CHARAKTERYSTYKA ROŚLIN TELEOMOWYCH
CHARAKTERYSTYKA MSZAKÓW
– występuje przemiana pokoleń
– dominuje gametofit (n)
– całkowite uzależnienie rozmnażania od wody
– żyją w skupiskach tworząc tzw. mszary
– brak dobrze rozwiniętej tkanki przewodzącej
Budowa gametofitu:
– ulistniona łodyga przytwierdzona do podłoża jednokomórkowymi chwytnikami
– hadrocentryczna wiązka przewodząca (występują hydroidy i leptoidy – odpowiedniki komórek drewna i łyka)
– brak przestworów międzykomórkowych
– najlepiej wykształconą grupą są wątrobowce – skórka pokryta kutikulą, aparaty szparkowe, pod miękiszem asymilacyjnym występuje wielowarstwowa tkanka spichrzowa
Budowa sporofitu:
– sporofit wyrasta na gametoficie
– dojrzała łodyżka – seta; na jej szczycie tworzy się zarodnia
– zarodnia zamknięta przez wieczko i nakryta czepkiem
– w środku wystęuje tkanka archesporialna – zarodnikotwórcza
Przemiana pokoleń:
– występuje rodniostan i plemniostan
– w jednej rodni powstaje jedna komórka jajowa
– zapłodnienie zachodzi w rodni – skąd wyrasta sporofit
– znajdujące się w puszce komórki przechodzą mejozę
– z zarodników tworzą się samożywne splątki
CHARAKTERYSTYKA PAPROTNIKÓW
aromorfoza – zmiana ewolucyjna w organizacji i funkcji organizmów, prowadząca do podwyższenia poziomu rozwoju i umożliwiająca opanowanie nowych środowisk
idioadaptacja – drobna zmiana ewolucyjna bazująca na wcześniejszych aromorfozach
– większość paprotników to rośliny jednozarodnikowe (jeden typ zarodników)
– przemiana pokoleń
– dominacja sporofitu
– budowa: łodyga, kłącze, korzenie przybyszowe
– trofofile – liście płonne
– sporofile – liście zrodnionośne
– gametofit – zredukowany, kilkumilimetrowy (przedrośle); samodzielny
– u jednozarodnikowych (izosporia) występuje zarówno jedno- jak i dwupienność
– u różnozarodnikowych (heterosporia) – tylko dwupienność
Teoria telomowa
a) przewyższanie – powstają pęd główny i pędy boczne
b) spłaszczanie – układanie się telomów w jednej płaszczyźnie lub układanie się telomów w jednej osi
c) zrastanie – łączenie spłaszczonych telomów krawędziami
d) zginanie – formowanie organów rozrodczych
Ewolucja rozbieżna – dywergencja – narastanie różnic (powstają organy homologiczne)
Ewolucja zbieżna – konwergencja – narastanie podobieństw (powstają organy analogiczne)
BUDOWA I FUNKCJE ŁODYGI
– węzły – miejsca, z których wyrastają liście
– międzywęźla – odcinki bezlistne
źdźbła: węzły – pełne; międzywęźla – puste; występuje tzw. kolanko
Budowa pierwotna łodygi:
a) skórka – jednowarstwowa; komórki ściśle przylegające; ściany zewnętrzne komórek zgrubiałe, pokryte kutikulą i włoskami
b) kora pierwotna – zbudowana z miękiszu zasadniczego; zewnętrzne komórki zawierają chloroplasty; liczne przestwory międzykomórkowe; warstwa komórek wzmacniających; czasami występuje endoderma (składa się z komórek o ścianach komórkowych w kształci litery U; występują komórki przepustowe)
c) walec osiowy – stela – zewnętrzną część może stanowić okolnica; duże, cienkościenne komórki miękiszu zasadniczego + tkanka przewodząca
Teoria stelarna – zwiększenie powierzchni zetknięcia walca osiowego z komórkami kory pierwotnej
Pierwotnie w łodydze występuje układ hadrocentryczny (mszaki)
U jednoliściennych – najlepiej rozwinięty system tkanki przewodzącej – liczne wiązki obokleżne zamknięte
Budowa pierwotna łodyg wybranych przedstawicieli organowców:
a) Narecznica samcza (Dryopteris filix mas) – owalne, koncentryczne wiązki przewodzące otoczone pochwą sklerenchymatyczną
b) Sosna zwyczajna – (Pinus silvestris) – na granicy z walcem osiowym występują kanały żywiczne; kolateralne wiązki przewodzące typu otwartego; drewno zlokalizowane dośrodkowo – składa się wyłącznie z cewek; łyko – głownie komórki sitowe; elementy przewodzące przedziela kambium – pozwala na przyrosty wtórne
Budowa wtórna łodygi:
– drewno wiosenne – komórki o dużej średnicy, cinkich ścianach i jaśniejszej barwie
– drewno letnie – komórki o małej średnicy, grubościenne, ciemniejsze
U palm i dracen występuje tzw. kłodzina – miazga zakłada się na zewnątrz od pierwotnych wiązek przewodzących; dzieląc się odkłada komórki do wewnątrz.
Fellogen wytwarza ku obwodowi korek a do wewnątrz fellodermę; miazga korkotwórcza najczęściej powstaje z komórek kory pierwotnej; korek + fellogen + felloderma = korkowica
Metamorfozy łodygowe:
– rozłogi – bezlistne odgałęzienia dolnej części nadziemnego pędu
– pnącza
– gałęzatki
– ciernie
– kłącza
– bulwy
– cebule
BUDOWA I FUNKCJE LIŚCI
Wierzchołkowy wzrost jest krótkotrwały i ograniczony; intensywny wzrost na szerokość – merysystem brzeżny
Rodzaje liści:
– proste
– złożone
– liście wrębne – do 1/4 długości blaszki liściowej
– liście klapowane – do 1/3 długości blaszki liściowej
– liście dzielne – więcej niż 1/3 długości blaszki liściowej
– liście sieczne – do 1/2 długości blaszki liściowej
Heterofilia – różnolistność – jedna roślina wytwarza kilka rodzajów liści
Typy ulistnienia:
– skrętoległe
– naprzeciwległe
– okółkowe
liście nie posiadające ogonka to tzw. liście siedzące
Typy nerwacji:
– siatkowata (dłoniasta lub pierzasta) – okrytonasienne, dwuliścienne
– równoległa – jednoliścienne
– widlasta – najstarsza
Opadanie liści – odcięcie nasady liścia przez warstwę odcinającą z kalozy – powstaje blizna liściowa
Za zmianę kształtu i ułożenia liści odpowiadają tzw. komórki zawiasowe.
Zasada korelacji – jedna zmiana w budowie pociąga za sobą drugą.
Budowa liści wybranych przedstawicieli organowców:
a) Narecznica samcza – dwa rodzaje miękiszu – palisadowy i gąbczasty; nerw główny zawiera koncentryczną wiązkę przewodzącą składającą się z cewek i komórek sitowych; pasma sklerenchymatyczne ułożone są w nerwie obwodowo
b) Sosna zwyczajna – osadzone parami na krótkopędach; charakterystyczny miękisz wieloramienny; silnie skutynizowana skórka; pod skórką występuje warstwa hypodermy (komórki częściowo zdrewniała – funkcja wzmacniająca); w centralnej części występują duże kolateralne otwarte wiązki przewodzące; pomiędzy nimi występuje pasmo komórek wzmacniających; od płaskiej strony igły ułożone jest drewno a od wypukłej łyko; wiązki otoczone są śródskórnią
Metamorfozy liściowe:
– liście łuskowate – ochrona
– liście mięsiste – spichrzowa
– wąsy czepne
– ciernie
– liście pułapki
BUDOWA I FUNKCJE KORZENIA
W filogenezie organowców powstał jako ostatni.
Morfologia korzenia:
Typy korzeni:
– palowe – ekstesywne – nagonasienne, okrytonasienne dwuliścienne
– wiązkowe – intensywne – okrytonasienne jednoliścienne
Korzenie przybyszowe powstają z merysystemów wtórnych; tworzą wiązkowy system korzeniowy
Strefowa budowa korzenia:
– strefa wierzchołkowa – okryta czapeczką (zbudowaną z komórek miękiszowych)
– strefa wydłużania (elongacji) – podziały i wydłużanie komórek
– strefa włośnikowa – wchłanianie wody i soli mineralnych
– strefa wyrośnięta – wytwarzanie korzeni bocznych
Budowa pierwotna:
– skórka (epiblema, ryzoderma) – jednowarstwowa
– kora pierwotna – cienkościenne komórki miękiszowe; liczne przestwory międzykomórkowe; śródskórnia (endoderma – najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej)
– walec osiowy – rozpoczyna okolnica (perycykl) – promieniście, naprzemianlegle ułożone elementy łyka i drewna; elementy drewna często łączą się ze sobą tworząc charakterystyczną gwiazdę
Budowa wtórna:
Kambium powstaje przez odróżnicowanie miękiszu w okolicy łyka pierwotnego
Łyko pierwotne leży na zenatrz od kambium – kambium produkuje je na zewnątrz
Drewno pierwtne leży wenątrz kambium – produkuje do wewnątrz
Układ hadrocentryczny
Fellogen powstaje z okolnicy; wytwarza korę – wtórną tkankę okrywającą (perydermę)
Metamorfozy korzeniowe:
– korzenie spichrzowe
– bulwy korzeniowe
– korzenie ssawki (jemioła)
– korzenie czepne
– korzenie powietrzne – pobierają wodę z powietrza (wanilia)
– korzenie podporowe
– korzenie oddechowe – u roślinności bagiennej
– korzenie asymilacyjne
Symbiozy korzeniowe:
a) z bakteriami brodawkowymi (Rhizobium)
b) z grzybami – mikoryza
– mikoryza zewnętrzna (ektotroficzna) – strzępki otaczają korzeń z zewnątrz tworząc tzw. mufkę; wnikają tylko do zewnętrznych przestworów międzykomórkowych; ograniczają wzrost korzenia; w korzeniu zastępują wtedy włośniki
– mikoryza wewnętrzna (endotroficzna) – strzępki wnikają bezpośrednio do komórek; nie ograniczają wzrostu korzenia; z zewnątrz jest niewidoczna
