W ciągu wielu tysięcy lat, przyrost ludności był dość powolny. Około roku zerowego, na świecie żyło 250-280mln, a w 1500r. 450mln. W wyniku rewolucji przemysłowej, w wieku XVIII liczba ludzi zaczęła znacznie się zwiększać. Z powodu zmniejszenia śmiertelności, przy zachowaniu stałego przyrostu, w XX wieku doszło do „eksplozji demograficznej”. Jeżeli obecna liczba urodzeń utrzyma się, to za 20-30 lat liczba ludności świata może się podwoić. Największy przyrost naftuje się w krajach trzeciego świata, znacznie mniejszy natomiast jest w krajach wysokorozwiniętych i uprzemysłowionych. Obecnie na świecie mieszka niespełna 6 milionów ludzi.
Ekumena, czyli obszar stale zamieszkały przez człowieka, wynosi obecnie około 91% powierzchni globu. Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne, wynika to głownie z rozmieszczenie ujęć wody i trudnych warunków bytowania. Najwięcej ludności świata, bo około 52%, zamieszkuje tereny nie oddalone od brzegu morza nie więcej niż 200km. Tereny te, wyłączając Antarktydę, stanowią około 26% lądów. Na rozmieszczenie ludności wpływa ponadto rozmieszczenie surowców mineralnych czy gleb. Średnio na świecie gęstość zaludnienia wynosi 41 osób na km2. Jest ona jednak zróżnicowana w zależności od kontynentu.
Liczba ludności na świecie:
Stan na 1994 r.:
ogółem 5,8 mld.
Europa 728 mln. (co stanowiło ok. 10,6%ludności świata)
Azja 3,458 mld.(co stanowiło ok. 60 % ludności swiata)
Afryka 727 mln.(co stanowiło ok.12,7%ludności świata)
Ameryka Północna z Ameryką Środkową 448 mln.(co stanowiło ok.8% ludności świata)
Ameryka Południowa 315 mln.(co stanowiło ok. 5,6% ludności świata
Australia i Oceania 28 mln.
AFRYKA
Obszar Afryki zamieszkuje 727 mln mieszkańców (1994), co stanowiło ok. 12,7% ludności świata. Afryka ma wysoki wskaźnik przyrostu naturalnego (28). Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne. Średnia gęstość zaludnienia 24 mieszkańców na km2. Do obszarów najgęściej zaludnionych należą: dolina Nilu w Egipcie (ok. 900 mieszkańców na km2), wyspy Maskareny (Mauritius, 455 mieszkańców na km2), południowo-wschodnia i południowo-zachodnia Nigeria (200-300 mieszkańców na km2), Kabylia w Algierii (ok. 150 mieszkańców na km2), okolice Jeziora Wiktorii (ponad 100 mieszkańców na km2). Większa część Sahary, znaczne obszary Kotlin Konga i Kalahari są prawie nie zamieszkane.
Afryka jest najsłabiej zurbanizowanym kontynentem, w miastach mieszka ok. 35% ludności. 1990 na obszarze Afryki było 17 miast z ludnością ponad 1 mln (największe: Kair 6,88 mln mieszkańców – 1993, Kinszasa 3,80 mln mieszkańców – 1991, Aleksandria 3,38 mln mieszkańców – 1994, Casablanca 2,97 – 1993).
AZJA
Azja jest zamieszkiwana przez ok. 3,458 mld. mieszkańców (1995), bardzo nierównomiernie rozmieszczonych. Południowo-wschodnie obszary Azji są zaludnione bardzo gęsto, natomiast północna Syberia, pustynie i wyższe partie gór są prawie niezamieszkane.
Największymi miastami Azji są: Seul 16 286 tys. mieszkańców (1990), Osaka 13 826 tys. mieszkańców (1992), Pekin 13 400 tys. mieszkańców (1991), Szanghaj 13 400 tys. mieszkańców (1991), Bombaj 12 572 (1991) i Tokio 11 936 tys. mieszkańców (1992).
Ludność zamieszkująca Azję posługuje się językami należącymi do kilkunastu rodzin językowych m.in chińsko-tybetańskiej, indoeuropejskiej i austronezyjskiej.
EUROPA
Obszar Europy (bez europejskiej części Rosji) zamieszkuje 578 088 tys. osób, tj. 10,6% ludności świata. Średnia gęstość zaludnienia jest najwyższa wśród kontynentów i wynosi 98 osób/km2, w krajach Unii Europejskiej osiągając nawet 146 osób/km2.
Czołowe miejsca wśród najludniejszych państw europejskich zajmują (liczba ludności w tys., dane z 1994): Niemcy (81 410), Wielka Brytania (58 091), Francja (57 747), Włochy (57 193), Ukraina (51 910), listę zamykają: Islandia (266), Andora (65), Monako (31), Liechtenstein (30), San Marino (25).
Charakterystyczną cechą Europy jest wielki rozwój miast, w których mieszka 73% ludności. W czterech krajach europejskich wskaźnik urbanizacji osiągnął poziom 90% bądź większy. Należą do nich: Belgia (95%), Hiszpania (91%), Niemcy (90%), Islandia (90%) (w porównaniu pominięto miniaturowe państewka, Monako i San Marino będące w praktyce ośrodkami miejskimi).
Rozwój miast odbywa się poprzez procesy wchłaniania pobliskich miast i wsi, w wyniku których tworzą się wielkie aglomeracje bądź konurbacje, tj. zespoły miast ze sobą sąsiadujących, powiązane więzami produkcyjnymi i gospodarczymi. Do największych miast kontynentu europejskiego zaliczają się (liczba mieszkańców w tys., 1991): Paryż z aglomeracją 9 063, Londyn z aglomeracją 6 756, Berlin 3 419, Rzym 2 804, Budapeszt 2 016.
W większości krajów europejskich zjawisko analfabetyzmu nie istnieje bądź nie jest istotnym problemem społecznym. Jedynie w trzech krajach analfabeci stanowią więcej niż 10% społeczeństwa, należą do nich: Albania (28%), Malta (16%) i Portugalia (15%).
Średnia długość życia kobiet 79, mężczyzn 72 lata wykazuje znaczące wahania. Najdłużej żyją mieszkańcy Szwajcarii (mężczyźni – 75, kobiety – 83 lata), Włoch (odpowiednio 75/82), Hiszpanii (75/82), Szwecji (75/81), Francji (74/82), najkrócej Białorusi, Łotwy, Mołdawii i Ukrainy (65/74). Polska zajmuje w tym porównaniu jedno z ostatnich miejsc. Przeciętny Polak dożywa 69, Polka 77 lat.
AMERYKA POŁUDNIOWA
Ameryka Południowa ma 314 mln mieszkańców (1994), co stanowi prawie 5,6% ludności całej kuli ziemskiej, średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 18 mieszkańców na 1 km2, ale brak jest równomiernego rozmieszczenia na kontynencie, choć nie tak bardzo jak w przypadku Ameryki Północnej. Najbardziej zaludnione tereny to: Ekwador – 40 osób/km2 (1994) i Kolumbia – 30 osób/km2 (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Surinamu – 3 osoby/km2 (1994) i Gujany – 4 osoby/km2 (1994).
Podział administracyjny: 33 państwa niepodległe i 14 terytoriów kolonialnych i zależnych. Największe miasta: Sao Paulo – ponad 17 mln mieszkańców (1992), Rio de Janeiro – ponad 11,2 mln mieszkańców (1992), Buenos Aires – ponad 11 mln mieszkańców (1992).
AMERYKA PÓŁNOCNA
Ameryka Północna ma 450 mln mieszkańców (1994, razem z Ameryką Środkową), co stanowi prawie 8% ludności całej kuli ziemskiej, średnia gęstość zaludnienia wynosi ok. 19 mieszkańców na 1 km2, ale brak jest równomiernego rozmieszczenia na kontynencie.. Najbardziej zaludnione tereny to: Bermudy – 1189 osób/km2 (1994) i Barbados (607 osób/km2 (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Grenlandii (0,2 osób/km2 – 1992) i Kanada – 3 osoby/km2 (1994).
Podział administracyjny: największe państwa to Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk. Największe miasta: Nowy Jork – ponad 18 mln mieszkańców (1992), Los Angeles – ponad 14,5 mln mieszkańców (1992), San Francisco – ponad 6,4 mln mieszkańców (1992), Chicago – 2,78 mln mieszkańców (1990).
AUSRALIA I OCEANIA
Ludność: ok. 28 mln (1994). Ok. 140 tys. to rdzenni mieszkańcy, pozostali pochodzenia europejskiego. Najmniej zaludniony kontynent świata. Największe miasta: Sydney (ok. 3,6 mln), Melbourne (ok. 3,0 mln), Brisbane (ok. 1,3 mln).
1.Gęstość zaludnienia
a)średnia dla obszarów lądowych (bez Antarktydy) – 41 osób/km
b) wg kontynentów: (osób/km)
Azja 109
Europa 69
Australia i Oceania 3
Pozostałe 18 – 24
c)w wybranych państwach:
-Sahara Zachodnia 1/km (klimat zwrotnikowy, kontynentalny, pustynia)
-Mongolia 2/km (klimat umiarkowany, kontynentalny, step)
-Bangladesz 836/km (klimat zwrotnikowy, monsunowy, mady, doliny)
-Singapur 4.838/km (koncentracja przemysłu, mady)
d)zróżnicowanie gęstości w obrębie państwa
-Chiny ok. 127/km (Niż. Chińska 2.000/km, Tybet 1/km)
-Egipt ok. 59/km (ludność zamieszkuje gł. obszar kilkunastu kilometrów od Nilu (kilkaset osób/km), pozostałe to anekumena)
2.Rozwojowi ludzi sprzyja :
– dostęp do wody
– ciepły klimat
– dobra gleba
– nizinne ukształtowanie powierzchni
3.Rozmieszczenie ludności na kuli ziemskiej:
a)w pobliżu mórz – 50% ludności mieszka do 200km od morza
b)na terenach o niskich wysokościach bezwzględnych
-56% ludności mieszka na ter. do 200 m.n.p.m.
-80% ludności mieszka na ter. do 500 m.n.p.m.
4.Migracje ,czyli ruchy ludności dzielimy na:
– emigracja – gdy ktoś wyjeżdża,
– imigracja – gdy ktoś przyjeżdża,
– reemigracja – gdy ktoś wyjechał i wrócił,
– repatriacja – inaczej przesiedlenie, zorganizowany przyjazd,
– deportacja – czyli zsyłki ludności,
– ewakuacja – niedobrowolne przemieszczanie się ludności
a. zewnętrzne – do innego kraju (międzypaństwowe) lub na inny kontynent (międzykontynentalne);
b. wewnętrzne – z jednego obszaru na drugi na terenie kraju;
c. pozorna – zmiana granic , ale nie jest to wybór jednostki a decyzja administracyjna
5.Przyczyny migracje mogą być bardzo różne ,lecz najczęstszymi są:
chęć poprawy bytu materialnego (o podłożu ekonomicznym);
– repatriacja i wysiedlenia (podłoże polityczne);
– pielgrzymki do miejsc kultu (charakter religijny);
– konflikty religijne;
– wyjazdy turystyczne i służbowe;
– przesiedlenia z obszarów klęsk żywiołowych;
– powstawanie nowych ośrodków przemysłu;
– odkrycia geograficzne;
– zmiana granic
Czynniki decydujące o rozmieszczeniu ludności można najogólniej podzielić na takie, które sprzyjają osadnictwu i te, które stanowią bariery-przeszkody.
6.Bariery osadnicze:
– Świetlna i termiczna – deficyt światła na dużych szerokościach-problemy z roślinnością , gorąco/zimno lub nadmiar światła
– Wodna – stanowi ją głownie brak wody ,ale może występować także jej nadmiar.
– Grawitacyjna – spowodowana jest spadkiem ciśnienia atmosferycznego wraz z wysokością , wywołującym rozrzedzenie powietrza oraz zmniejszenie ilości tlenu ,którym oddycha człowiek . Konsekwencją jest choroba wysokościowa na skutek niskiego ciśnienia.
7.Atrakcje osadnicze:
– zdolność żywicielska
– bezpieczeństwo bytu
– stosunki społeczno-ekonomiczne
8.Największe skupiska ludności występują:
– na nizinnych obszarach klimatu umiarkowanego
– na obszarach podzwrotnikowych
– w okręgach przemysłowych (np. Zagłębie Ruhry)
– w wielkich miastach
– na obszarach rolniczych o wysokim nakładzie pracy ręcznej (Nizina Chińska ,Delta Gangesu)
9. Regiony o wysokiej koncentracji ludności i czynniki wywołujące ją:
a) Nizina Chińska (klimat podzwrotnikowy, monsunowy, mady)
b) Nizina Gangesu (klimat zwrotnikowy, monsunowy, mady)
c) Dolina Nilu (mady)
d) Jawa (gleby powstałe na skałach magmowych – gł. powulkaniczne)
e) Nizina Padu (żyzne gleby powstałe na osadach naniesionych z Alp, Apeninów, duża koncentracja przemysłu)
f) Nizina Zachodnioeuropejska (duża koncentracja przemysłu)
g) Wschodnie Wybrzeże USA (względy historyczne, klimat podzwrotnikowy i umiarkowany morski, bogactwa naturalne)
h) Kalifornia (bogactwa naturalne (ropa naftowa), klimat zwrotnikowy, kontynentalny)
Ludność świata charakteryzuje się bardzo nierównomiernym rozmieszczeniem na kuli ziemskiej. Spowodowane jest to przede wszystkim warunkami klimatycznymi- wielkie obszary, jak Sahara w Afryce Północnej, wnętrze Australii, Syberia i dorzecze Amazonki nie sprzyjają osadnictwu. W XIX wieku wielka liczba ludności wzrosła w szybkim tempie, szczególnie w krajach, gdzie przebiegał proces industrializacji- w zachodniej Europie i północno- wschodniej części Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Gwałtowny przyrost ludności ma miejsce także w drugiej połowie obecnego stulecia w krajach rozwijających się, zwłaszcza w krajach arabskich, Indiach, Chinach i Azji Południowo- Wschodniej. W obecnej dekadzie około połowy ludności całego świata żyje na 5% powierzchni Ziemi, a około połowa całkowitej powierzchni Ziemi stanowi dom dla jedynie 5% populacji. Wzrost zaludnienia powoduje zwiększające się zapotrzebowanie na żywność, co z kolei doprowadza do niszczenia środowiska naturalnego, podczas gdy zatłoczone miasta przyczyniają się do zaostrzenia problemów ekologicznych.
