ROZPAD IMPERIÓW KOLONIALNYCH PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ
Po zakończeniu II Wojny Światowej Europa Zachodnia i (formalnie prawie nie posiadające kolonii ) Stany Zjednoczone nadal dominowały nad ogromnymi obszarami Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej. Tymczasem II Wojna Światowa obudziła i zradykalizowała dążenia niepodległościowe w wielu koloniach. Oznaczało to konieczność głębokich przemian społecznych i gospodarczych i groziło powstaniem dyktatur komunistycznych w nowych państwach.
Tymczasem waga kolonii dla Zachodu nie malała ( potrzeby powojennej odbudowy, chęć przeciwdziałania rosnącej potędze ZSRR, własne aspiracje mocarstwowe). Stany Zjednoczone dbały o utrzymanie dominacji ekonomicznej, wchodząc nieraz w drogę państwom zachodnim i opowiadając się nawet za suwerennością kolonii ( aby mieć łatwiejszy dostęp na ich rynek). Warto zauważyć, że nowopowstałe państwa zachowywały granice dawnych kolonii, nie mające wiele wspólnego z rzeczywistymi granicami etnicznymi; bo dyktowane w przeszłości interesami kolonizatorów, co do dziś stanowi przyczynę różnych konfliktów, destabilizacji i dyktatur wojskowych. Długotrwały rozpad systemu kolonialnego przebiegał w większości przypadków boleśnie, pochłonął miliony ofiar, a wiele przykrych skutków przetrwało do dziś.
Dekolonizacja w imperium Brytyjskim. Jeszcze podczas II wojny światowej Wlk. Brytania zaciągnęła zobowiązania dotyczące niepodległości Indii. W rezultacie konfliktów pomiędzy hinduistami i muzułmanami proces zakończył się dopiero w 1947 r. powstaniem dwóch państw: formalnie neutralnych, sympatyzujących z ZSRR Indii o przewadze hinduistów oraz muzułmańskiego Pakistanu – państwa w dwóch kawałkach ( Pakistan wschodni, Bangladesz – o orientacji pro zachodniej ). W tym samym roku uzyskał niepodległość Nepal, a w następnym – 1948 r. Birma i Cejlon, gdzie Brytyjczycy zachowali jednak wpływy gospodarcze i wojskowe. Na Malajach Anglicy stoczyli długą wojnę ( 1948 – 57 r., aby pozostawić po sobie kraj pro zachodni a nie komunistyczny. Wojna zakończyła się sukcesem a Malezja uzyskała niepodległość.
Wojna w Indochinach. W X 1945 r. wojska francuskie powróciły do Indochin, gdzie dążenia do autonomii były bardzo silne; Wietnam ogłosił niepodległość jeszcze pod rządami japońskimi w III 1945 r, zaś we IX 1945 r. rząd komunistyczny zadeklarował w Hanoi powstanie Wietnamskiej Republiki Demokratycznej i rozbroił oddziały francuskie. Francuzi zdołali utrzymać się tylko na południu kraju. W 1946 r. rozpoczęła się „ Brudna wojna”, trwająca do 1954 r. Początkowo Francuzom udało się odeprzeć wojska wietnamskie do granicy chińskiej i ustanowić przyjazny sobie rząd, jednak w 1940 r. komuniści zaczęli odzyskiwać utracony teren. W Kambodży i Laosie Francuzi utrzymywali się z trudem i w 1949 r. musieli przyznać im niepodległość, przy czym Kambodża została umiarkowanie pro zachodnia i weszła w skład Unii Francuskiej, natomiast w Laosie zwyciężyli komuniści. Wojna zakończył się klęską Francji pod Dien Bien Phu. w 1954r. podziałem Wietnamu, przyznaniem pełnej niepodległości Laosowi, Kambodży i Wietnamowi Południowemu i ostatecznym wycofaniu się Francuzów z Indochin.
Indonezja. Holenderskie Indie Zachodnie proklamowały niepodległość w VIII 1945 r. jako Indonezja, jeszcze przed powrotem Holendrów. Po początkowej pomocy Anglików i po późniejszych ciężkich walkach z komunistami ( w latach 1945 – 49 zginęło 6 mln. osób ) Holendrzy opanowali sytuację, ale pod naciskiem ONZ musieli w XII 1949 r. uznać niepodległość Indonezji.
Filipiny uzyskały od USA niepodległość w VII 1946 r. Ameryka pomagała im gospodarczo by utrzymać tam pro zachodni rząd i swoje bazy wojskowe.
Afryka. Jeśli nie liczyć przejęcie niemieckich kolonii i terytoriów powierniczych przez Francję i Wlk. Brytanię, to do połowy lat 50 – tych to w Afryce nie zaszły poważne zmiany. Niepodległe były jedynie Egipt, Etiopia, Liberia i Libia ( od 1951 r. ). Ruchy niepodległościowe były dopiero w zalążku, proces wyzwalania kolonii uległ przyspieszeniu dopiero w drugiej połowie lat 50 – tych ( 1956 – Maroko, Sudan i Tunezja, 1957 – Ghana, 1958 – Gwinea ). Rok 1960 został nazwany rokiem Afryki, bo wiele państw wyzwoliło się właśnie wtedy: Burkina Paso ( Górna Wolta ), Czad, Dahomei, Kamerun, Gabon, Kenia, Kongo Francuskie, Kongo Belgijskie ( Zair ), Madagaskar, Mali, Niger, Senegal, Somalia, Togo i Wybrzeże Kości Słoniowej. Inne państwa zdobywały niepodległość do lat 70 – tych ( np. Angola i Mozambik, które na skutek ówczesnego układu sił w świecie znalazły się w Radzieckiej strefie wpływów, odzyskały niepodległość w 1975 r.
