Rózne poglady pisarzy XX- lecia miedzywojennego na cywilizacje i kulture. Uzasadnij. Tuz po odzyskaniu niepodleglosci wsród pisarzy zapanowal entuzjazm. Tematyka walki niepodleglosciowej ustapila zyciu codziennemu, do jakiego niejako zmuszeni zostali Polacy. Jako pierwsza uczynila to grupa Skamander . Jej twórczosc kreowala wizje swiata zyjacego, ewoluujacego, zaskakujacego pieknem codziennosci. Cywilizacja akceptowana byla w calej rozciaglosci, bedac przejawem witalizmu gatunku ludzkiego a takze natchnieniem dla twórców z racji swojego kolorytu, halasu i niepowtarzalnosci. Wolnosc ojczyzny, odzyskana po dlugiej niewoli pozwolila smielej i bez bagazu krzywd spojrzec na rozwijajace sie wokól zycie miasta dawniej postrzeganego jedynie jako siedlisko niesprawiedliwosci ( Ludzie bezdomni ). Takie utwory jak Rany Julek czy Do krytyków najwyrazniej prezentuja radosna sytuacje twórcy i calego spoleczenstwa, które moglo wreszcie porzucic ramy okreslone przez zaborców. Cywilizacja miejska nie oznacza w przypadku skamandrytów rezygnacji z dorobku antyku czy innych epok; wzorujac sie na obrazie miasta oznacza symbioze gatunków i stylów. Warto zwrócic uwage na komercyjny charakter sztuki Skamandra, o czym swiadczy chocby twórczosc kabaretowa, skierowana do przecietnego obywatela, dla którego pod zaborami nie starczalo czesto rozrywki na odpowiednim poziomie. Kokietowanie czlowieka z tlumu jest takze charakterystyczne dla znacznej czesci miedzywojennych twórców. Choc w dalszej swojej twórczosci grupa radosnych poetów srodze zawiodla sie na prostych ludziach, którym brak bylo dojrzalosci. Utwory Juliana Tuwima z lat 30-tych prezentuja juz nie miasto pelne harmonii, ale tandety, brzydoty i widocznej na kazdym kroku, dominujacej polskiej biedy. Z kolei formacja futurystów (Anatol Stern, Aleksander Wat, Bruno Jasienski, Stanislaw Mlodozeniec) korzystajac z szybkiego rozwoju miejskiej kultury postawila na prowokacyjny stosunek do dziel ludzkich – pelno tutaj miejskiego zgielku i rekwizytów cywilizacji (Stanislaw Mlodozeniec XX wiek ). Tak wedlug nich ma wygladac odbiór rzeczywistosci przez czlowieka, dla którego niedoscignionym wzorem ma byc doskonale ekonomiczna i bezawaryjna maszyna. Czeste (zwlaszcza u Bruna Jasienskiego) sa motywy odchodzenia od dorobku poprzednich pokolen artystów; wrecz ich pogrzebu. Takze forma wierszy, pozbawiona zasad interpunkcji i ortografii wzorowana byla na swoiscie pojmowanym niekontrolowanym rozwoju miast, zrywajacych z konwencjami XIX wieku. Poeci futurystyczni dostrzegli w fakcie posiadania wolnosci zwrot ku czasowi przyszlemu, który ostatecznie zerwac mial z patriotyczna i liryczna tradycja polskiej poezji, uksztaltowana przez romantyków i klasyków. Poeci futuryzmu przeciwstawiali sie zbytniej logicznosci swiata, tworzac sztuke prowokujaca odbiorce odrzuceniem stereotypów myslowych. (Bruno Jasienski But w butonierce ) Na stworzenie nowej formy poezji postawil równiez Julian Przybos w tomach Sruby i Oburacz . Wspólczesne mu przemiany, atmosfera tworzenia podwalin kraju spowodowaly odejscie od form klasycznych. Kultura dominujaca zwiazana ma byc z istota procesu tworzenia dziel monumentalnych, wzorowanych na potedze przyrody. Nieco inaczej spogladal na kulture Konstanty Ildefons Galczynski. Choc byla to kultura przedmiesc, daleka od patosu tworzenia, niosla ze soba latwa przyswajalnosc, dostepnosc dla codziennego czlowieka, byc moze zmeczonego napietym zyciem w miescie i praca. Kultura ta stanowic mogla azyl dla czlowieka zwiazanego z natura. Ten zwiazek chciala zas zniszczyc nowoczesna cywilizacja, stad gleboka do niej niechec poety. Zakradajaca sie podstepnie nowoczesnosc jest smiertelnym wrogiem dla pieknego, choc prostego w formach folkloru miast, swiadczacego o niepowtarzalnosci mieszkajacych tam ludzi. Cykl utworów o domu czy milosci mial za zadanie zwrócic uwage na destruktywny charakter cywilizacji, w której kontakty miedzyludzkie oparte na szczerych uczuciach ustepuja materializmowi (wiersze Ulica Towarowa , Kryzys w branzy szarlatanów , Wizyta , O naszym gospodarstwie ). Zupelnie odmienne poglady prezentowali Zagarysci oraz Józef Czechowicz. Tutaj cywilizacja, jej rozped i spowodowana tym wrogosc ludzi przyniesc mialy wojny, niszczace dorobek calych pokolen. Niewatpliwie na autorów wplyw mialy niepokojace wydarzenia polityczne lat 30-tych, stawiajace pod znakiem zapytania pokój na swiecie. Najbezpieczniejsze dla czlowieka pozostawala kontemplacja przyrody ( Na wsi , Przez kresy Józefa Czechowicza) jej niepowtarzalnego piekna i harmonii wspólzycia. Wzorem mieli stac sie ludzie ze wsi – prosci, bezpretensjonalni, uczciwi wobec drugiego czlowieka. Prozaicy XX-lecia stali na gruncie obrony czlowieka przed wplywem cywilizacji, która zabijala jego indywidualizm i poczucie osobistej godnosci. Widzimy to w Przedwiosniu Stefana Zeromskiego, gdzie postep znaczy czesto tyle, co rewolucja, niszczaca czlowieka wraz z jego wlasnoscia. Dostrzegamy gleboki niepokój Zeromskiego co do przyszlosci dziedzictwa kulturowego, gdy do wladzy dojda sily tak destrukcyjne i wrogie pieknu jak komunisci, czyli klasa robotnicza kierowana przez zaborcza grupe inteligentów. Podobny wydzwiek ma Granica Zofii Nalkowskiej. Tutaj rozwój czlowieka w nowoczesnym swiecie pokazany jest jako morderca sumienia, które odpowiada za traktowanie siebie oraz innych z godnoscia. To wlasnie cywilizacja odpowiedzialna jest za powstanie podzialów materialnych i psychicznych, na warstwe posiadaczy i robotników, nie majacych nic poza wlasnym i najblizszych cierpieniem. Wybitnie antycywilizacyjne sa Sklepy cynamonowe Bruna Schulza. Ich trescia jest powrót do mitycznej Arkadii dziecinstwa. Nowoczesnosc zabija prywatnosc, mozliwosc podziwiania i kontemplowania procesów zachodzacych wokól nas, czesto pieknych, choc w swej niepowtarzalnosci ulotnych. O ile w Sklepach cynamonowych Bruno Schulza dziecinstwo jest cudowne, to w Ferdydurke Witolda Gombrowicza mlody czlowiek juz od wczesnych lat poddawany jest indoktrynacji w szkole, w domu i na stancji. Utwór ten niesie ze soba ostrzezenie przed schematyzmem kulturowym, zwiazanym z ujednolicaniem sie kultur róznych narodów i klas spolecznych. Mieszanina ta, poza swoja groteskowoscia moze byc niebezpieczna, gdyz pozbawi ludzi zdolnosci do samodzielnego myslenia i decydowania o wlasnym losie.
