane technologie czy wzo¬ry użytkowe.
Głównym rodzajem inwestycji w obecnej praktyce gospodarczej są inwestycje materialne.
Ze względu na konkretne różne cele i charakter, inwestycje realne w fir¬mie można sklasyfikować bardziej szczegółowo w wyjątkowo zróżnicowany sposób:
 Rozwojowe (polegające na uruchomieniu nowych wyrobów i technologii, budowie nowych zdolności wytwórczych itp.),
 Modernizacyjne,
 Zabezpieczające.

Inwestycje modernizacyjne powinny stanowić obecnie główny rodzaj inwes¬tycji w polskich przedsiębiorstwach. Polegają one na takich działaniach, jak:
 Usprawnienia techniczne środków trwałych nadających się do dalszej eksploatacji,
 Restytucja środków trwałych całkowicie zużytych,
 Uzupełnienie wyposażenia w celu osiągnięcia optymalnej skali produkcji.
Oczywiście tak dużą i rozmaitą grupę przedsięwzięć jak inwestycje mo¬dernizacyjne można poddać dalszym wewnętrznym podziałom, chociażby ze względu na główny cel takich różnych zamierzeń usprawniających działanie firmy, a więc wyróżnić inwestycje:
a) dywersyfikujące produkt firmy (nastawione na poszerzenie, zdobycie nowych rynków zbytu itp.),
b) adaptacyjne (polegające na dopasowaniu asortymentu produkcji do ak¬tualnych potrzeb rynku),
c) racjonalizacyjne (zmierzające do obniżki zużycia energii, materiałów, zmniejszenia braków itp.).

Źródłem finansowania inwestycji firmy mogą być środki własne (amortyza¬cja i zakumulowane zyski) bądź środki cudze, takie jak kredyt bankowy, subwencje i dotacje, ulgi w płatnościach budżetowych z tytułu inwestycji, udziały nowych wspólników itp.
Ze względu na źródła finansowania można, więc wyróżnić inwestycje:
 Własne,
 Kredytowane,
 Mieszane.
Podjęcie przez firmę szczególnie większych zamierzeń rozwojowych wymaga na ogół zestawienia wielu źródeł ich sfinansowania. Środki własne okazują się wtedy niewystarczające i przedsiębiorstwo musi zaciągnąć kredyty średnioterminowe u dostawców maszyn (czy użytkować w leasingu), korzys¬tać ze średnio lub długoterminowych kredytów różnych banków krajowych i międzynarodowych, zabiegać o pomoc rządu, międzynarodowych instytucji finansowych, różnych fundacji i funduszy wspierających rozwój przedsię¬biorczości itp. Źródła finansowania takiej inwestycji są wtedy mieszane i ważnym problemem jest ich właściwa proporcja, zapewniająca realność spłaty zobowiązań firmy z tego tytułu.

Inwestycje firmy ze względu na ich charakter w tworzeniu majątku trwałego można podzielić na inwestycje:
 Zakupowe (wymagające tylko zakupu maszyny czy urządzenia i ewen¬tualnego montażu, synchronizacji z innymi urządzeniami i instalacjami),
 Budowlane (a więc wymagające także różnych prac budowlano–montażowych i na ogół dłuższego okresu realizacji).

Z kolei ze względu na sposób realizacji można wyróżnić inwestycje:
 Zlecone
 Wykonywane we własnym zakresie.

Większe przedsięwzięcia inwestycyjne, wymagające zaangażowania dużego potencjału budowlanego, specjalistycznych robót montażowych i in¬stalacyjnych, przedsiębiorstwo zleca na ogół do realizacji generalnemu wykonawcy bądź – rzadziej – organizuje samodzielnie realizację przez angażowanie wielu wykonawców i podwykonawców. Mniejsze zadania in¬westycyjne firma może wykonać przy pomocy własnych pracowników budowlano-rcmontowych itp.
W każdej firmie, prowadzącej jednak w sposób racjonalny, kompleksowy i systematyczny reprodukcją rozszerzoną kapitału, występują różne inwesty¬cje, znajdujące się w różnych stadiach, a więc takie, które:
a) są dopiero przedmiotem prognoz i analiz bądź już w fazie projekto¬wania technicznego,
b) są realizowane i znajdują się w różnych stadiach budowy,
c) zostały przekazane do rozruchu bądź już do próbnej eksploatacji.
Z tego punktu widzenia możemy więc podzielić inwestycje firmy na:
 Projektowane,
 Nowo rozpoczynane,
 Kontynuowane,
 Oddane do użytku.

Etapy przygotowania inwestycji

Przygotowanie, realizacja i uruchomienie w pełni efektywnej inwestycji firmy jest dość złożonym wieloetapowym procesem. Można tutaj wyróżnić takie kolejne częściowo równoległe czynności, jak:
 Wstępna ocena możliwości, szans inwestowania w określonej dziedzinie między innymi na podstawie planów rozwoju firmy, programów rozwoju jej branży czy regionów i wreszcie prognoz rozwoju całej gospodarki,
 Zbieranie i analizowanie bardziej szczegółowych informacji rynkowych, technicznych, lokalizacyjnych itp.,
 Ustalenie założeń i wymagań inwestycji, źródeł jej sfinansowania, ewen¬tualnych sponsorów, możliwości dodatkowej emisji akcji na jej sfinanso¬wanie itp.,
 Opracowanie projektu technicznego realizacji inwestycji w wyniku zestawienia i wyboru najlepszych różnych cząstkowych rozwiązań konstruk¬cyjnych, technologicznych, produkcyjnych, analiza potrzeb materiałowych i kadrowych oraz opłacalności rozwiązań,
 Ocena projektu przez niezależnych ekspertów, zarząd firmy i sformu¬łowanie ewentualnie zaleceń jego zmian lub udoskonaleń,
 Negocjowanie i zawieranie umów z wykonawcami, dostawcami, koope¬rantami, odbiorcami itp.
 Budowa obiektów, montaż urządzeń,
 Szkolenie załogi,
 Rozruch technologiczny, próbna produkcja i oddawanie inwestycji do eksploatacji.

Zakończenie

Reasumując powyższe rozważania można stwierdzić, iż każda firma potrzebuje inwestycji. W obecnie istniejących warunkach nasyconego rynku oraz wysokiej i ciągle rozwijającej się techniki wybór właściwej, najbardziej opłacalnej koncepcji inwestowania w przedsiębiorstwie nie jest łatwym zadaniem.
We współczesnej gospodarce powstają różnorodne możliwości podjęcia inwestycji realnych i finansowych. Każda firma musi jednak wypracować własną, odpowiednią w stosunku do swoich możliwości i potrzeb strategię rozwoju.
Dla wyboru rzeczywiście najbardziej opłacalnych wariantów konkretnych inwestycji firmy nie wystarcza jednak tylko znajomość podstawowych syntetycznych ekonomiczno – finansowych kryteriów ich oceny. Przygotowanie w pełni efektywnych inwestycji firmy wymaga odpowiedniego systemu analiz w całym wieloetapowym procesie ich projektowania.
Należy pamiętać o trójwymiarowym rozpatrzeniu wszystkich przedsięwzięć, na płaszczyznach
 Makrogospodarczej
 Mezogospodarczej
 Mikrogospodarczej
W głównej strategii rozwoju przedsiębiorstwa chodzi o skuteczne i efektowne reagowanie na konkurencyjne otoczenie, a niekiedy wręcz o walkę z konkurencją, oraz przetrwanie i długookresowy rozwój na rynku. W gospodarce rynkowej najważniejszym celem dla przedsiębiorstwa jest wzrost jego wartości rynkowej.
Ważną rolę w zarządzaniu firmą pełnią decyzje inwestycyjne i finansowe.
Nie ma jednej uniwersalnej strategii inwestowania w przedsiębiorstwie. Należy pamiętać, że przy jej ustalaniu, uwzględniając jej determinanty w dynamicznym konkurencyjnym otoczeniu, najważniejsze jest osiąganie sukcesu i minimalizacja ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej.